به گزارش ایسنا، در این همایش که از سوی پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با همکاری گروه و مرکز مطالعات گردشگری و میراث طبیعی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد، سعدالله نصیری قیداری رئیس دانشگاه شهید بهشتی از دو منظر علم فیزیک و نجوم به بحث درباره انقلاب تابستانی و اعتدال بهاری به‌منزله معیار و مبداء محاسبه سال و شروع آن پرداخت. او معتقد است انقلاب تابستانی یک اصطلاح دقیق نجومی برای محاسبه حرکت زمین به دور خورشید در منظومه شمسی‌ست. بر این مبنا، باید در تعریف انقلاب تابستانی که نوروز خلیج‌فارس بر پایه آن قرار دارد، مشاهده کرد که زمان در علم نجوم چگونه تعریف می‌شود. او در ادامه گفت: زمان کمیتی فیزیکی‌ست که با حرکت دوره‌ای و متناوبی چون گردش زمین به دور خود یا خورشید و رفت‌وبرگشت آن قابل‌تعریف است. در سال شمسی زمین یک‌بار به دور خورشید می‌چرخد. بر این مبنا، ما در آسمان نقطه‌ای را به‌عنوان مرجع در نظر می‌گیریم و نسبت‌به آن، نقطه چرخش زمین را به دور خورشید می‌سنجیم. صفحه دائره‌البروج و دایره استوایی سماوی با یکدیگر منطبق نیستند. او در ادامه توضیح داد که تعریف‌ها برای سنجش زمان در چهارچوب تعیین آغاز سال، براساس این دو معیار قراردادی‌ست. در جایی اعتدال بهاری یعنی آغاز فروردین، مبداء شروع و آغاز سال است، در جایی انقلاب تابستانی یعنی ابتدای تابستان. در جایی دیگر چون سال میلادی انقلاب زمستانی یعنی شروع زمستان، نقطه آغاز سال تلقی می‌شود. انقلاب تابستانی طولانی‌ترین روز سال را در بر دارد.
پس از نصیری قیداری، محمد میرشکرایی مردم‌شناس و اسطوره‌شناس و مدیر پرونده ثبت جهانی نوروز گفت: نوروز کلیتی دیرین و پایدار است که با توجه به شرایط زیست و محیط طبیعی در کشور چون یک رنگین‌کمان رنگ‌هایی متنوع اما به‌هم پیوسته و وحدت‌یافته را منعکس می‌کند. او معتقد است نوروز دریایی که در این همایش از آن با نام «نوروز خلیج فارس» سخن رفته‌است، جشن ویژه صیادان در حوزه خلیج فارس و یکی از جلوه‌های رنگین‌کمان نوروز است. این جشن در آخر تیرماه یا اوایل مردادماه برگزار می‌شود. همچنان که رنگ دیگر این رنگین‌کمان، «نوروزِ ول» در کوهستان‌های گیلان و نوروز باشکوه بخشی از مردمان کرد ایران و سلیمانیه بر ارتفاعات کوهستانیِ کردستان است. این رنگ زیبا را حتی در کشورهای نوروزی چون سین‌کیانگ چین می‌توان دید. در همه این رنگ‌های زیبای رنگین‌کمان نوروز آغاز سال نو و به دیگر سخن، آیین روز نو مطرح است. او اضافه کرد: آداب و رسوم نوروز دریایی شامل سنّت‌هایی چون نخوردن گوشت حیوانات دریایی و احترام به دریا و محیط‌زیست دریایی، بردن دام‌ها به سواحل خلیج فارس و شست‌وشوی آن‌ها، استفاده از گُلک یا همان گل سرخ جزیره هرمز در رنگ کردن دام‌ها، دیوار خانه‌ها و... است.
سیدمحمد بهشتی از دیگر اعضای هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و رئیس اسبق این پژوهشگاه نیز گفت: نخست باید توجه به خلیج فارس را به‌عنوان یکی از چشم‌اندازهای مهم آیین نوروز در این همایش مورد تقدیر قرار داد. تا به‌حال رابطه و پیوند عمیق نوروز و خلیج فارس مورد توجه عمومی در کشور در سطح ملی قرار نگرفته‌بود. تنوع فرهنگی در ایران اندام‌واره است و از این لحاظ برخلاف کشورهای غربی چون آمریکا که تنوع فرهنگی در آن‌ها وارداتی‌ست این تنوع به جداسری و اختلاف نمی‌انجامد. گروهی دچار این برداشت اشتباه هستند که این تنوع فرهنگی در کشور ما کیفیتی چون تنوع فرهنگی در کشورهای غربی چون آمریکا دارد. حال آن‌که این تنوع فرهنگی مبتنی‌بر اندام‌واره بودن اجزا با یکدیگر و کل بوده و یک فرصت است نه یک تهدید برای وحدت ملی و تاریخی مردم ایران. نوروز از جمله مظاهر این وحدت و تنوع فرهنگی اندام‌واره است. هر جا که شما نشانی از نوروز می‌یابید، آن‌جا یا قلمرو یا محل نفوذ فرهنگ ایرانی‌ست. نوروز در این‌جا چون بیرقی‌ست که نشان می‌دهد فرهنگ ایرانی تا به کجا نفوذ کرده. این گوناگونی نوروز مخلِ وحدت موضوعی و محتوایی این آیین نیست، بلکه مقوّم آن است. هر فرهنگی که بخواهد وحدت خود را حفظ کند باید رابطه‌ای اندام‌واره میان اجزای خود ایجاد کند. این رابطه در عین تفاوت اندام، آن‌ها را یک واحد یکپارچه و وحدت‌یافته می‌سازد. شبیه درختی که کل واحدی‌ست اما شاخه، برگ، ریشه، میوه، تنه و... دارد. این تنوع در مورد نوروز هم دیده می‌شود. نوروز یک کل وحدت‌یافته متشکل از اجزایی‌ست که هریک نوازنده بخشی از سمفونی پرشکوه فرهنگ ایرانی و جلوه کلیدی آن یعنی نوروز است. نوروز دریایی یا همان نوروز خلیج فارس، نوروز کوهستان‌های گیلان، نوروز روستایی مازندران، نوروز کوهستانی کردستان ایران و دیگر رسوم متفاوت، مانع از شناسایی آیین نوروز نمی‌شود چون این تفاوت‌ها دارای شأنِ اندام‌واره هستند یعنی به کلیتی ایرانی به نام نوروز وابسته‌اند. در خلیج فارس فرهنگ ایرانی پیوندی عمیق با دریا دارد و روبه‌دریاست، پس جای تعجب نیست که نوروزِ آن دریایی باشد. نوروز روبه‌دریاست؛ زمانی‌که زندگی و زیست‌دریا در نزد مردم جنوب ایران که همسایه خلیج فارس هستند دوباره آغاز می‌شود و این زمان، زمان آغاز معیشت وابسته به دریا در انقلاب تابستانی‌ست، و این یعنی سفرهای دریایی بعد از مساعد شدن وزش بادهای بومی این منطقه، ماهی‌گیری و غیره.
همچنین مرتضی رضوان‌فر عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و رئیس پایگاه خلیج فارس گفت: میراث ناملموس این توان را دارد که رابطه ملت‌ها و اقوام را بر پایه صلح استوار سازد و مانع از بروز خشونت و جنگ شود. نوروز دریایی یا همان نوروز خلیج فارس از ایران تا دورترین نقاط چون آفریقا و هند رفته و بشارت‌دهنده صلح و دوستی ملل و اقوام در پهنه روابط فرهنگی و اقتصادی بوده‌است. رشد آیین دریایی نوروز دریایی و خلیج فارس را حتی می‌توان با راه ابریشم دریایی مقایسه کرد و این هر دو هم مبتنی‌بر روابط تجاری و هم روابط فرهنگی ایرانیان با سایر نقاط مردم جهان چون آفریقا، هند و شرق دور بوده‌است. در آفریقا امروز می‌توان برای مثال ردپای شیرازی‌ها را پیدا کرد که به آفریقا رفتند و تأثیر فرهنگی و تمدنی بر آن نهادند و دولت‌شهرهای آن‌جا را شکل دادند و نوروز دریایی را به آن‌جا هم بردند. نمونه‌اش زنگبار است که نفوذ فرهنگ ایرانی را چون برپایی آیین نوروز دریایی در آن می‌بینید.
مریم نعمت طاوسی عضو هئیت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری نیز در این‌باره گفت: پویایی تاریخی فرهنگ ایرانی و آیین‌های آن با توجه به مهاجرت ایرانیان از نقاط سرد به نقاط با آب و هوای متعادل حرکت از توجه به انقلاب تابستانی و تقسیم سال به دو بخش زمستان و تابستان را به اعتدال بهاری و پاییزی و اهمیت یافتن مهرگان و نوروز نشان می‌دهد. این در حالی‌ست که گستردگی و پهناوری ایران باعث وجود تقویم‌های محلی و توجه هم به اعتدال پاییزی و بهاری و هم به انقلاب تابستانی و زمستانی شد و به این دلیل است که ما در هر یک از این فصول مهم دارای یک آیین برجسته هستیم یعنی مهرگان به اعتدال پاییزی سده یا یلدا به انقلاب زمستانی نوروز به اعتدال بهاری و تیرگان به انقلاب تابستانی برمی‌گردد و در تقویم محلی ما نوروز دریایی با انقلاب تابستانی و تیرگان تقریبا هم‌زمان است.
حمیدرضا دالوند عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم توضیح داد: نوروز دریایی یک آیین ملی و منطقه‌ای‌ست. بر این اساس نمی‌توان موضوع مهم نوروز دریایی را به یک امر محلی و یا جلوه‌ای از یک آیین بزرگ تقلیل داد. بلکه در تحلیل آیین نوروز دریایی باید به فرهنگ و علم و دانش دریا در نزد ایرانیان و تسلط این دانش، علم و فرهنگ در دریانوردی خلیج فارس اشاره داشت. به بیان دیگر باید نوروز دریایی را یک عنصر بسیار مهم تاریخی، تمدنی و فرهنگی دانست و در ارتباط با هویت ملی و تاریخی و منافع سرزمینی کشور عزیزمان ایران تعریف و تبیین کرد. در سنت‌های زرتشتی که حافظ جوهره فرهنگ و تمدن ایرانی بوده و جعبه اسرار فرهنگ و تمدن ما و درک پویایی تاریخی آن است، به «نوروز دریایی» اشاره شده که برای درک آن‌ها هم باید به سراغ فرهنگ و سنّت‌های زرتشتی و از جمله اسناد برجامانده از آن دوره برویم. در رسم‌های بهدینان ایران و هند به نوروز دریایی اشاره شده‌است. در تقویم زرتشتی این آیین مورد اشاره بوده و جایگاهی مهم دارد. در سالنامه‌های زرتشتی نام نوروز دریایی آمده و از آن با نام نوروز زابلی هم یاد شده‌است. این‌که این آیین به غرب آفریقا رفته در نتیجه دانش و علم ایرانیان در دریانوردی بوده و رابطه تجاری و فرهنگی آن‌ها با نقاط دور قاره آفریقا و آسیا. حتی در متون ترکی چون کتاب سلمان‌بن‌احمد درباره دریانوردی به این آیین ایرانی اشاره شده‌است. با توجه به این تعاملات دریاییِ مبتنی‌بر رشد و کمال دریانوردی ایرانیان، نوروز دریایی به نقاط مختلف جهان رفته و از این رو، این آیین منطقه‌ای و جهانی‌ست و نشان‌دهنده هنر و علم دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس. پس گسترش آیین نوروز دریایی به این مربوط نیست که ما در شمال خلیج فارس بیشترین مرز را داریم و به این مربوط نیست که بیشترین جمعیت این منطقه را داریم. جایگاه ما نه یک امر جمعیت‌شناختی و جغرافیایی که یک امر علمی فرهنگی و تمدنی‌ست. یعنی ایرانیان دارای دانش مدیریت سفرهای دریایی، هواشناسی، نقشه و جهت‌یابی، شناخت اقلیم دریایی و... بوده‌اند. ما در ارتباط با نوروز دریایی باید به میراث دریایی توجه کنیم. مهاجرت ایرانیان به هند امری اتفاقی نبود بلکه بر بستر دانش و علم و صنعت دریانوردی ایرانیان استوار بوده. نوروز دریایی در بستر ارتباطات دریایی از ایران به نقاط دیگر جهان سفر کرده‌است.
دالوند در ادامه گفت: ابن‌بطوطه به ما در مورد نذر دریانوردن سیلانی و سیلانی‌ها به خانقاه شیخ ابواسحاق کازرونی درباره «جان به در بردن از طوفان‌های دریا» اطلاع می‌دهد که این امر نشان‌دهنده ارتباط دریایی ایران با نواحی دور است.
فرزانه گشتاسپ عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی هم معتقد است نوروز روز آغازین یک‌سال تلقی می‌شود و ما دارای تقویم‌های مختلفی چون تقویم دریایی، صیادی، سهیلی، کشاورزی و زراعی بوده‌ایم. «نوروز زراعی» با کار کشت و ورز گره می‌خورد، «نوروز سهیلی» با بادها و باران‌های موسمی و «نوروز دریایی» با معیشت و کار دریا. به‌همین‌دلیل می‌توان به این نظر که به‌دلیل حساب نکردنِ سال کبیسه، ما با برگزاری آیین نوروز در تابستان در «نوروز دریایی» مواجه‌ایم، با دیده شک و تردید نگاه کرد و نوروز دریایی را در پیوند با تقویم معیشت دریایی و آغاز کار و معیشت وابسته به دریا در خلیج فارس دانست. در منطقه خلیج فارس، نوروز دریایی زمانی‌ست که دریا آرام‌تر است و دیگر از طوفان‌ها، بادها و هوای بد و ناموافق خبری نیست تا مانع از تجارت و سفر دریایی و ماهی‌گیری شود.
او به نقل از انصاری‌نسب گفت: نوروز دریایی ابتدای مرداد برگزار می‌شد. به‌هرحال نوروز دریایی ما را با وجود قدیمی‌ترین تقویم دریایی در خلیج فارس آشنا می‌سازد. او سپس به کتیبه‌های موجود در هند اشاره کرد که سه کتیبه از این میان، به فعالیت تاجران زرتشتی خلیج فارس نظر دارد و نشانه تعاملات دریایی ایران با سواحل غربی هند را به ما می‌فهماند.
گشتاسپ ضمن رد کردن نظریه محاسبه نکردنِ کبیسه در درک زمان نوروز دریایی در خلیج فارس گفت: این آیین مبتنی‌بر تقویمی‌ست که یک سالِ دریایی را نشان می‌دهد. در این‌جا نوروز به آغاز سال اشاره دارد و اجزای آیینی و مناسکی آن به روشنی متأثر از ساختار آیین نوروز است اما زمان آن بر مبنای معیشت و اقلیم خلیج فارس در آغاز تابستان و مرتبط با انقلاب تابستانی‌ست. او گفت ابن‌ماجد در «الفوائد» یکی از قدیمی‌ترین اشارات را به نوروز دریایی دارد.
«خلیج فارس» خلیج صلح است
در ادامه ناصر رضایی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در پانل دوم همایش نوروز خلیج فارس و گردشگری دریایی گفت: گردشگری پدیده‌ای چندوجهی‌ست و قابل‌تقلیل به وجه اقتصادی صرف نیست. گردشگری امری فرهنگی‌ست و از این لحاظ گردشگری پایدار به‌ویژه با توجه به میراث ناملموس چون آیین نوروز دریایی پیوند دارد. او گفت همچنان که بعد اقتصادی گردشگری در قالب اشتغال‌زایی مهم است و بُعد اجتماعی آن در ایجاد امنیت بالا و بعد سیاسی آن در دیپلماسی گردشگری، در بعد فرهنگی به میراث ناملموس و ملموس توجه دارد چون گردشگری غذا، آیین‌ها، پوشاک و غیره. ما باید در خلیج فارس هم‌زمان به جذابیت‌های طبیعی و فرهنگی توجه کنیم؛ یعنی هم به دریا، هم به زیر دریا، هم به جزایر و هم به سواحل. و باتوجه به غنای فرهنگی و طبیعی بهترین مدل گردشگری دریایی می‌تواند در خلیج فارس پیاده شود.
رضایی با بیان این‌که «هرمز» بهشت جزایر دنیا، «قشم» بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس و «کیش» جزیره مرجانی‌ست که قنات دارد معتقد است: این جذابیت‌ها و غنای بی‌بدیل فرهنگی و طبیعی هم می‌تواند صلح و روابط ملل را با خود به همراه داشته‌باشد و هم باعث رشد گردشگری شود. طبق گفته‌های او، «خلیج فارس» سومین خلیج بزرگ دنیاست. ما باید برنامه‌ای را با عنوان «خلیج فارس، خلیج صلح» دنبال کنیم و اتحادیه کشورهای حوزه خلیج فارس را بر مبنای میراث واحد و گردشگری به‌وجود آوریم.
ژیلا مشیری مدیر گروه اسطوره و آیین پژوهشکده مردم‌شناسی در مورد نوروز صیادی گفت و اظهار کرد: آیین نوروز دریایی چون سایر اشکال آیین نوروز با پدیده‌های طبیعی و کیهان‌شناسی موجود در میان اقوام ایرانی خلیج فارس پیوند دارد. او توضیح داد که این آیین به مظاهر طبیعت احترام می‌گذارد هم آبزیان و هم جانداران دیگر. این آیین که در سی‌ام تیرماه در روستای سلخ قشم برگزار می‌شود، با پیش‌بینی سال دریایی آینده از طریق فدیه آیینی خرما و آرد، گلک زدن به در و دیوار خانه‌ها و درختان میوه، برپایی نمایش‌های آیینی دریا از ستیز خیر و شر، و توجه به تابو بودن خوردن آبزیان در روز نوروز صیادی همراه است. رابطه عمیق و معناداری میان نوروز دریایی خلیج فارس و زنگبار وجود دارد.
ارشک مسائلی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری به بحث درباره چشم‌انداز فرهنگی خلیج فارس و گردشگری دریایی پرداخت. او گفت نام خلیج فارس بازتاب‌دهنده قدرت فرهنگ و تمدن ایرانی در طی تاریخ بوده‌است. از این رو باید زایاییِ فرهنگی و تمدنی خود را حفظ کرده و این خلیج همیشه ایرانی را کماکان آیینه فرهنگ و تمدن خود سازیم. کشور قطر این کار را از طریق جام جهانی انجام می‌دهد و به دنبال قدرت گفتمانی و فرهنگی و توسعه گردشگری است. او اشاره کرد پتانسیل فرهنگی ما بیشتر از سایر کشورهای حوزه خلیج فارس است اما سرمایه‌گذاری برای زیرساخت به اندازه کشورهای دیگر خلیج فارس نیست. تعداد عناصر ثبت‌شده ملموس، ناملموس و طبیعی ما بیشتر از سایر کشورهای خلیج فارس است. ما ۲۶ اثر ثبت کرده‌ایم که ۲۴ اثر آن تاریخی و فرهنگی بوده و دو اثر دیگر طبیعی‌ست. این در حالی‌ست که عربستان شش اثر، عمّان پنج اثر، بحرین سه اثر و قطر و امارات یک اثر ثبت کرده‌اند و کویت هیچ اثری ثبت نکرده است. غنای طبیعی و فرهنگی تعداد گردشگران امارات و عربستان از ما بیشتر است و ما نیاز داریم که برنامه گردشگری دریایی در خلیج فارس را تقویت کنیم.
عبدالرضا دشتی‌زاده مدیر اسبق میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم و مردم‌شناس هم گفت: خلاقیت پژوهشکده مردم‌شناسی در توجه به توسعه و اشاعه فرهنگ نوروز از خلیج فارس به دیگر نقاط جهان جای تشکر دارد موضوعی که دور از نظر مانده بود. از ۱۰ سال پیش اداره میراث فرهنگی منطقه آزاد قشم به جوامع محلی کمک کرد تا آیین‌های خلیج فارس به‌ویژه آیین نوروز دریایی را برگزار کنند. از مطلّعین کلیدی مانند مرحوم «ملامحمد محمدیان» کمک گرفتیم تا صورت‌های اصیل آیین نوروز دریایی را شناسایی، و پرونده ثبت ملی آن را تهیه کرده و آن را در فهرست میراث ناملموس فهرست ملی کشور ثبت کنیم. برگزاری این آیین در جزیره قشم باعث جذب گردشگری داخلی و حتی خارجی شد و می‌توان این آیین را موفق‌ترین آیین خلیج فارس در جذب گردشگر در مقایسه با آیین‌های دیگری چون برافراشتن بادبان‌ها و... دانست. نام اصیل این آیین یعنی آنچه مردم جزیره قشم می‌گویند «نوروز دریا»ست. این آیین هنگامه سفرهای دریایی از جزیره قشم در گذشته به نقل از ناخدایان قدیمی بوده‌است. فدیه جو و گندم به دریا، دور انداختن لباس کهنه، شست‌وشوی انسان و دام در دریا و تابو بودن تناول غذاهای دریایی از جمله سنت‌های این آیین است. زنان در این روز لباس قرمز می‌پوشند، به دیوار خانه‌ها و به حیوانات و درختان «گلک» خاک قرمز جزیره هرمز را می‌زنند که نشانه تبرک و خیر است. نوروز دریا موفق‌ترین آیینِ جذب گردشگر در جزیره قشم بوده‌است.
بهار بیشمی عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از اهمیت گردشگری غذا در نوار ساحلی خلیج فارس از جمله در بوشهر و هرمزگان گفت و این نکته را مطرح کرد که توسعه گردشگری غذا در خلیج فارس دور از نظر مانده‌است.
خلیج فارس، شاهراه اشاعه «نوروز»
علیرضا حسن‌زاده عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و دبیر علمی همایش ملی نوروز خلیج فارس و گردشگری دریایی گفت می‌توان با توجه به عنصر کلیدی سفرهای دریایی، خلیج فارس را شاهراه اشاعه نوروز به نقاط دیگر جهان دانست چراکه خلیج فارس دیدارگاه تمدن‌های جهان است؛ یک دیدارگاه فرهنگی و تمدنی جایی که فرهنگ‌های مختلف با وجود تفاوت‌های خود به افقی مشترک از فهم جهان دست یافته‌اند؛ ایران، اسلام، بین‌النهرین و... .
او معتقد است به این ویژگی گفت‌وگویی خلیج فارس کمتر توجه شده. بخشی از این گفت‌وگوی فرهنگی و تمدنی در فرهنگ دریا و سفرهای دریایی در خلیج فارس متجلّی می‌شود. ناخدایان قدیمی خلیج فارس از سفرهای خود به تنگه سوئز، هند، زنگبار و... می‌گویند. به این ترتیب خلیج فارس پهنه گفت‌وگوی میان‌قارّه‌ای بین آسیا و آفریقا بوده و نیز بین خاور نزدیک و خاور دور و حوزه اقیانوس هند. به این دلیل است که شما می‌بینید «آیین زار» از آفریقا به ایران می‌آید و نوروز دریایی از خلیج فارس به آفریقا، هند و جاهای دیگر می‌رود. حسن‌زاده درباره تنوع فرهنگی و تقویمی در ایران این‌گونه توضیح داد: تنوع فرهنگی در ایران در درک عنصر کلیدی «زمان» به‌یاری تنوع تقویم‌های موجود قابل‌مشاهده است. این تنوع تقویمی منجر به چندصدایی شدن آیین‌های ایرانی و رابطه بیناآیینی میان آن‌ها شده‌است. او گفت در این فضای چندصدایی و چندفرهنگی از آیین‌های ایرانی‌ست که هم انقلاب تابستانی و هم اعتدال بهاری اهمیت می‌یابد و یکی برابر با نوروز ملی ما ایرانیان است که در همه جای کشور جشن گرفته می‌شود و دیگری برابر با نوروز تابستانی یا نوروز دریایی‌ست که در خلیج فارس با توجه به تنوع اقلیمی و معیشتی ایران قابل‌مشاهده است. البته نوروز دریایی خرده‌آیین نیست و یک آیین است اما در کلیت خود یک آیین نوروزی چون نوروز فروردین یعنی اعتدال بهاری‌ست و مثلاً «نو پوشیدن» میان این دو آیین از فرهنگ نوروز مشترک است. وجود آیین‌های گوناگون نوروزی چون نوروز بهاری و ملی، نوروز دریایی خلیج فارس، نوروز کوهستانی و چوپانی، نوروز ساحلی دریای کاسپین و... ما را به سمت اصطلاح فرهنگ نوروز که خاستگاه آن ایران است، سوق می‌دهد. امروز باید از فرهنگ نوروز سخن بگوییم که در همه جای ایران قابل‌مشاهده است.
او معتقد است گروهی این تصور اشتباه را داشتند که نوروز در استان‌های جنوبی ایران وجود ندارد حال آن‌که کاملاً برعکس بوده و «نوروز دریایی» در خلیج فارس صورتی مهم از فرهنگ نوروز است. فرهنگی که با فرهنگ دریا و سفرهای دریایی و دانش بومی آن در نزد ایرانیان در هم می‌تند.
حسن‌زاده درباره جام‌جهانی فوتبال در یکی از کشورهای حوزه خلیج فارس نیز این‌طور بیان کرد: با توجه به رخداد جام جهانی فوتبال در قطر در اواخر آبان‌ماه به‌نظر می‌رسد که باید رخدادهای مکمل در ایران و به‌ویژه خلیج فارس تعریف شود چون کنفرانس بین‌المللی فوتبال و جام جهانی در قالب گردشگری علمی، گردشگری غذاهای دریایی، تور لنج‌های سنتی و بادبانی، ورزش‌های سنتی دریایی و... . استان‌هایی چون هرمزگان و بوشهر می‌توانند شهرهای خلاق غذا و به‌ویژه غذای دریایی در جنوب ایران و خلیج فارس باشند. غذاهای سریع دریایی سنتی و آرام می‌تواند به گردشگران ورزشی معرفی شود. به‌نظر می‌توان برای این دوره تسهیلاتی در مورد ویزا و روادید برای گردشگرانی که به قطر می‌روند، در نظر گرفت.
در پانل سوم که مختص مطالعه تطبیقی نوروزهای محلی ایران با نوروز دریایی خلیج فارس بود، نادعلی فلاح محقق و مردم‌شناس اهلِ مازندران گفت: در مازندران چند تقویم رایج است تقویم ملی یا رسمی، تقویم زمینی که بر اساس هجری شمسی‌ست و بعد کشاورزی و زراعی دارد، تقویم آسمانی که رخدادهایی چون شهادت و تولد چهره‌های مینوی را دربر دارد. او توضیح داد که آیین «۲۶ نوروز» متعلق به تقویم زمینی و زراعی‌ست و در ۲۸ مردادماه برگزار می‌شود. این آیین برخلاف نوروز ول در گیلان، بُعد چوپانی صرف ندارد و کشاورزی هم هست. در این آیین چون آیین نوروز ول در گیلان آتش روشن کرده، غدا پخته و پخش می‌کنند. این آیین هم «جشن مردگان» است و هم یادآور قیام کاوه علیه ضحّاک و بر تخت نشستن فریدون. در این آیین گَوَن را با طناب می‌بندند آن را آتش زده و به آسمان پرتاب می‌کنند که نشانه پیروزی کاوه بر ضحّاک است.
سیدهاشم موسوی عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان از نوروز ول در گیلان در نیمه مردادماه سخن گفت و آن را آیین شادی و درو محصول دانست و از افزایش توجه جامعه محلی به این آیین گفت و آن را از جهاتی، چون «نو پوشیدن» با نوروز دریایی خلیج فارس قابل مقایسه دانست.
در پایان امیر صادقی کارشناس مردم‌شناسی و میراث ناملموس اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی استان کردستان از «نوروز کردی» گفت. او توضیح داد نوروز ملی از سوی کردهای ایران برگزار می‌شود اما در حدود ۳۰ روستای کردستان با توجه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی متفاوت آن روستاییان در ابتدای اسفند جشن نوروز کردی را هم برپا می‌دارند. صادقی اشاره کرد که در این ناحیه زمستان به سه قسمت «چلّه بزرگ»، «چلّه کوچک» و «نوروز ماه کردی» تقسیم می‌شود. در این‌گونه از نوروز، آتش برمی‌افروزند و در روزهای یکم، چهارم یا ششم نوروز کردی برگزار می‌شود. همچنین یک پیرمرد با یک نوجوان یا جوان به بلندی کوه می‌روند و در این آیین آتش می‌افروزند. رسم‌ها و آیین‌های نوروز کردی، همچون مراسم نوروز ملی کشورمان ایران است.
انتهای پیام