در حکمت ۴۹ نهج‌البلاغه آمده است: «احْذَرُوا صَوْلَةَ الْکَرِیمِ إِذَا جَاعَ، وَ اللَّئِیمِ إِذَا شَبِعَ؛ بترسید از حمله افراد با شخصیت به هنگام نیاز و گرسنگی و از حمله افراد پست به هنگام سیری.»
حجت‌الاسلام شکیبایی در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح حکمت ۴۹ نهج‌البلاغه امیرالمومنین (ع) پرداخته که شرح آن زیر آمده است:
امیرالمومنین (ع) در این کلام حکمت‌آمیز به یکی از تفاوت‌های میان افراد با شخصیت و بزرگوار و افراد پست و بی ارزش اشاره می‌کند.
در این که منظور از گرسنگی و سیری در این عبارت حکیمانه معنای کنایی یا معنای حقیقی آن مراد است در میان مفسران نهج‌البلاغه گفت‌وگو است؛ جمعی گرسنگی را کنایه از هرگونه نیاز و یا تحت فشار و ظلم واقع شدن دانسته‌اند بدین ترتیب معنای جمله چنین می‌شود: افراد بزرگوار و با شخصیت تنها هنگامی دست به حمله می‌زنند که به آن‌ها ستم شود و یا نیاز مبرم برای ادامه حیات پیدا کنند که در این صورت برای گرفتن حق خود و دفاع در مقابل ظالمان غیرت آن‌ها به جوش می‌آید و حمله جانانه‌ای می‌کنند.
ولی لئیمان هنگامی که به نوایی برسند و بر مراد خویش سوار گردند طغیان می‌کنند و افراد بی گناه را مورد حمله قرار می‌دهند همچون حیوانات درنده‌ای که پس از سیری، مست می‌شوند.
در حالی که بعضی دیگر معتقدند «جُوع» در اینجا به همان معنای حقیقی یعنی گرسنگی است و «شَبَع» به معنای سیری است و آن را اشاره به این نکته می‌دانند که افراد شجاع و با شخصیت پیش از رفتن به میدان نبرد کمتر غذا می‌خوردند مبادا ضربه‌ای بر شکم آن‌ها وارد شود و غذا بیرون ریزد و موجب سرافکندگی آنان شود؛ ولی لئیمان چنین نیستند و در هر حال تفسیر اول مناسب‌تر به نظر می‌رسد.
شاعر عرب می‌گوید:
لا یَصْبِرُ الْحُرُّ تَحْتَ ضَیْم * وَإنَّما یَصْبِرُ الْحِمارُ
آزادمرد در زیر ستم صبر نمی‌کند. این الاغ است که صبر می‌کند!
شاعر دیگری نیز می‌گوید:
إذا أنْتَ أکْرَمتَ الکَریمَ مَلَکَتَهُ * وَإنْ أنْتَ أکْرَمتَ اللَئیمَ تَمَرَّدَا
اگر شخص کریم را اکرام و احترام کنی مالک او می‌شوی ولی اگر لئیم را اکرام کنی (بیشتر) سرپیچی می‌کند.
انتهای پیام