«حاج قربان» که می‌گویند هنگام نواختن، پرنده‌ها روی سازش می‌نشستند؛ در سال ۱۳۸۵ دوتارش را به پسرش علیرضا که خود اکنون استاد چیره‌دستی است و نشان درجه ‌یک هنری را دریافت کرده است تقدیم و پس ‌از آن از موسیقی خداحافظی کرد؛ اما عاشق کی تواند تحمل جدایی. حاج قربان یک سال بعد در سن ۸۷ سالگی این جهان فانی را وداع گفت تا نام او با نغمه‌های شیرینش برای همیشه ماندگار شود.

«قربان بخشی» یا حاج قربان سلیمانی یک کشاورز ساده بود و در نواختن دوتار بی‌مانند، نوای ساز او در دل هر انسان آزاده‌ای نفوذ می‌کرد و اثری عمیق برجای می‌گذاشت.

حاج قربان درعین‌ حال که با سازش عجین بود اعتقادات مذهبی قدرتمندی داشت که باعث شد نزدیک به ۲۰ سال دوتار را به کناری نهد. خود می‌گفت: «چند وقتی ساز نزدم تا اینکه روزی از یک عالم و روحانی پرسیدم: آیا ساززدن حرام است او هم گفت نه! ساز زدن تو مناجات است! و من مجدداً بعد از سال‌ها ساز را دست گرفتم».

اینگونه بود که حاج قربان سکوت ۲۰ ساله‌اش را می‌شکند و فعالیت مجددش را از سال ۱۳۶۷ با برنامه تلویزیونی «اندیشه هنر» شروع می‌کند و در سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۱ در جشنواره موسیقی فجر، موفق به کسب مقام نوازنده برتر می‌شود و از آن سال برای ۱۲دوره متوالی داور ثابت جشنواره‌های موسیقی کشور بود.

حاج قربان سلیمانی در دهه ۸۰ نشان درجه ‌دو فرهنگ و هنر را از رئیس‌جمهور وقت دریافت کرد و در آلبوم «شب، سکوت، کویر» با آواز «محمدرضا شجریان» و آهنگسازی «کیهان کلهر» به تک‌نوازی پرداخت.

او در کشورهای بسیاری ازجمله فرانسه، آلمان، انگلیس، سوئیس، بلژیک و...به اجرای برنامه پرداخت و هر بار حضار را حیران و مجذوب هنرش ساخت. به‌ راستی حاج قربان همان بود که فرانسوی‌ها شناختندش، «گنج راستین ملی».

مجلات معتبر بسیاری همچون نوول آبزرواتور و لیبراسیون در مدح هنر او بسیار نوشتند، لوموند از او با نام «کسی که درهای بهشت را روی غرب گشود» تعبیر کرد.

حاج قربان بر این باور بود که: «مردم جهان به خصوص فرانسوی‌ها، بهتر از ایرانی‌ها مرا می‌شناسند چون هنر طلبند و هنر را دوست دارند، آن‌ها واقعاً موسیقی را می‌فهمند چون اهل تحقیق و پژوهش‌اند».

او می‌گفت: «اگر عکس مرا به هر فرانسوی نشان دهید مرا می‌شناسد، ولی از هر ۱۰۰ نفر مشهدی حتی یک نفر هم اسم مرا نشنیده است».

حاج قربان سلیمانی بخشی موسیقی مقامی خراسانی ۳۰ دی ۱۳۸۶ در سن ۸۷ سالگی در قوچان دار فانی را وداع گفت و بنا به وصیتش در قسمتی از باغ شخصی‌اش در روستای علی‌آباد به خاک سپرده شد.

حاج قربان ادامه یک فرهنگ چند هزارساله بود

مجتبی خان قیطاقی پیشکسوت و پژوهشگر موسیقی مقامی شمال خراسان در همین خصوص عنوان کرد: رفتار و اندیشه حاج قربان در ادامه راه چندین هزارساله بخشی‌هاست. راه بی‌پایانی که عقبه‌ای چند هزارساله دارد. راهی که زمانی «غلامحسین بخشی زیرابه‌ای» و زمانی «غلامحسین جعفرقلی» و «استاد محمد جوزانی» و «خان محمد بخشی» و بسیاری از بزرگانی که چراغ را روشن نگاه می‌داشتند تا نسل به نسل و سینه ‌به ‌سینه به ما برسد.

وی افزود: حاج قربان انسانی بود که در ادامه انسانیت و والامقامی، معرفت و کردار و اندیشه والای بخشی‌ها ادامه پیداکرده و به ما رسیده بود؛ انسانی فهیم و موسیقی‌دانی بسیار دقیق و علمی بود.

خان قیطاقی با انتقاد از بیگانگی شعر و موسیقی در اجراهای جدید، گفت: حاج قربان در تلفیق شعر و مقام بسیار دقت نظر داشت و عالمانه نگاه می‌کرد که حیرت‌انگیز بود که یک پیرمرد روستایی این اندازه دقیق و علمی به تلفیق شعر و موسیقی نگاه کند و به‌ راحتی از کنار این قصه نمی‌گذشت تا هر کلامی را در کنار هر مقامی جای بدهد، چیزی که در اجراهای امروزه کمتر یافت می‌شود و متأسفانه ازجمله خاطرات ناخوش این روزهای ماست چون سبک زندگی ما مطابق فرهنگ‌مان نیست، حاج قربان ادامه یک فرهنگ چند هزارساله بود.

وی اظهار کرد: متفاوت بودن حاج قربان به دلیل معرفت در سیر و سلوک و سبک زندگی بود، هر شهرتی که در سطح جهانی برای حاج قربان پدیدار شد هیچ ‌وقت مانع از روستایی بودن و قطع ارتباط با اصالتش نشد. این دقیقاً نظرکردگی می‌خواهد، همانکه از آن با لفظ بخشی یاد می‌کنند، اگر بخشی نباشی و نظرکرده نباشی نمی‌توانی آن حال و هوا را داشته باشی.

این پیشکسوت موسیقی که به ‌تازگی نشان درجه ‌یک هنری را دریافت کرده است، گفت: حاج قربان سلیمانی هر وقت برای من از استادانش صحبت کرد روی دو زانو نشست و دستانش را بر روی زانوانش به حالت احترام گذاشت، آیا فرهنگ استاد و شاگردی ما در حال حاضر این‌چنین است؟ این سبک زندگی و شیوه بزرگ شدن است.

وی با تأکید بر لزوم مطالعات عملی و نظری برای ایجاد آثار جدید و خلاقانه تصریح کرد: دوتار برای حاج قربان عنصر زندگی بود و تنها یک وسیله کار و درآمد نبود هرچند اگر باشد هم ایرادی ندارد ولی او با ساز زندگی می‌کرد و ساز و صاحب ساز حرف یکدیگر را می‌فهمیدند و کلام هم را درک می‌کردند.

خان قیطاقی خاطرنشان کرد: حاج قربان عمق معناهای نهفته در کلام را می‌فهمید؛ چراکه مطالعات ادبی دقیق و قوی داشت، برای من بارها از جلسات مثنوی و شاهنامه‌خوانی و تصحیح شاهنامه «ملاغلامرضا رنگرز» صحبت می‌کرد که در قوچان و علی‌آباد دوره شاهنامه‌خوانی داشتند و تدریس می‌کردند، مشق عملی و مشق نظری است که در نهایت آن مشق خلاقیت و مشق آفرینش است. باید حاج قربان باشی تا بتوانی مقام نصیحت را بازآفرینی کنی.

وی افزود: بسیاری از شاگردان این روزها در قدم‌های اول شروع به بداهه‌نوازی می‌کنند، باید از آن‌ها پرسید با کدام اجازه شروع به بداهه‌نوازی می‌کنید؟ مگر چقدر شاگردی کرده‌اید و چقدر با ساز زندگی کرده‌اید و دوتار، ادبیات، فرهنگ و هنر منطقه و دغدغه مردم را می‌فهمید، حاج قربان در این فضا ادامه و نمونه بخشی‌ها شد، حاج قربان به این دلیل تافته جدا بافته بود که مسیر را درست آمده بود و در بخش دوم زندگی موسیقایی‌اش بی‌نظیر بود.

بخشی‌ها میراث مردم را پاسداری می‌کنند

این پژوهشگر موسیقی بیان کرد: حاج قربان هر زمان که ساز می‌زد در پاکیزه‌ترین شکلش بود، در بهترین حالت موسیقیایی‌اش ساز می‌زد، او وقتی اجرا می‌کرد پژوهشگران موسیقی شرقی برای حاج قربان صف می‌کشیدند اما شهرت هیچ‌ وقت باعث نمی‌شد که از اصالت راه بی‌پایان بخشی‌ها که به بلندای تاریخ این سرزمین است دست بکشد و برای این است که امروز جای حاج قربان سلیمانی، حاج حسین یگانه، همراه بخشی، سلطان رضا بخشی و... را خالی احساس می‌کنیم.

وی بابیان این جمله که قوچان سرزمین عجیبی در بخشی پروری است، گفت: خدا رحمت کند حاج حسین یگانه را، می‌گفت در قوچان زیر هر کلوخ را برداری یک‌بخشی خوابیده و راست می‌گفت، این راه همچنان ادامه دارد و ملاحت حاج قربان به نوه‌اش حیدر و قدرت صدای حاج علیرضا به فرزندش حمید رسیده است و این قصه آفرینش است.

خان قیطاقی با تأکید بر اینکه قصه و نغمه بخشی‌ها محصول خرد جمعی است به همین دلیل مردم به‌ خوبی به یاد می‌سپارند، گفت: هیچ بخشی زیر آثار خود را امضا نمی‌کند چون مردم صاحب آن هستند و بخشی‌ها میراث مردم را پاسداری می‌کنند پس باید قدر آن‌ها را بدانیم چه باشند چه نباشند چون هنرمند از بین نمی‌رود.

وی افزود: حاج قربان در سن ۸۲ سالگی می‌گفت کاش من بار دیگر جوان می‌شدم و می‌فهمیدم که باید این کار را از کجا آغاز کنم، حسرت می‌خورد چون این راه را بی‌پایان می‌دید و تشنه آموختن بود، چیزی که حلقه مفقوده استاد و شاگردی این روزها است.

حاج قربان اسطوره اخلاق بود

رئیس انجمن موسیقی شهرستان قوچان هم در گفت وگو با ایسنا، با تأکید بر اینکه حاج قربان سلیمانی نه ‌تنها در ساز اسطوره بود بلکه اخلاق او بسیار ناب بود، گفت: شاید بتوان گفت اخلاق خوب او حاج قربان را حاج قربان کرد؛ چراکه از قدیم گفتند اگر اخلاق نباشد هنر فایده ندارد و رفتار او با همه طیف و همه سن از مردم یکسان بود و هیچ تفاوتی میان افراد نمی‌گذاشت و بسیار ساده و راحت زندگی می‌کرد.

رضا غلامی افزود: مهمترین ویژگی حاج قربان که او را از سایر هنرمندان متمایز می‌کرد اخلاق بود، امروز هنرمندانی داریم که چون اخلاق خوبی ندارند جایگاه هم ندارند.

وی اظهار کرد: حاج قربان سلیمانی فقط یک شاگرد داشت و آن‌هم فرزندش علیرضا سلیمانی بود و افرادی که می‌گویند ما شاگرد استاد سلیمانی هستیم از سبک علیرضا استفاده می‌کنند. پس از حاج قربان فرزندش حاج علیرضا سلیمانی موسیقی را به خصوص به جوانان علاقه‌مند روستای علی‌آباد آموزش دادند و آن‌ها هم بسیار قدردان هستند و این مسیر را ادامه می‌دهند و هرساله به پیشنهاد استاد علیرضا سلیمانی فرزند حاج قربان مراسم سالگرد این بخشی بزرگ انجام می‌شود و هنرمندان و دهیاری روستای علی‌آباد هم همیشه پای‌کار هستند.

انتهای پیام