به گزارش ایسنا، ۱۶ آذر هر سال در دانشگاهها به یاد سه دانشجو (مصطفی بزرگ‌نیا و احمد قندچی و مهدی شریعت‌رضوی) که در اعتراض به حضور ریچارد نیکسون معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا در ایران و از سرگیری روابط ایران با بریتانیا، در سال ۱۳۳۲ در دانشگاه تهران شهید شدند، گرامیداشت روز دانشجو برگزار می‌شود.
سرنوشت روز دانشجو در دانشگاهها با جنبش دانشجویی گره خورده است. با روی کار آمدن دولت اصلاح‌طلب سید محمد خاتمی که حمایت دانشجویان آن زمان را پشت سر خود می‌دید و کمپین انتخاباتی خود را از دانشگاه آغاز کرد، جنبش دانشجویی هم جان تازه‌ای گرفت و باز شدن فضای سیاسی پس از دولت هاشمی‌رفسنجانی، به فعالیت سیاسی و اجتماعی دانشجویان قوت بخشید.
از همان دوران، روز دانشجو به روزی برای بیشتر دیده شدن مطالبات دانشجویان و البته اعتراضات آنان تبدیل شد. برگزاری مناظره‌های داغ در فضای سیاسی اواخر دهه ۷۰ و حضور شخصیت‌های برجسته سیاسی و سخنرانی‌های پرشور، این روز را به روزی خاص برای دانشجویان و البته مسئولان و سیاست‌مداران بدل کرد.
در سال ۱۳۷۸ و به دنبال وقایع کوی دانشگاه در ۱۸ تیر همان سال، روز دانشجو با اعتراضات گسترده دانشجویان و بیانیه‌های شدیدالحن و البته سخنرانی‌ها و مناظره‌های داغی در دانشگاه‌های مختلف کشور برگزار شد. البته از طرفی علی‌اکبر ناطق‌نوری کاندیدای شکست خورده جناح مقابل اصلاح‌طلبان در انتخابات ۱۳۷۶ و رئیس وقت مجلس با حضور در دانشگاه آزاد، درباره خطر نفوذ در دانشگاهها هشدار داد.
روز دانشجو در سال ۱۳۷۹ پس از ترور اسفند ۱۳۷۸ سعید حجاریان تئورسین اصلاح‌طلبان و نایب‌رئیس وقت شورای شهر تهران در فضایی به شدت ملتهب و با اعتراضات گسترده دانشجویان برگزار شد. در مراسم پرشور دانشکده فنی دانشگاه تهران خود حجاریان برای اولین بار پس از ترور در جمع دانشجویان حاضر شد و سخنرانی کرد و شعارهای تندی علیه گروه‌هایی که آن زمان "گروه فشار" خوانده می‌شدند سر داده شد.
درهمان سال سید محمد خاتمی رئیس‌جمهور وقت با حضور در جمع ۱۰ هزار نفری دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس سخنرانی کرد و از دانشجویان خواست با ادامه حرکت در مسیر اصلاحات، "در مقابل کسانی که آن‌ها را به براندازی فرامی‌خوانند، هشیار باشند." در همین مراسم شعارهای تندی علیه روزنامه‌های کیهان و رسالت، علی فلاحیان، مدرسه حقانی، بسیج و علی لاریجانی رئیس وقت صداوسیما سر داده شد و دانشجویان حمایت خود را از خاتمی برای کاندیداتوری در انتخابات سال ۱۳۸۰ اعلام کردند.
در روز دانشجوی سال ۱۳۸۱ تجمعاتی در خارج از دانشگاهها برگزار شد و تعدادی از دانشجویان دستگیر شدند که این موضوع روز دانشجوی آن سال را تحت‌الشعاع قرار داد و در مراسم گرامیداشت روز دانشجو بیشتر در اعتراض به دستگیری دانشجویان و درخواست آزادی آنان پرداخته شد.
۱۶ آذر سال ۱۳۸۲ تقریبا با آرامش و با سخنرانی و مناظره اصلاح‌طلبان و اصولگرایان در دانشگاه‌های مختلف برگزار شد. با عقب‌نشینی اصلاح‌طلبان از برخی مواضع خود در سال‌هایی که دولت و مجلس را در دست داشتند، روز دانشجو در سال‌های پایانی دولت خاتمی برخلاف سال‌های ابتدایی علاوه بر اعتراض به برخی رویه‌های موجود در کشور، به محلی برای انتقاد از اصلاح‌طلبان تبدیل شد تا جایی که سید محمد خاتمی در آخرین حضور خود به عنوان رئیس‌جمهور در دانشگاه تهران با شعارهای تند برخی از دانشجویان علیه خود مواجه شد.
در سال ۱۳۸۳ خاتمی رئیس‌جمهور بعد از چند سال برای آخرین بار به عنوان رئیس‌جمهور به دانشگاه رفت و در سالن چمران دانشکده فنی دانشگاه تهران علاوه بر شنیدن سخنان و انتقادات دانشجویان، در سخنرانی خود نسبت به اعتراض دانشجویان درباره عقب‌نشینی از شعارهای اولیه خود، با تاکید بر اینکه "در مقابل هیچ‌کس و هیچ‌چیز عقب‌نشینی نکرده است"، درباره مواضع برخی شاگردان آیت‌الله مصباح‌یزدی عنوان کرد: «در اسلامی که من می‌شناسم رأی مردم، تشریفاتی نیست.» اما در آخرین حضور سیدمحمد خاتمی دانشجویان خوش بدرقه نبودند و در آن روز سالن چمران روز پرتنشی را شاهد بود.
در سال ۱۳۸۵ محمود احمدی‌نژاد به جای ۱۶ آذر در ۲۰ آذر برای سخنرانی روز دانشجو راهی دانشگاه امیرکبیر شد که حاشیه‌هایی را به همراه داشت. برخی دانشجویان او را دیکتاتور خطاب کردند و خواستار استعفایش شدند و برخی دیگر شعار حمایت از رئیس وقت دولت سر دادند و به مقایسه او با شهید رجایی پرداختند. تنش تا جایی پیش رفت که به سمت احمدی‌نژاد لنگه کفش پرتاب شد و برخی دانشجویان عکس او را آتش زدند که رئیس دولت نهم در واکنش به این اقدام عنوان کرد که «حاضر است برای کشور، رجایی‌وار بسوزد.»
شاید پایان تلخ خاتمی و آغاز پرتنش احمدی‌نژاد در دانشگاهها باعث شد تا با تغییرات گسترده در نحوه مدیریت دانشگاهها، فضای سیاسی دانشگاهها از رونقی که در ۸ سال دولت اصلاحات داشت به سمت رکود حرکت کند. البته ایجاد اختلاف و انشعاب در تشکل‌های دانشجویی در سال‌های قبل، این موضوع را تشدید کرد. در این سال‌ها مراسم روز دانشجو بیشتر به صورت فرمالیته و به جای مباحث سیاسی مهم و جدی با مجالس سرگرمی برگزار می‌شد.
البته ۱۶ آذر سال ۱۳۸۸ تحت تاثیر انتخابات مناقشه‌برانگیز آن سال فضایی متفاوت داشت و تجمعاتی به مناسبت این روز در داخل و خارج دانشگاهها برگزار شد که تعدادی از شرکت‌کنندگان در این تجمعات بازداشت شدند. فضای دوقطبی شده دانشگاه پس از سال ۱۳۸۸ در سال‌های بعد هم کم و بیش ادامه یافت و عده‌ای در مراسم ۱۶ آذر سال‌های بعد مواضع تندی علیه رئیس دولت وقت اتخاذ کردند و برخی دیگر به حمایت از او پرداختند.
با روی کار آمدن حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور فضای سیاسی دانشگاه مانند سال‌های اولیه دولت اصلاحات به سمت امیدواری به آینده پیش رفت با این تفاوت که برخلاف سال‌های دولت اصلاحات، از سخنرانی‌ها و مناظره‌های پرشور چندان خبری نبود و مراسم روز دانشجو بیشتر به صورت کنترل شده برگزار می‌شد.
با این حال در سال ۱۳۹۴ روحانی به دانشگاه صنعتی شریف رفت و علاوه بر شنیدن سخنان و انتقادات دانشجویان، به سخنرانی پرداخت. در این مراسم شعارهایی در حمایت از روحانی و دولتش سر داده شد. رئیس‌جمهور وقت هم در سخنرانی خود تصریح کرد: «بهترین جایی که قدرت باید نقد شود دانشگاه است.» اما پس از سال ۹۶ فعالیت های دانشگاهها رو به افول رفت.
در چند سال اخیر و با شیوع ویروس کرونا در کشور و مجازی شدن دانشگاهها، تقریبا از مراسم روز دانشجو خبری نبود و راکدترین دوران دانشجویی را در این دوران سپری کردیم. اما سید ابراهیم رئیسی پس از رسیدن به ریاست دولت سیزدهم در ۱۶ آذر ۱۴۰۰ راهی دانشگاه صنعتی شریف شد و یک نصف روز را در این دانشگاه گذراند. رئیسی علاوه بر شنیدن سخنان تعدادی از دانشجویان در سخنرانی خود خاطرنشان کرد: «دانشجویان و اساتید نباید بیان دغدغه‌های خود را صرفاً به روزهایی مانند ۱۶ آذر اختصاص دهند بلکه باید در متن جامعه و زندگی مردم قرار گرفته و برای مشکلات موجود راهکار ارائه دهند.»
حالا و در آستانه ۱۶ آذر سال ۱۴۰۱، کشور فضای متفاوتی را تجربه می‌کند. در دو سه ماه گذشته اعتراضات و ناآرامی‌هایی در نقاط مختلف از جمله دانشگاهها صورت گرفته و با برخی فراخوان‌ها، روز دانشجو به نقطه عطفی در این فضا بدل شده است. از یک سو تند شد برخی شعارها در دانشگاهها و از سوی دیگر بازداشت و برخورد تعدادی از دانشجویان انتقاداتی را به همراه داشته است.
با این وجود شاید راه‌اندازی کرسی‌های آزاداندیشی و یا تکرار تجربه تریبون آزاد و گفت‌وگوی رو در روی مسئولان ارشد با دانشجویان در ۱۶ آذر و ادامه یافتن این روند بتواند فضا را به سمت شنیده شدن انتقادات معترضان و حل مشکلات اساسی کشور ببرد. تجربه دولت اصلاحات در نوع رفتار با دانشجویان نشان داده که یاز گذاشتن فضای نقد می‌تواند به پویاییو تحرک دانشگاه کمک کند. به شرطی که فضای پرنشاط سیاسی به سمت فضای پرتنش حرکت نکند و دانشجویان با داشتن آزادی بیان و پس از بیان، بتوانند مطالبات و انتقادات خود را بدون لکنت به گوش مسئولان برسانند.
انتهای پیام