حجت‌الاسلام والمسلمین حسین عزب دفتری -مشاور جامعه تعلیمات اسلامی- به مناسبت روز جهانی مسجد در گفت‌وگو با ایسنا در مورد اهمیت مسجد و کارکردهای آن گفت: از آنجا که مسجد یکی از مکان‌های مقدس فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در نزد ما مسلمانان است و به خاطر اهمیت این مکان‌ها (نهادها) و جایگاه مهم و حساس و ویژه آن‌ها در هر زمان و به خصوص زمان کنونی ما، همگی به‌خوبی می‌دانیم که یکی از نهادها و پایگاه‌های انقلابی ایران مساجد بودند.
وی ادامه داد: امام علی(ع) قائل به ایجاد وحدت و اخوت در مسجد بودند و فواید زیادی ازجمله فواید علمی،اجتماعی، سیاسی، اخلاقی برای افراد مسجد قائل می‌شدند. ایشان با حضور در مسجد، مسجد را تبدیل به یک مرکز حکومت و عدالت، قسط، آزادی، مکانی برای قرب الی الله و محراب را محل حرب با ظالمان قرار داده بودند.امام علی(ع) معتقد بودند در عین اینکه مسجد باید ساده باشد تا تمام اقشار مردم از آن بهره گیرند،باید محل جذب، کلاس درس، مکانی برای اجتماع، سیاست، اقتصاد، فرهنگ و تمدن باشد. مسجد باید محلی برای تبادل افکار عمومی و روشن کردن اندیشه‌ها باشد (در عین اینکه باید از قداست بالایی برخوردار باشد).
عزب دفتری یادآور شد: شواهد روشنی در دست است که نشان می‌دهد آن حضرت در مسجد به پرسش‌های دانشمندان ادیان دیگر که به مدینه می‌آمدند پاسخ می‌گفتند. در زمان خلافت ابوبکر، حضرت علی (ع) در مسجد به بحث و گفت‌وگو با هیئتی از راهبان مسیحی که به مدینه آمده بودند، پرداخت و به پرسش‌های آنان جواب داد.
وی افزود: پس‌از آنکه امیرالمؤمنین علی(ع)، خلافت را به دست گرفت، در آغاز در مدینه و پس از آن در کوفه، در سطح وسیع‌تری از مسجد به‌عنوان مرکز تبلیغ معارف اسلامی و روشنگری مردم بهره برد. آن حضرت بارها در مدینه و کوفه و گاه نیز در مسجد بصره به وعظ و سخنرانی پرداخت. بسیاری از خطبه‌های آن حضرت که اینک در دسترس ما قرار دارد،در مسجد کوفه و یا مسجدالنبی ایراد شده است.
این کارشناس مسائل مذهبی خاطرنشان کرد: نقش مسجد تنها به جنبه‌های عبادی،فرهنگی و نظامی آن محدود نمی‌شود. مسجد به‌عنوان یک نهاد سیاسی پرتحرک در جامعه اسلامی نیز مطرح است. جنبه‌های سیاسی با مساجد آمیخته است که این مسئله در زمان رسول‌الله`(در مسجدالنبی و مسجدالحرام) و در زمان امام علی(ع) در مسجد کوفه به‌خوبی آشکار است. احکام و مقررات دینی با آمیزه‌های سیاسی همراه و همزاد است. با نگرش به مسجد به‌عنوان یک‌نهاد سیاسی و اجتماعی این مسئله روشن می‌شود. حتی معابد و کنیسه‌ها قبل و بعد از اسلام چنین بوده‌اند.
عزب دفتری بیان کرد: پیامبراکرم(ص) و امیرالمؤمنین علی(ع) و اهل‌بیت (علیهماالسلام) به نماز جماعت و مساجد، این پایگاه عبادی، سیاسی و اجتماعی تأکید داشتند. برخلاف عقیده برخی که مسجد را فقط جای عبادت می‌دانستند. شیعیان در سایه آموزش‌های امام علی(ع) و اهل‌بیت پیامبر(ص) مسجد را تنها معبد نمی‌دانستند، بلکه به آن به چشم‌خانه دفاع از حق و عدالت نیز می‌نگریستند. بسیار زیبنده است که این نقش مسجد، در جوامع اسلامی مورد شناسایی قرار گیرد، زیرا مسجد خانه خدا و مردم و مکانی مناسب برای طرح مصالح عمومی مسلمانان است. اگر چنین نقشی برای مسجد به رسمیت شناخته شود و مورد تأکید قرار گیرد، بخشی از فعالیت‌های سیاسی مخرب و زیان‌بار هدایت می‌شود و به تلاش‌های سالم و سازنده مبدل می‌شود. پیامد چنین برخوردی با مسجد آن است که مسلمانان،خانه خدا را پناهگاه خویش به شمار می‌آورند و بدان به چشم‌خانه‌ای که روشنگر حق و پشتیبان عدالت است می‌نگرند.
وی اظهار کرد: طبیعت مسجد و هم ویژگی‌های کسانی که در مسجد حضور می‌یابند، سبب می‌شود حرکت‌های اجتماعی مخالف در بستر سالمی حرکت کنند و البته مؤمنان حق‌جو، هرگاه بیابند که حرکتی از اساس زیان‌بار و گمراه‌کننده است شیوه‌های مناسب را برای برخورد با آن برمی‌گزینند.
عزب دفتری ابراز کرد: مسجد در تاریخ اسلام نقش موثری در رساندن پیام الهی به مومنان و باورهای استعدادهای متعال آنان داشته و به عنوان یکی از قوی‌ترین وسیله ارتباط جمعی، دارای آثاری بس مقدس است که شناخت و بهره‌گیری از زوایای ارتباطی آن در استفاده هر چه بهتر و بهینه این امکان، موثر خواهد بود.
وی یادآور شد: آنچه که قابل توجه است در تحلیل جامعه شناختی جایگاه و کارکرد مساجد و تجمعات مذهبی، در نظر گرفتن جایگاه و کارکرد عناصر مسجد به عنوان مولفه‌های مهم این پایگاه اهمیت بسزایی دارد. طبیعی است که عناصر ساختی هر پدیده، نظام و مجموعه‌ای تشکیل دهنده ساخت آن می باشد در تغییر تبدیل و مولفه آن مجموعه و یا از سوی دیگر در عقب گرد و ارتجاعی کردن فرآیند آن، اثری کلیدی دارند.
این کارشناس مسائل دینی تصریح کرد: تاکید حداقل ۲۸ آیه به طور مستقیم و ده‌ها آیات دیگر بطور غیر مستقیم به مسجد و همچنین تاکید صدها حدیث و روایات در کتب مختلف از جمله وسائل شیعه و من لا یحضر الفقیه و غیره به حضور و مشارکت در مسجد و تاکید نقش و کارکردهای مختلف آن و از طرفی دیگر تاکید رهبران و مبارزان و تکلیف و سفارش امام خمینی (ره) در مورد حضور تمام افراد جامعه در مسجد و احیای آن بیانگر اهمیت این مکان مقدس است.
عرب دفتری با اشاره به سفارش شهیدان و علما از جمله مقام معظم رهبری و شهید مطهری بر نقش کلیدی مسجد، اظهار کرد: از آنجا که پیامبر صل الله علیه و آله و علی علیه السلام و اهل بیت (علیهما السلام) اولین پایگاه خودشان را مسجد قرار دادند لذا نقش عبادی، سیاسی و اجتماعی آن برکسی پوشیده نیست. همچنین نقش مساجد در انقلاب اسلامی که یکی از ارکان انقلاب به شمار می‌رود، اهمیت و هدف کارما را روشن می‌کند. چون انقلاب اسلامی ایران از مساجد شروع شد و اوج گرفت. به تعبیر امام(ره) همیشه درصدر اسلام مسجد مرکز حرکات و مرکز جنبش‌ها بوده است.
وی با بیان اینکه بی تردید،«مساجد»؛ بهترین، موثرترین و نزدیک‌ترین راه برای اشاعه فرهنگ اسلامی و شکل گیری اجتماعات مسلمین می‌باشند، افزود: از این رو، مسجد نقش فوق العاده موثری در تحکیم اساس نظام اسلامی دارد. با این نگاه، مساجد، از صدر اسلام تا به امروزه جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ جامعه اسلامی و ایرانی داشته که علاوه بر کارکرد اجتماعی، عبادی و معنوی خود، کانون سیاسی نیز محسوب می‌شدند.
مشاور جامعه تعلیمات اسلامی بیان کرد: در عصر ارتباطات و تکنولوژی، تنوع کارکردها و برنامه‌های مساجد، بیش از گذشته حائز اهمیت است؛ چرا که مقتضیات جهان امروز می‌طلبد که مساجد بیش از پیش در مقابل دسیسه‌ها و دخالت‌های بیگانگان کارساز باشند. امروزه، مهمترین بحث از دیدگاه مقام معظم رهبری؛ «جنگ نرم»است و به تعبیر ایشان جوانان، افسران این کارزار هستند که می‌توانند کانون های جنگ نرم را در مساجد راه اندازی کنند.در طول تاریخ، مساجد؛ مرکزی برای ساماندهی رزمندگان اسلام و مقابله با توطئه‌های داخلی و خارجی بود که ضمن برخورداری از مرکزیت عبادی و تربیت معنوی، کانونی برای مقاومت در برابر استبداد و سلطه گران و قوای استکبار محسوب می‌شد.
به گفته وی در تعریف جنگ نرم گفته‌اند که «اقدامی بسیار پیچیده و پنهان متشکل از عملیات‌های سیاسی، فرهنگی و اطلاعاتی گسترده است که از سوی قدرت های بزرگ جهان برای ایجاد تغییرات دلخواه و مطلوب کشورهای هدف انجام می شود». در جنگ نرم، استکبار قلب‌ها را نشانه می‌گیرد، فکرها را می‌سوزاند، نیت‌ها را خاکستر می‌کند و ایمان را می‌خشکاند. در حقیقت در چنین جنگی، نه «مرزها»، بلکه «مغزها» مورد حمله قرار می گیرد و اربابان استکبار با استحاله عقاید و جا به جایی دیدگاه‌ها، اهداف از پیش تعیین شده‌ای را تعقیب می‌کنند.
این کارشناس مسائل دینی خاطرنشان کرد: در جنگی که ادوات نظامی نقش تعیین کننده‌ای نداشته باشند و خاکریزها معلوم نباشند و سمت وسوی تیراندازی ها را نتوان تشخیص داد، می بایست؛ نخست ویژگی‌ها، ابعاد و ابزارهای این نوع جنگ را رصد کرد؛ زیرا در غیر این صورت هیچ گاه نمی توان به مقابله با آن پرداخت.
عزب دفتری ابراز کرد: برای مقابله با پدیده نو ظهور جنگ نرم، راه‌کارهای فراوانی را می توان پیشنهاد کرد. لکن با گسترش برنامه‌ها و فعالیت‌های فرهنگی با محوریت مسجد، کاری از پیش خواهد رفت. زیرا «اگر دامنه‌ی فعالیت‌های فرهنگی و محصولات فرهنگی تأثیرگذار بر جامعه و جوانان گسترش پیدا کند، می‌توان تهاجم دشمن را به موقع دفع کرد. از سوی دیگر، یکی از عرصه‌های جهاد که امروزه همه‌ی نخبگان فکری، هنرمندان، روشنفکران و بسیجیان باید وارد آن شوند، عرصه‌ی جهاد و مقابله با افکار و فرهنگ غلط و انحرافی است».
وی تاکید کرد: در این مبارزه‌ی غیر مستقیم، مساجد و ائمه ی جماعات و روشنفکران جامعه وظیفه ی سنگینی بر عهده خواهند داشت. چنانچه در برهه‌ای از تاریخ ایراد سخنرانی و خطابه تنها مسئله ای بود که به بعضی از مساجد رونق می‌بخشید و اگر خطیب توانایی در مسجد یافت نشود، رفته رفته آن مسجد شکوه و رونق خود را از دست خواهد داد.
مشاور جامعه تعلیمات اسلامی اظهار کرد: به هرحال جنگ نرم واقعیتی انکار ناپذیر است؛ که توجه به راه‌کارهای فرهنگی علی الخصوص تقویت «مساجد» و روحیه اتحاد و همبستگی مردم از طریق نهادی مقدس همچون مسجد می تواند بسیاری از دسیسه‌های دشمنان را در نطفه خفه سازد.
عزب دفتری یادآور شد: بی‌تردید،«مساجد»؛ بهترین، موثرترین و نزدیک ترین راه برای اشاعه فرهنگ اسلامی و شکل گیری اجتماعات مسلمین می‌باشند. از این رو، نقش فوق العاده موثری در تحکیم اساس نظام اسلامی دارد. با این نگاه، مساجد، از صدر اسلام تا به امروزه جایگاه ویژه ای در فرهنگ جامعه اسلامی و ایرانی داشته که علاوه بر کارکرد اجتماعی، عبادی و معنوی خود، کانون سیاسی نیز محسوب می شدند.
وی در پایان گفت: در عصر ارتباطات و تکنولوژی، تنوع کارکردها و برنامه‌های مساجد، بیش از گذشته حائز اهمیت است؛ چرا که مقتضیات جهان امروز می طلبد که مساجد بیش از پیش در مقابل دسیسه‌ها و دخالت‌های بیگانگان کارساز باشند.
انتهای پیام