عباس جهانبخش امروز، ۲۳ مهرماه در نشست گفتمانی شهرهای نوین مولد؛ الگویی هم‌افزا جهت حل مشکلات اشتغال، سکونت و آمایش سرزمین که در محل شورای اسلامی شهر مشهد برگزار شد، اظهار کرد: معماری و شهرسازی قبل از هر کاری باید دو سوال مهم بپرسد؛ اینکه انسان شایسته کیست و جامعه مطلوب کدام است؟
وی افزود: رسالت اصلی معماری و شهرسازی تسهیل تحقق وضعیتی بوده که بهینه فرض شده است. در اینجا باید بدانیم صورت شایسته زندگی که فضای اجتماعی ایران معاصر می‌خواهد آن را محقق کند، کدام است تا طبق آن تعریف شهر مطلوب را داشته باشیم.
جهانبخش با بیان اینکه TOD مخفف توسعه شهری ترانزیت‌محور از دهه ۱۹۹۰ مطرح شد، عنوان کرد: ایده اصلی طرح این بود که شهر را از اشغال ماشین‌ها پس بگیرد و به پیاده و دوچرخه بدهد. شورای شهر اسبق تهران این طرح را در نظر گرفت. برای حذف ماشین به ایستگاه‌های مترو می‌رسیم که اینگونه می‌توان سواره را از شهر حذف کرد، در نتیجه میزان ترافیک و حضور ماشین کاهش پیدا می‌کند و همچنین برای سرمایه‌گذار جذابیت دارد.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان ادامه داد: شورای شهر تهران بیان کرده وقتی TOD اجرا شود بخش خصوصی خدمات مختلف را عرضه می‌کند؛ یعنی کل زندگی ما به بخش خصوصی نه بخش خصوصی خیر بلکه سوداگر وابسته می‌شود. این اتفاق به طور طبیعی رخ می‌دهد؛ یعنی بستری ساخته شده که در این بستر ولی جامعه سرمایه‌دار می‌شود. اگر این خوب باشد اشکالی ندارد اما اگر این موضوع را بد بدانیم موجب ایجاد گسل اجتماعی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه ما چهار جامعه داریم، تصریح کرد: در جامعه اول انسان‌ها به دنبال نفع فردی خودشان هستند که در این صورت جنگ همه با همه می‌شود. باید در جامعه حاکمیتی از نیروی بالادستی باشد که مردم از ترس آن زندگی می‌کنند. این جامعه استیلا است. امکانات جامعه باید به کسی داده شود که به قدری قدرت دارد که می‌تواند ترس را ایجاد کند.
جهانبخش بیان کرد: انگیزه اصلی در جامعه بعدی منفعت فردی بود اما صفت بهینه‌ساز ترس از حاکم نبود، بلکه رقابت بازاری بود. این عمیق‌ترین درگیری نظری بشر است. این جامعه، جامعه بازار بوده که به دنبال آزادی است. این جامعه رابطه ارباب-رعیتی بالا به پایین را نمی‌خواست، بلکه رابطه افقی عرضه-تقاضا را تعریف کرد.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان اضافه کرد: جامعه استیلا و بازار از دیرباز رقیب جامعه سوم یعنی جامعه انبیا بودند. در جامعه انبیا پایینی از بالایی طلب شفاعت و دستگیری دارد. رابطه همگرایی اخوت و محبت به عنوان محور انگیزشی در این جامعه مطرح بوده و صورت ایده‌آل چنین جامعه‌ای خانواده است.
وی خاطرنشان کرد: آنارشیسم ناقد سه جامعه اصلی است. در این مدل بیان می‌شود که هر کسی با هر شعاری حکومت کرد، در نهایت به ظلم به مردم منجر شد، بگذارید مردم بدون حکومت مرکزی زندگی کنند. آنارشیسم ضد دولت مرکزی است. انگیزش اصلی باید نفع جمعی باشد. در این مدل کسی در راس نیست، بلکه کلنی‌هایی داریم که شوراهای گروهی کوچک‌مقیاس آن‌ها را اداره می‌کنند. در طراحی این چهار جامعه باید مواظب باشیم که دچار نگاه انتزاعی‌نگری نشویم، بلکه باید واقعی نگاه کنیم. بهینگی فرق اصلی انسان و حیوان است.
جهانبخش گفت: ما می‌خواهیم شهرمان روز به روز بهینه‌تر شود. این مفهوم از تعریف جامعه مطلوب، انسان مطلوب و زندگی شایسته می‌آید. در اینجا نیازمند حکومت هستیم، زندگی فردی در شرایط نامساعد کار همه بود و نیازمند حکومت و شورای شهر نبود.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه باید از مدیریت شهری بپرسیم که شما آمدید تا چه نوع زندگی را برای مردم بهینه کنید، عنوان کرد: این مطالبه همه فرهنگ‌ها از همه نظام‌های کاربردی از جمله معماری و شهرسازی است که کاری کنید تحقق سبک زندگی که مبانی فرهنگی ما مطلوب در نظر گرفته، تسهیل شود.
وی بیان کرد: بنیادی‌ترین خطای ما در سال‌های گذشته این بوده که به دست خودمان و با پول بیت‌المال ساختارهایی ساختیم که ما را از جایی که می‌خواستیم برسیم دورتر کرده است. در حال حاضر تهران دیگر برای تهرانی‌ها رویا نیست، بلکه حومه رویا است.
جهانبخش با اشاره به اینکه وضعیت آمایش سرزمین ما نامتوازن است، تصریح کرد: باید به سمت تمرکززدایی برویم اما پروژه‌های ما مانند نهضت ملی مسکن تمرکزگرا هستند. در این طرح دو خواسته وجود دارد که هر دو درست است، خواسته اول اینکه مردم مشکل مسکن دارند و دوم اینکه تقاضا در کلان‌شهرهای ما بوده و هر خانه‌ای در آنجا ساخته شود، وضعیت را نابسامان‌تر می‌کند.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان افزود: یکی از مشکلات نهضت ملی مسکن این است که پیش‌فروش می‌کنیم. با این کار قیمت افزایش پیدا می‌کند و مردم هم پول ندارند، در نتیجه فاصله زیاد می‌شود. اگر از الان ساخت نهضت ملی مسکن را شروع کنیم و تا سال ۱۴۰۴ تمام شود، هر آپارتمان حدود یک میلیارد و ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان می‌شود که از این میزان ۵۵۰ میلیون وام و ۵۵۰ میلیون تومان دیگر آورده متقاضی است.
وی ادامه داد: فاصله تصویر ذهنی متقاضی با واقعیت، بستر یک بحران امنیتی را در یک و نیم تا دو سال آینده ایجاد می‌کند. باید دولت را به جای بدهکار تبدیل به طلبکار کنیم. می‌توان زمین را در فاصله‌ای از شهر به صورت دو ساله اجاره داد. باید شهر را مولد ببینیم، نه شهر خوابگاهی.
جهانبخش در خصوص حریم شهرها گفت: پدیده حریم شهر را نباید صفر و یک دید. مرز موجب رانت و فساد می‌شود. حریم را باید به صورت طیف در نظر گرفت. این طیف می‌تواند از T۱ تا T۶ باشد که به ترتیب منطقه طبیعی، روستایی، حومه شهری، عموم شهر، مرکز شهر و هسته اصلی شهر است. هرچه از T۱ به سمت T۶ می‌آییم، تراکم در پلان و ارتفاع در نما و مقطع زیاد می‌شود.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان در خصوص توسعه عمودی شهرها تصریح کرد: وقتی توسعه عمودی می‌شود، هزینه زیرساخت کاهش پیدا می‌کند اما در توسعه افقی هزینه بیشتر است. آپارتمان به چند دلیل هزینه بالاتری نسبت به مسکن ویلایی دارد، اول نوع سازه است، دوم اینکه ۳۰ تا ۴۰ درصد هزینه مشاعات مسقف برای آپارتمان تعیین شده که در مسکن یک طبقه‌ای حذف می‌شود. یک‌سوم هزینه ساخت و زیرساخت در توسعه افقی کمتر از عمودی است.
وی خاطرنشان کرد: برخی بیان می‌کردند که اگر می‌خواهید مسکن یک طبقه بسازید تهران همه ایران را می‌گیرد. ما ۲۴ میلیون خانوار داریم که اگر سرانه خانه‌ها را هزار متری و سرانه سایر کاربری‌ها را نیز استاندارد در نظر بگیریم، تنها ۲ درصد از ایران کافی است. در حال حاضر جمع کل محدوده شهرهای ما نیم درصد از سرزمین است. ما تا ۱۵ درصد از کشور یعنی به اندازه یک میلیارد نفر، فضا برای ساخت خانه‌های وسیع یک طبقه حیاط‌دار داریم.
جهانبخش اضافه کرد: از نظر فیزیکی زمین ما نامحدود است اما از نظر واقعی اگر کل ایران و حتی ۱۵ برابر ایران را نیز در نظر بگیریم، همه را سرمایه‌داری می‌بلعد. باید دو کار انجام می‌دادیم اما برعکس عمل کردیم. اول اینکه باید محدوده شهرها را منضبط و طبق جمعیت باز می‌کردیم اما اکنون قفل است و دوم اینکه باید از سوداگری در زمین و مسکن جلوگیری می‌کردیم.
استادیار دانشگاه هنر اصفهان افزود: اگر سرمایه به سمت زمین برود، زمین خراب و فاسد نمی‌شود. اگر این دو مورد وارونه شود، می‌توانیم مهمترین ثروت کشور یعنی زمین را به صورت عادلانه‌ای توزیع کنیم و رضایت اجتماعی مناسبی داشته باشیم. وقتی سوداگری وارد زمین شود، خطرناک‌تر از طلا است.
انتهای پیام