خاک، پیکره‌ای طبیعی و پویاست و دربرگیرنده مواد معدنی و آلی است و پوسته خارجی زمین را می‌پوشاند و گیاهان قادر به روییدن در آن هستند و پوشش‌های آبرفتی و سنگی سطح زمین را نیز در برمی‌گیرد. خاک به عنوان منبع طبیعی، سرمایه ملی و بستر حیات، نقش اساسی در استقرار و رشد جوامع بشری و نیز سایر مخلوقات دارد؛ بخشی از زنجیره غذایی انسان و سایر حیوانات از خاک است به همین دلیل هرگونه آلودگی موجود در آن می‌تواند در فرآیند زنجیره غذایی، به سطوح بالاتر انتقال یافته و در نهایت در انسان تمرکز یابد. اهمیت خاک تا جایی است که جزو عناصر چهارگانه طبیعت محسوب می‌شود.
با این اوصاف متاسفانه خاک در کشور و استان لرستان مورد بی‌مهری قرار گرفته یک روز بحث فرسایش مطرح است یک روز آلودگی آن از طریق پسماندها و صنایع، روز دیگر استفاده از کودهای شیمیایی؛ این درحالیست که از دست رفتن خاک بدون شک موجب هدر رفت بودجه مملکت می‌شود پس بیایید از این عنصر مقدس صیانت کنیم و قدرش را بدانیم.
با توجه به اهمیت مساله خاک، امروز همایشی با عنوان روز جهانی خاک در دانشگاه لرستان برگزار شد و کارشناسان این حوزه مطالبی را بیان کردند.
خاک نقش اول را در تغییر اقلیم و نوسانات مربوط به آن را دارد
در این همایش، بهروز میر کارشناس جهاد کشاورزی لرستان با اشاره به اینکه خاک در زندگی اجتماعی، اقتصادی و معنوی افراد نقش اساسی دارد، افزود: باید در حفاظت و سلامت خاک عملکردی پایدار داشته باشیم.
وی با بیان اینکه بین پتانسیل و عملکرد ما در مزارع یک خلا و شیاری وجود دارد و همیشه بین تحقیقات و مرحله اجرا، پروسه و فرآیندی طولانی است، عنوان کرد: استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی و عناصر غذایی منجر به ناسالم بودن خاک در حوزه کشاورزی می‌شود.
میر اضافه کرد: قطعا خاک نقش اول را در تغییر اقلیم و نوسانات مربوط به آن را دارد.
این کارشناس جهاد کشاورزی لرستان گفت: خاک تجدیدپذیر نیست و شاید ۷۰۰ سال به طول بینجامد تا یک سانتی‌متر خاک ایجاد شود و این درحالیست که ۹۵ درصد از امنیت غذایی ما متوجه خاک است.
شناسایی ۲۰ خلاء در خاک
وی با بیان اینکه ۲۰ خلاء در خاک شناسایی شده که مواردی همچون فرسایش، شوری و تغییر کاربری در این عنصر کاهش غنا و ارزش غذایی خاک نقش دارند، افزود: می‌طلبد دانشجویان و پژوهشگران به این مساله ورود پیدا کنند و این نقیصه را کمتر کنند.
میر با بیان اینکه شرایط فعلی خاک استان خوب نیست یعنی ۳۳ درصد از خاک فعلی ما دارای شوری است و براساس مجله نیچر در سال ۲۰۲۰ پنج تا هفت برابر فرسایش خاک کشور و استان با فرسایش خاک در دنیا برابری می‌کند و متاسفانه سالانه بین ۱۷ تا ۱۸ تن فرسایش خاک در هر هکتار را شاهدیم.
فرسایش خاک چهار تا شش برابر بیش از ذخیره‌سازی خاک است
این کارشناس بیان کرد: فرسایشی که در خاک داریم چهار تا شش برابر بیش از ذخیره‌سازی خاک است و این فرسایش نشات گرفته از عوامل طبیعی و بادی است.
وی اضافه کرد: در شرایط کرونا ویروس، فرسایش خاک در نمودار، حالت ثبیتی را نشان می‌داد و علت آن این است که مردم در حفاظت از خاک مراقبت کردند.
میر با اشاره به پدیده قاچاق خاک در استان‌های مرزی گفت: متاسفانه به ازای هر متر مربع بایک عدد ناچیزی خاک را می‌فروشند و چنانچه جلوی این کار گرفته نشود با مشکلاتی مواجه خواهیم بود.
مساحت اراضی استان ۶۲۰ هزار هکتار گزارش شده است
کارشناس جهاد کشاورزی لرستان افزود: کشاورزی حفاظتی در دو سال اخیر ترویج داده شده است و میانگین کشاورزی حفاظتی در دنیا ۱۱ درصد بوده که باید این عدد به ۳۰ درصد برسد.
وی بیان کرد: کشاورزی حفاظتی با مشکلی همچون عدم رعایت تناوب مواجه است و چنانچه این مهم رعایت نشود شاهد افزایش فرسایش خاک خواهیم بود.
میر با بیان اینکه براساس سامانه سانکا مساحت اراضی دیم و آبی و منابع طبیعی استان ۸۰۰ هزار هکتار نیست، تصریح کرد: براساس این سامانه، مساحت اراضی استان ۶۲۰ هزار هکتار گزارش شده است که از این میزان بین ۷۵ تا ۸۰ درصد دیم و مابقی آبی هستند.
لرستان جزو استان‌های نسبتا ناامن به لحاظ امنیت غذایی است
در ادامه این همایش دکتر محبوبه جلالی، عضو هیات علمی و استادیار رشته علوم و مهندسی خاک دانشگاه لرستان در خصوص ضرورت حفظ خاک برای امنیت غذایی و تضمین آینده پایدار بیان کرد: امنیت غذایی وضعیتی است که همه مردم، در همه زمان‌ها، باید بتوانند از نظر فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی به اندازه کافی، سالم و مغذی به مواد غذایی دسترسی داشته باشند و نیازها و ترجیحات غذایی خود را برای یک زندگی فعال و سالم فراهم کنند.
وی با طرح این سوال که نخستین عامل مرگ زودرس ۳۰ تا ۷۰ ساله‌ها در ایران چیست ؟ بیان کرد: برخی ممکن است فشار خون، مصرف سیگار و یا مشکلات قلبی عروقی را نخستین عامل این مرگ بدانند اما کارشناسان موضوع دیگری را نخستین عامل مرگ یاد شده می‌دانند و آن چیزی نیست جز تغذیه نامناسب؛ براساس گزارش سازمان ملل، امنیت غذایی در ایران از ۷۵ کشور جهان وضعیت بدتری دارد.
جلالی ادامه داد: براساس گزارش منتشر شده از سازمان خوار و بار و کشاورزی سازمان ملل (فائو)، بر اساس شاخص امنیت غذایی، نسبت واردات مواد غذایی به کل صادرات ایران ۱۱ درصد است و بر این اساس در میان ۱۹۵ کشور جهان از منظر امنیت غذایی ایران در جایگاه ۷۵ جهان قرار دارد و ایران منطقه پرخطر از نظر امنیت غذایی است.
عضو هیات علمی و استادیار رشته علوم و مهندسی خاک دانشگاه لرستان با اشاره به وضعیت استان‌های کشور به لحاظ امنیت غذایی گفت: استان‌های تهران، سمنان، قم، یزد و اصفهان به لحاظ امنیت غذایی جزو استان‌های بسیار امن محسوب می‌شود و لرستان جزو استان‌های نسبتا ناامن معرفی شده است.
مدیریت صحیح آب و خاک تضمین کننده امنیت غذایی است
وی تاکید کرد: حفظ سلامت خاک، برای امنیت غذایی و تضمین آینده پایدار ضروری است؛ در حال حاضر بیش از ۹۷ درصد غذای مورد نیاز بشر از خاک تولید می‌شود که این امر امنیت غذایی جوامع مختلف را به سرنوشت خاک‌ها پیوند داده است.
جلالی بیان کرد: روز جهانی خاک مستلزم شناخت و حمایت از مدیریت خاک در کنار پایداری آن است.
وی با تاکید براینکه خاک سلامت جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، افزود: افزایش بهره‌وری آب در گرو حفظ خاک است و مدیریت صحیح آب و خاک تضمین کننده امنیت غذایی برای ۱۵۰ میلیون نفر است.
عضو هیات علمی و استادیار رشته علوم و مهندسی خاک دانشگاه لرستان بر مدیریت صحیح خاک تاکید کرد و با بیان اینکه توسعه ابزار نظارت سریع و قابل اعتماد برای حفظ کیفیت خاک و بایگانی دیجیتال داده‌های نظارتی ضروری است، یادآور شد: توسعه سیستم‌های جدید حفاظت از خاک برای به حداقل رساندن فرسایش، محافظت از تنوع زیستی و توسعه روش‌های یکپارچه و مقرون به صرفه برای افزایش این عناصر کمیاب ضمن به حداقل رساندن تجمع مواد سمی در مواد غذایی توصیه می‌شود.
خاک بنیان و اساس تولید، امنیت غذایی، خودکفایی و اقتصاد کشور
در این همایش افسانه عالی‌نژاد، عضو هیات علمی دانشگاه لرستان با بیان اینکه خاک نقش اساسی در رشد و توسعه جوامع شهری دارد و بنیان و اساس تولید، امنیت غذایی، خودکفایی و اقتصاد کشور محسوب می‌شود، گفت: چنانچه این عنصر تخریب شود و مورد بی‌مهری بشر قرار گیرد؛ اولین جایی که آسیب می‌بیند پوشش گیاهی آن است.
وی با بیان اینکه با از بین رفتن پوشش گیاهی، شاهد افزایش حرارت کره زمین خواهیم بود، افزود: به دنبال این موارد تهدیدات زیست محیطی نمایان می‌شود.
این عضو هیات علمی دانشگاه لرستان اضافه کرد: زمانی که خاک تخریب شود فرسایش ایجاد می‌کند و چنانچه خاک به لحاظ پایداری ضعیف باشد سطح فرسایش افزایش پیدا می‌کند.
عالی نژاد گفت: چرای بی‌از حد، جنگل تراشی، استفاده بیش از حد از منابع آبی و سوزاندن مزارع عواملی هستند که سبب فرسایش خاک خواهند شد.
وی بیان کرد: در کشور و لرستان وضعیت فرسایش اسفناک است و شش برابر دنیاست.
این عضو هیات علمی دانشگاه لرستان اظهار کرد: تخریب خاک در کشور روز به روز بیشتر است و این بعنی برهم زدن تعادل زیست بوم و خشک شدن دریاچه ارومیه، ایجاد گردو غبار، فرونشست‌ها در همدان و اصفهان و لرستان همگی از عوامل فرسایش هستند.
خاک به عنوان بستر حیات دائما مورد پایش و ارزیابی قرار گیرد تا کیفیت آن تنزل پیدا نکند
در ادامه این همایش دکتر حمیدرضا متین‌فر،مدیرگروه رشته علوم و مهندسی خاک و دانشیار رشته مهندسی خاک دانشگاه لرستان به نقش فنآوری‌های سنجش از دور(تصاویر ماهواره ای ، طیف سنجی) و سامانه های اطلاعات جغرافیایی( GIS)در کاهش هزینه و صرفه جویی در وقت (مطالعات منابع طبیعی و آب و خاک) اشاره کرد و با بیان اینکه تهیه نقشه بافت و ماده آلی خاک برای اراضی قابل کشت لرستان به مساحت ۸۰۰ هزار هکتار ضروری است، افزود: از منظر جهانی خاک چنان اهمیت دارد که فائو پنجم دسامبر مصادف با ۱۷ آذر ماه را روز جهانی خاک در نظر گرفته است.
وی اضافه کرد: خاک بستر حیات و زیستگاه همه موجودات خاکی است که ۹۵ درصد غذای بشر از خاک و مابقی از منابع دریایی تامین می‌شود.
مدیرگروه رشته علوم و مهندسی خاک و دانشیار رشته مهندسی خاک دانشگاه لرستان بیان کرد: مواد اولیه بسیاری از صنایع همچون داروسازی از خاک تامین می‌شود و خاک تصفیه کننده آب و هواست.
متین فر افزود: باید خاک به عنوان بستر حیات دائما مورد پایش و ارزیابی قرار گیرد تا کیفیت آن تنزل پیدا نکند.
وی کیفیت خاک را تضمین کننده سلامت آن و محصولات غذایی عنوان کرد و گفت: باید با تکیه بر فناوری کیفیت خاک ارزیابی شود، انجام این مهم در کاهش هزینه‌ها و صرف زمان موثر خواهد بود.
انتهای پیام