مردم استان کهگیلویه و بویراحمد همچون مردم سراسر کشور خود را برای شب یلدا آماده کرده و در این شب که به «شو چِلَه» در این استان معروف است آداب و رسومی دارند.
از جمله آداب و رسوم مردم استان کهگیلویه و بویراحمد در شب یلدا دیدار و سرکشی از بزرگان و ریش سفیدان فامیل و خانواده است. همچنین در این شب خاطره گویی و قصه گویی از سوی بزرگان از جمله پدربزرگان و مادربزرگان یکی از رسم‌های جالب در این استان است و بزرگترهای خانواده نیز برای دیگر افراد شاهنامه می خوانند.
شب یلدا در بین مردم استان کهگیلویه و بویراحمد به عنوان شب «شو چله» معروف است که خانواده ها تلاش می کنند در این شب اجاق خانه شان گرم باشد و از غذاهای با طبع گرم استفاده می کنند تا سرمای زمستان را کمتر احساس کنند.
در این شب مردم استان کهگیلویه و بویراحمد از غذاهایی مثل شله ماشکی، شِله شیری، کَلگ گوشت و دِنگو پخت و استفاده می کنند. در شب یلدا مردم استان بیشتر از آجیل های محلی از جمله گندم برشته، گردو و عسل، گِمَک، مغز بادام، کَله خُنگ و بلی پیلو(بلی پسو) مصرف می کنند. در این شب مردم استان از میوه های قرمز همچون هندوانه، انار و سیب قرمز پذیرایی می کنند و علاوه بر گرفتن فال حافظ، شاهنامه خوانی نیز دارند.
در قدیم شب‌های یلدا، خانواده‌ها، اقوام و فامیل در خانه‌ی ریش سفیدان و معتمدان محل جمع می شدند. آداب و رسوم شب یلدای استان تغییر کرده است، در هم‌نشینی‌ها و دورهمی‌های شب یلدای پر از مهر و محبت که با حضور خانواده‌ها، فامیل و حتی طایفه برگزار می شود، گوشی های خود را کنار بگذارند و از این فرصت به دست آمده نهایت استفاده را ببرند و حتی در این شب می توان به کارهای پسندیده از جمله صلح و سازش و خواستگاری پرداخت.
«شو چِلَه» بعنوان شب زایش مهر است
«سروش درست»، یک پژوهشگر و نویسنده استان کهگیلویه و بویراحمد در این خصوص به خبرنگار ایسنا گفت: «شو چِلَه» در فرهنگ ما بعنوان شب زایش مهر است، این شب تار و بلند، در استان کهگیلویه و بویراحمد، «شو چِلَه» نامیده می شود. شبی طولانی و سیاه که به امید پیروزی نور بر تاریکی، زایش خورشید و جهانگیری آفتاب، آن را در مناطق مختلف کهگیلویه و بویراحمد، همچون سایر نقاط ایران زمین، جشن می گیرند.
وی افزود: در ادبیات زبان لری و فرهنگ کهن کهگیلویه و بویراحمد، شب پایانی پاییز و شب نخست زمستان را «شو چِلَه» می نامند. این شب، نخستین شب«چله ی گَپو»(چله بزرگ) است. شبی سیاه و دراز که مردمان این استان، پس از شب زنده داری با پاییز وداع می کنند و پس از آن، سردی دی ماه و زمستان آغاز می شود.
درست اظهارکرد: در این استان، این شب، پُر اهمیت است و آن را جشن می گیرند. زنان و مردان دور هم جمع شده و شب را با جشن و شادی، به طلوع صبح و آفتاب می رسانند. در این شب، خانه ریش سفید یا بزرگتر ایل، فامیل یا خانواده، میزبان «شوی چِلَه» و مردمانش است.
این پژوهشگر خاطرنشان کرد: «هفت لشکر» خوانان ایل، «فلک ناز» خوانان و «پیشه» زنان، در گوشه ای از مجلس، مجلس آرایی می کنند. در کهگیلویه و بویراحمد، به شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی، هفت لشکر می گویند.
درست تصریح کرد: پس از آیین هفت لشکر خوانی یا شاهنامه خوانی، فلک نازخوانی، تعریف از جنگ و روزهای تنگ ایل، بیان خاطرات تلخ و شیرین، سرآغاز قصیده ای به درازای شب یلداست. گاه نیز، مقوم های «داینی داینی»، «دی بلال»، «یار یار باستانی»-نوعی شعر غنایی توام با احساس عاطفی و نوستالژیک- و... نیز سراییده می شود و بر جان و دل میهمانان و «شو چله» نشینان، می نشیند.
وی ادامه داد: در این شب، در «مَجمعه» ای مُزین به «گندم بِرِشْته»، «گِمَکْ »که از برنج درست می شود، «مَویْز»، «کَلَهْ خُنْگْ»، «بَنْ یا بنه»، «بایُمْ شِرِیْن یا بادام کوهی شیرین»، «زالزالک یا سِیْسه» و «اَنار» و تنقلات محلی استان که محصول طبیعت زیبای استان هستند، از میهمانان پذیرایی می شود. امروزه، آجیل، هندوانه و شیرینی و شکلات بر سفره های یلدا دیده می شود که در گذشته این استان، چنین رسمی نبوده است: نه نامی از یلدای عربی بوده و نه نشانی از سفره آرایی و آیین های الگوبرداری شده از فرهنگ های غریب شرقی و غربی در این دیار!
این پژوهشگر عنوان کرد: با پیروزی «تِشکِ اَفْتو» بر سیاهی و تاریکی شو چله، چله گپو شروع می شود. این چله، چهل روز نخست زمستان است. از یکم دی ماه تا دهم بهمن ماه، چله گپوست. از روز یازدهم بهمن «چله ی کُوشْکُو» یا چله ی کوچک، آغاز می شود. چله کوشکو یا چله ی «کِچِلُو» و به عبارتی چله ی کوچک، بیست روز است و با روز سی ام بهمن ماه، به فرجام می رسد.
وی بیان کرد: در باورهاست که با شروع زمستان و سردی هوا و سوز سرمای چله ها، آب در تنگِ «مِهریون» یا همان «مِهریان»، از توابع شهرستان بویراحمد قطره قطره چکیده و «مِیْل» یا قندیل و ستون یخی برزگ و مرتفعی به ارتفاع افزون بر ۱۰ متر با قطر افزون بر یک متر، شکل می گیرد.
«شب یلدا» می‌توانند کارکرد محبت و انسجام بخشی را در جامعه افزایش دهد
«صیاد خردمند»، دکترای جامعه شناسی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا گفت: انسان امروز در جامعه مدرن به اشکال مختلف دچار ملال تنهایی است، در واقع تنهایی از وجوه و خصوصیات جهان مدرن است. تنهایی یکی از وجوه تراژیک زندگی انسان‌ها به شمار می‌رود. آدمی در زندگی خود تنهاست.
وی با بیان اینکه مناسک و آیین هایی مانند شب یلدا می‌تواند نقش بازدارنده در جهان امروز داشته باشند، افزود: در واقع مناسک می‌توانند کارویژه و کارکرد محبت، وحدت و انسجام بخشی را در جامعه افزایش دهد.
خردمند اظهارکرد: مطالعات و تحقیقات سال های اخیر نشان می‌دهد میزان گفت و گو در خانواده ها حتی به زیر پنج دقیقه رسیده است که در این شرایط نقش اعیاد و مناسک بعنوان یک عنصر می‌تواند سرمایه اجتماعی جامعه را احیا کند.
این جامعه شناس با اشاره به جنبه کالایی شدن و مصرف گرایی در «شب یلدا» خاطرنشان کرد: امروزه این آیین ها به مدد تبلیغات رسانه ای از جنبه های خانوادگی و اجتماعی به سمت بازاری شدن و تجاری سازی رفته است. البته این موضوع را نمی‌توان چندان منفی تلقی کرد، به هرصورت تجاری سازی وارد همه ساحت های اجتماعی شده و در زمینه آیین ها و مناسک نیز از این هجوم در امان نمانده است.
خردمند تصریح کرد: اما موضوعی که می‌توان حائز اهمیت باشد این است که جنبه تزئینی، تشریفاتی و مصرفی شب یلدا نباید موجب احساس نابرابری در قشرهای کمتر برخوردار جامعه شود.
وی ادامه داد: آیینی مانند شب یلدا متعلق به همه ایرانیان است و نباید اینگونه باشد که جنبه مصرفی و هزینه آنقدر پررنگ شود که سایر کارکردهای فردی و اجتماعی مثبت آن را تحت شعاع قرار دهد. همچنین تبدیل به فرصتی برای مصرف و فروش کالا شده است. رسانه ها را که می بینید، همه درباره قیمت کالاها در این روزها سخن می گویند. یعنی یلدا شبی شده که تحریک نیازهای مصرفی برخی از مردم، باعث احساس محرومیت در بین این اقشار شود.
این جامعه شناس با بیان اینکه در واقع شب یلدا فرصتی است برای احیای ارتباط انسان با انسان، انسان با فرهنگ، انسان با خانواده و انسان با تمدن و تاریخ است، بیان کرد: اما محدود کردن آن به خرید و سفره های آنچنانی منجر به احساس فشار و تبعیض به بخش اعظمی از جامعه می شود.
خردمند عنوان کرد: در ادبیات جامعه شناسی ما از مفهوم "مصرف متظاهرانه " استفاده می کنیم، در واقع در مصرف متظاهرانه فرد نه براساس نیاز بلکه بر اساس خواست دیگران و برای نمایش دست به مصرف و خرید کالا می‌زند، که این موضوع خود منجر به مصرف کاذب در جامعه شده و پیامدهای مانند چشم و هم چشمی و رقابت های منفی در جامعه می شود.
وی بیان کرد: تصاویر منتشر شده از شب های یلدا و تجملاتی و تشریفاتی امروزی آن و تصاویر سفره‌های هزار رنگ از میوه‌ها، تنقلات، خوراکی‌ها و تبلیغات و همچنین بلاگرها و گروه های مرجع مجازی صمیمیت و جمع های مجازی که می‌توانست صمیمیت بین فردی و خانوادگی ایجاد کند به سمت سوی دیگری برده است.
انتهای پیام