در راستای گرامیداشت هفته پژوهش و ترویج فرهنگ پژوهش، انتخاب دبیر ریاضی دبیرستان استعداد درخشان فرزانگان یک استان قم به عنوان معلم پژوهنده برتر کشوری بهانه ای شد تا با وی گفتگویی داشته باشیم.

- خودتان را معرفی کنید؟

نفیسه انارکی متولد اسفند ۱۳۵۸ هستم و از اواخر مهر سال ۱۳۷۸ همزمان با تحصیل در رشته ریاضی محض وارد آموزش و پرورش شدم و در حال حاضر کارشناسی ارشد آنالیز عددی دارم.

سال های زیادی را در مقطع متوسطه دوم ریاضی تدریس کرده بودم اما با توجه به نیاز نیرو در مقطع ابتدایی و حکم آموزگاری ابتدایی که داشتم مهر ۱۴۰۰ کلاس چهارم یاس دبستان تولیت دو در ناحیه ۴ به مدیریت سرکار خانم اسدالهی به بنده سپرده شد.

در ابتدای امر، پس از سال ها تدریس ریاضی در دبیرستان، تدریس در مقطع ابتدایی را کاری دشوار می پنداشتم، این بود که تصمیم گرفتم اثری ماندگار از روزهای حضورم در مقطع ابتدایی برجا بگذارم تا ذهنم از دشواری های آن منحرف شده و مشغول پژوهش در این زمینه باشم. در اولین جلسه ای که روزهای ابتدایی مهر با اولیای کلاسم داشتم و نگرانی تک تک آنها را در عدم انگیزه ی یادگیری درس ریاضی دیدم، جرقه ی این پژوهش برایم زده شد. البته در حال حاضر مجددا در مقطع متوسطه دوم و در دبیرستان های بشری و فرزانگان یک منطقه چهار آموزش و پرورش قم مشغول تدریس ریاضی هستم و بسیار خرسندم از انجام این پژوهش در همان یک سال.

-  فعالیت های دیگری در حیطه آموزش داشتید و موفق به کسب چه عناوینی شدید؟

با شیوع کرونا و  مجازی شدن آموزش ها هر یک از همکاران فیلم های تدریس خودشان را در گروه دبیران ریاضی به اشتراک می گذاشتند بنده هم این کار را انجام دادم و انجمن ریاضی از من درخواست کرد راجع به چگونگی تهیه فیلم های آموزشی توضیحاتی ارائه کنم و این شد که به درخواست انجمن وبینار آموزشی کار با قلم نوری و برنامه PDF Annotator را داشتم.

برای گروه ریاضی استان هم سال گذشته مجددا این وبینار را برگزار کردم و حتی همکاران فرهنگی از دیگر استان ها و برخی اساتید دانشگاه فرهنگیان در این وبینار حضور داشتند.

سال گذشته در مسابقه اینفوگرافیک رتبه اول استان را کسب کردم و بارها در طرح سوالات موفق به کسب رتبه شدم و تقدیر نامه  از وزارت آموزش و پرورش دارم.

-عوامل موفقیت‌تان چه بوده؟

روح پدرم شاد که می گفت به استاد، فرزند مرا عشق بیاموز و دگر هیچ، علاقه به هر کاری زمینه ساز موفقیت در آن خواهد بود، البته نا گفته نماند به غیر از سابقه آموزش ریاضی در دبیرستان استفاده از نظرات ارزشمند همکاران و پیشکسوتان در زمینه تدریس و مشورت با آنان در امر تدریس و نظرخواهی از دانش آموزان و اولیاء آن ها عامل دیگری در به ثمر رساندن این پژوهش بود.

- هدف و انگیزه شما از این طرح پژوهشی چه بوده؟

اقدام پژوهی بنده "چگونه توانستم انگیزه یادگیری درس ریاضی را در دانش آموزان کلاس چهارم یاس دبستان تولیت بهبود ببخشم؟ " بوده است.

با شروع کلاس ها در مهر ۱۴۰۰، کلاس ۳۴ نفر چهارم ابتدایی در مدرسه تولیت ۲ به من سپرده شد در جلسه ای مدیر مدرسه سرکار خانم اسدالهی به من گفتند:"  با توجه به آموزش های مجازی تصور کن که این دانش آموزان پایه سوم را نخوانده اند و باید مفاهیم ریاضی سوم که پیش نیازهای چهارم ابتدایی هستند را آموزش دهید. "

هم چنین در جلسه ای که با اولیاء دانش آموزان داشتم متوجه شدم که خانواده ها نگرانی زیادی در خصوص دانسته های فرزندانشان به ویژه در درس ریاضی دارند در اولین گام از اولیا خواستم که اجازه دهند دانش آموزان خودشان برای درس خواندن و انجام تکالیف برنامه ریزی کنند.

بعد از آن سعی کردم ذهنیت دانش آموزان را نسبت به درس ریاضی که از آن ترس داشتند را مثبت کنم لذا موضوع اقدام پژوهی من این بود که چگونه توانستم انگیزه یادگیری درس ریاضی را در دانش آموزان کلاس چهارم یاس دبستان تولیت بهبود ببخشم؟

در ابتدا تصمیم گرفتم  نظر دانش آموزان را نسبت به درس ریاضی مثبت کنم و در زمان تدریس آنلاین این درس از جملاتی همچون زنگ شیرین ریاضی، ریاضی دوست داشتنی ما، ریاضی جان ممنون که هستی و ... استفاده می کردم، سپس از دانش آموزانم خواستم دست به قلم شده و این مورد را با بیان جمله ی " ریاضی بازیکن می خواهد، نه تماشاچی! " بیان می کردم. همین مسئله باعث شده بود که دانش آموزان از زنگ ریاضی لذت ببرند و از آن استقبال کنند و حتی تمایل داشتند ساعات بیشتری به این درس پرداخته شود، تاجایی که وقتی می پرسیدم از هر چه بگذریم سخن دوست خوشتر است، یعنی چه درسی داریم؟ با ذوق می گفتند درس شیرین ریاضی و از من می خواستند که مسائل بیشتری را طرح کنم تا آنها مانند یک معلم آن را در کلاس برای همکلاسی ها شرح داده و آموزش دهند. وقتی ویدیوهای گروهی ریاضی که برای حل تمرین ریاضی در کلاس های مجازی ارسال می کردند، هنگام بازخورد به عنوان ریاضیدان های کوچک من از ایشان تقدیر می کردم که این امر برایشان خیلی لذت بخش بود تا جایی که طلب تمرین های بیشتری می کردند که در این درس قوی تر شوند.

آنچه که بیشترین تاثیر را بر انگیزه یادگیری دانش آموزان داشت این بود که خودم از تدریس لذت می بردم و با شوق به آموزش ریاضی می پرداختم و هدف ام این بود که دانش آموزانم برای همیشه درس ریاضی را دوست داشته باشند.

-جایگاه اقدام پژوهی را در مسیر پیشبرد مسائل آموزشی چگونه ارزیابی می کنید؟

اقدام پژوهی سبب می شود که فرد هدفمندتر برای تاثیر پذیری بیشتر پژوهش خود تلاش کند و در همین رابطه کتاب های زیادی را در زمینه برقراری ارتباط با دانش آموزان ابتدایی، تلاش برای مدرسه کیفی، گام به گام تا مدرسه کیفی و... مطالعه کردم.

با توجه به این که اقدام پژوهی من منحصر به یک دانش آموز نبود و تمام دانش آموزان یک کلاس را در برمی گرفت لذت بیشتری از این کار می بردم  چرا که هر دانش آموز را متناسب با توانایی های خودش تشویق می کردم.

 هیچ وقت دانش آموزی را که به کارهای هنری علاقه داشت به خاطر عدم انجام تکالیف مواخذه نکردم چون می دیدم که در کلاس حضوری یادگیری خوبی دارد اما در آموزش های مجازی سرگرم کارهای دیگری می شد بنابراین سعی می کردم در زمان آموزش حضوری مطالبی که به صورت آنلاین تدریس شده بود را برایش دوره کنم.

اقدام پژوهی واقعا انگیزه و ایده های زیبا تری را برای تدریس در اختیار معلم می گذارد. به شخصه هیچ الگویی در ابتدایی نداشتم به همین دلیل کتاب های زیادی را مطالعه می کردم بنابراین هر معلمی با توجه به روحیات و خلاقیت خودش می تواند در پیشبرد اهداف آموزش و پرورش و به ثمر رساندن دانش آموزان مفید باشد.

-آیا معلمان ما در تربیت دانش آموزان محقق و پژوهش محور عملکرد موفقی دارند؟

با توجه به اهمیتی که دوران ابتدایی در تربیت و شکل گیری شخصیت دانش آموزان در ابعاد مختلف از جمله ایجاد علاقه و انگیزه برای تحقیق و پژوهش دارد نمی توانم با وجود سابقه کم تدریس در پایه ابتدایی در مورد عملکرد دیگر همکاران نظر بدهم.

اما معتقدم معلمی می تواند از دانش آموزان توقع تحقیق و پژوهش داشته باشد که در گام اول خودش اهل پژوهش باشد و روش های جدیدی برای آموزش استفاده کند و سعی داشته باشد مهارت های دست ورزی دانش آموزان را تقویت کند، به عبارت دیگر معلمی که راهنما باشد نه صرفا سخنران.

یکی از عوامل موفقیت معلمان در تربیت دانش آموزان محقق و پژوهش محور خانواده ها هستند زمانی که معلم از دانش آموز می خواهد پیرامون یک مسئله تحقیق کند، گاهی با مخالفت خانواده ها مواجه می شود، که وقت کافی برای راهنمایی فرزندشان ندارند و یا اجازه جستجو در اینترنت به دانش آموزان نمی دهند.

از طرفی شیوع کرونا و آموزش های مجازی و ضعف دانش آموزان در پایه های قبلی باعث شده معلمان بیشتر به تدریس بپردازند لذا زمان کافی برای تحقیق و پژوهش ندارند بنابراین نمی توان گفت که معلمان در این زمینه کم کاری می کنند.

-نقش معلمان را در ارتقا و پیشرفت جامعه چگونه ارزیابی می کنید؟

در بدو ورود دانش آموزان به مدرسه یعنی دوران ابتدایی که دوره بسیار حساسی است اگر دانش آموزان بدانند که رقابتی وجود ندارد و سرعت ارزش به شمار نمی آید چون ممکن است باعث ناهمواری جاده کیفیت شود و بدانند روش هایی به تغییر منجر می شود که حتما خودشان آن را با توجه به شرایط خویش برنامه ریزی کنند و به آن عمل و آن را ارزیابی کنند، که البته این ارزیابی بسیار مهم است.

از دیدگاه رابرت ووبولدینگ در کتاب واقعیت درمانی برای قرن بیست و یکم خواستن، عمل کردن، ارزیابی و برنامه ریزی روش هایی است که به تغییر می انجامند.

مبنای هر تغییری ارزیابی هایی است که انجام می دهیم در کنار ارزیابی هایی که برای دانش آموزان داریم باید حتما خود ارزیابی داشته باشیم به این معنا که بسنجیم رفتارهای ما تاثیری در تغییر روند کیفیت آموزش و یا تثبیت یک مهارت دارد و آیا می توانم یک رفتار دیگری را با تاثیر بهتری انجام بدهم یا نه لذا این ها نکات کلیدی است که یک معلم همواره باید مد نظر داشته باشد. باید بدانیم که تعلیم و تربیت ارزش تلاش کردن دارد اما آموزش تحمیلی هرگز ارزشی ندارد.

آموزش و پروش ساختار عظیمی است اما یک نفر هم می تواند تاثیر مهمی را در این ساختار داشته باشد همانطور که آموزگار یک کلاس در این ساختار توانست برای تعدادی از دانش آموزان این انگیزه را ایجاد کند که دیدشان نسبت به ریاضی تغییر پیدا کند.  

-چه انتظاراتی از مسئولین دارید؟

برای این که فعالیت های یک معلم در کلاس تاثیر بیشتری داشته باشد می گوییم اگر یادگیرنده احساس اطمینان داشته باشد یادگیری زیاد می شود اگر یاد گیرنده به معلم اعتقاد داشته باشد یادگیری افزایش پیدا می کند اگر معتقد باشد که موضوع سرگرم کننده است یادگیری افزایش پیدا می کند این موضوع در رابطه با مسئولین آموزش و پرورش هم صادق است.

زمانی که مسئولین آموزش و پرورش رابطه تنگاتنگی با معلمان داشته باشند و از نزدیک شرایط و مشکلات معلمان را لمس کنند قطعا در کنار هم می توانند به اهداف والای تعلیم و تربیت دست پیدا کنند.

 در پایان از همه کسانی که در مسیر انجام این پژوهش بنده را یاری کردند تشکر می کنم و صحبت خودم را با این بیت از شعر حافظ تمام می کنم.

 ما بدان مقصدِ عالی نتوانیم رسید/ هم مگر پیش نَهَد لطفِ شما گامی چند

انتهای پیام