دکتر فرشید رضایی - متخصص بیماریهای عفونی در گفتگو با ایسنا، در خصوص اهمیت آموزش و مهارت‌های انسانی، تصریح کرد: در دنیای دیجیتال امروز که انتقال و تبادل اطلاعات به سرعت انجام می‌شود، مردم باید سواد اطلاعات و رسانه‌ای بالاتری داشته باشند تا بتوانند اطلاعات درست و معتبر را از غیر معتبر و جعلی تشخیص دهند و گرفتار اقیانوس شایعات نشوند.
شایعاتی که «جان» می‌گیرند
وی با اشاره به اینکه در دوران کرونا شایعاتی در مورد واکسیناسیون در کشورهای مختلف پخش می‌شد و آن محتواها به سرعت ترجمه و در کشور ما نیز منتشر می‌شد، توضیح داد: این امر موجب شد برخی افراد برای دریافت واکسن که امری مفید است، دچار تردید و تاخیر شدند و چه بسا در همان فاصله‌ای که تردید داشتند، به کرونا هم مبتلا شدند و گروهی نیز متاسفانه چه بسا جان خود را از دست داده باشند. اینجاست که می‌گویند شایعات جان می‌گیرند.
متخصص بیماریهای عفونی با اشاره به اینکه آموزش ها فقط نباید یک سویه باشد، توضیح داد: یعنی فرایندهای آموزشی جدید باید بکار گرفته شود؛ چراکه در بحران‌ها علیرغم ثابت ماندن برخی اطلاعات، برخی از آموخته‌ها و نتایج به سرعت تغییر می‌کند. از همه بیشتر شایعات و اطلاعات کذبی است که ساخته می‌شود. وقتی مردم به انبوهی از اطلاعات دسترسی دارند که دسته‌بندی نشده است، پیدا کردن اطاعات صحیح برای مردم سخت می‌شود، لذا بازار انبوه شایعات داغ می‌شود.
اقدام وزارت بهداشت برای مدیریت شایعات سلامت
وی یادآور شد: سال گذشته در وزارت بهداشت برنامه های جدی پیرامون مدیریت شایعات و مشارکت اجتماعی در دفتر آموزش بهداشت و ارتقا سلامت با همکاری سازمان‌هایی که در آموزش و ارتباطات نقش دارند، صورت گرفت.
رضایی هدف این برنامه ها را حفظ سلامتی مردم و حفاظت جامعه از باران اسیدی شایعات دانست و گفت: چه خوب است که مردم بتوانند اطلاعات درست را پیدا کرده و به اطلاعات معتبرتری دسترسی داشته باشند. همچنین بهتر آن است سخنگو و متخصصانی که در تریبون‌های رسمی می‌روند کسانی نباشند که اطلاعات متناقض یا نیمه تایید شده را به مردم می‌دهند، آن‌ها باید خبرهایی را به مردم انتقال دهند که پشتوانه و تایید علمی دارد.
تصمیم آگاهانه مردم، افزایش پوشش واکسیناسیون و کاهش مرگ‌های کرونایی
سرپرست دفتر آموزش بهداشت و ارتقا سلامت وزارت بهداشت در ادامه افزود: در دوران بحران‌ها که انبوهی از شایعات ساخته می شود، این خیلی مهم است که ما مردم را در اتخاذ تصمیم درست کمک کنیم. پوشش سریع واکسیناسیون در کشورمان نشان داد که مردم به راحتی توانستند تصمیم درست بگیرند و نتایج حاصل از این تصمیم آگاهانه مردم نشان می دهد آمار مرگ و میر به شدت کاهش یافت و امیدواریم همچنان اثر واکسیناسیون در برابر جهش‌های جدید حفظ شود و کسانی که هنوز واکسیناسیون خود را تکمیل نکرده‌اند هرچه سریع‌تر تا فرصت هست، قبل از شروع موج بعدی کرونا، واکسیناسیون خود را کامل کنند.
وی با اشاره به اینکه در مقابله با کرونا واکسن همه چیز نیست، خاطرنشان کرد: رفتارهای مردمی، پرهیز از دورهمی‌ها، رعایت فاصله گذاری‌های اجتماعی نکاتی است که رفتاری‌های فردی و اجتماعی ما را شکل می‌دهد و در شعله‌ور شدن یا کنترل طغیان بسیار کمک کننده است.
دولت‌ها برای سواد سلامت مردم هزینه کنند
رضایی با بیان اینکه دولت‌ها برای افزایش دانش و سواد سلامت مردم کشور باید هزینه کنند، تصریح کرد: وقتی مردم یک جامعه دارای سواد سلامت و روحیه مشارکتی در سلامت باشند، تمایل بیشتری برای همکاری در حوزه سلامت دارند و خودشان می‌توانند راه‌حل‌های خوبی ارائه دهند و حتی آن‌ها را اجرا کنند بدون اینکه نیاز باشد کسی از بیرون به آن‌ها راهکار دهد یا به انجام کاری مجبورشان کند. همانطور که گاهی اوقات راه حل‌های خوبی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی پیدا می‌شود، به همان شکل گاهی از دل جامعه و زبان مردم راهکاریی پیدا می‌شود که بی‌نظیر و فوق‌العاده است.
آموزش سلامت متناسب با فرهنگ و موقعیت جغرافیایی هر منطقه
این متخصص بیماریهای عفونی با اشاره به اینکه در دوران پاندمی کرونا این موضو ع به وضوح دیده شد که فرهنگ مردم از یک شهر به شهر دیگر و نیز روستاها با یکدیگر فرق می‌کند، گفت: چه بسا یک راه حل برای یک شهر مناسب باشد، اما برای شهر دیگری مناسب نباشد و خود مردم آن منطقه باید راه حل سلامت مردم منطقه خود را ارائه دهند و تمام این موارد نیاز به آموزش دارد. هرکس بر اساس شغل، موقعیت اجتماعی- جغرافیایی، فرهنگ و سایر عوامل تصمیم می‌گیرد.
سلامت؛ کاری تیمی که سازمان‌ها باید اولویت خود بدانند
وی در پاسخ به این سوال که آیا الان وضعیت سواد سلامت و توانمندی مردم خوب است یا خیر، گفت: اگر بخواهیم منصفانه پاسخ دهیم، خیر کافی نیست این درحالیست که در سال‌های گذشته تلاش های زیادی در سیستم های آموزشی کشور، وزارت بهداشت و ... شد. سلامت موضوعی نیست که بگوییم یک سازمان در آن نقش دارد. سلامت یک کار تیمی است و برای رسیدن به این برنامه و اهداف سلامت تمام سازمان‌ها باید یکی از اولویت‌های خود را برای حفظ و ارتقای سلامت انسان قرار دهند.
رضایی در ادامه افزود: شرایط فعلی ما در برخی موضوعات سواد سلامت با توجه به استقبال مردم خوب است، اما در موضوعات دیگر نیاز به تلاش بیشتر و همکاری داریم. خوب است بدانیم سواد مالی و سواد رسانه‌ای موضوعاتی هستند که در ارتقای سواد سلامت و سواد بالینی جامعه بسیار موثرند و دفتر آموزش و ارتقای سلامت برای رسیدن به این اهداف حرکت های جدید را آغاز کرده است و از سایر شرکاء آموزشی خود در سایر وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها تشکر می‌نماید.
سلامت ما، سلامت سیاره ما؛ شعار هفته سلامت امسال
سرپرست دفتر آموزش بهداشت و ارتقای سلامت وزارت بهداشت با اشاره به هفته سلامت امسال، به گزارش بین المللی رسمی در سال ۱۹۹۲ در سازمان جهانی بهداشت اشاره کرد و گفت: ۳۰ سال قبل عنوان و موضوعات آن گزارش شبیه شعار امسال سازمان جهانی بهداشت بود، اما موضوعات مهمی در این ۳۰ سال رخ داده است که عزم همگانی برای رسیدن به آن اهداف لازم است و امسال ما در کشور آن را به "سلامت ما، سلامت سیاره ما" ترجمه کردیم.
رضایی همچنین با اشاره به تغییر زمان هفته سلامت در سال جاری افزود: هر سال هفته اول اردیبهشت به عنوان هفته سلامت در نظر گرفته می شود، اما امسال مراسم گرامیداشت هفته سلامت را به ۱۷ اردیبهشت ماه موکول کردیم.
وی در ادامه گفت: با توجه به اینکه برنامه هایی به مناسبت روز جهانی بهداشت و هفته سلامت یک ساله هستند، قرار است در کل سال روی این برنامه‌ها کار شود؛ همچنین برنامه های اجرایی به بازه زمانی نیاز دارند لذا شروع این برنامه بلند را پس از اتمام ماه مبارک رمضان قرار دادیم.
سرپرست دفتر آموزش بهداشت و ارتقا سلامت وزارت بهداشت با اشاره به اینکه یکی از برنامه های امسال وزارت بهداشت، ائتلافی منسجم تر برای پرداختن به موضوعات آموزش و ارتقا سلامت کشور است، تصریح کرد: همه سازمان ها برنامه هایی دارند و هدف امسال(در هفته سلامت) یافتن راهی برای بهتر شدن است. تصمیم داریم هفته سلامت ۱۴۰۱ فقط به بحث و نشست صرف نشود بلکه کار عملی و اجرایی مفیدتری نیز انجام شود.
رضایی با اشاره به اینکه در روز جهانی بهداشت یا روز سلامت از تیم های سلامت تشکر می شود و اهمیت موضوع در جهان یادآوری می گردد، گفت: امنیت سلامت یکی از موضوع های مغفول در همه جهان است و برای همین حداقل کار این است که یک روز از سال به آن اختصاص داده شود. در تمام کشورهای توسعه یافته دنیا در غرب و شرق، شمال و جنوب معمولا توجه بر روی مسائل اقتصادی، نظامی، اجتماعی و سرمایه گذاری ها در این زمینه ها است و کمتر برای سلامت و آموزش سرمایه گذاری می شود.
سرپرست دفتر آموزش بهداشت و ارتقا سلامت در پاسخ به این سوال که در این شعار، موضوع سیاره ما به چه چیزی اشاره می کند، توضیح داد: سلامت ما از سلامت اطراف ما، از هوایی که تنفس می کنیم، سلامت حیواناتی که فراورده های آن ها را به عنوان مواد غذایی مصرف می کنیم، سلامت آبی که می نوشیم و ... جدا نیست و به این مقوله «سلامت واحد» می‌گویند؛ یعنی سلامت انسان، حیوان و محیط زیست بهم گرده خورده است و جدا نیستند و یک موضوع واحد است.
تغییرات محیط زیست و مخاطره سلامتی انسان
وی با اشاره به اینکه انسان برای رشد خود، ساخت و ساز کشاورزی و ... تغییراتی در محیط زیست می‌دهد که همگی سلامت طبیعت را به خطر می‌اندازند و از طرفی با گذشت زمان سلامت خودش به خطر می‌افتد، تصریح کرد: اگر سیاست ها سلامت محور نباشد و سلامت محیط زیست را جدی نگیرد، موجب آلودگی آب های زیرزمینی، آلودگی آب های سطحی می شود، بنابراین منابع آبی که انسان به عنوان آب شرب استفاده می کند آلوده، کم و محدود شود.
مصرف گسترده آنتی بیوتیک ها، بلای پنهان بشریت
این متخصص بیماری های عفونی در ادامه صحبت‌هایش به نقش مهم آنتی بیوتیک ها در کاهش مرگ و میر بیماری های عفونی و همچنین خطر مقاومت آنتی بیوتیکی اشاره کرد و گفت: عواقب مقاومت آنتی بیوتیکی موضوعی است که چند سال آینده نشان خواهد داد انسان گرفتار چه بلای پنهانی بوده است.
مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک ممنوع
رضایی با بیان اینکه در حال حاضر ما فقط نوک قله کوه یخ آنتی بیوتیکی را می بینیم، خاطرنشان کرد: برای سال ۲۰۵۰ پیش بینی شده است که اولین علت مرگ، ناشی از میکروب هاست؛ آن هم به دلیل مصرف آنتی بیوتیک ها و مقاومت آنتی بیوتیکی؛ یعنی میکروب ها حتی بیشتر از بیماری دیابت و سرطان ها موجب مرگ خواهند شد، چراکه آنتی بیوتیک ها قدرت خود را در برابر برخی میکروب ها از دست می دهند و نمی توانند میکروب ها و باکتری ها را نابود کنند. لذ ا باید مراقب مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها باشیم.
وی با این توضیح که وقتی آنتی بیوتیک ها در محیط زیست و فاضلاب ها ریخته و وارد چرخه طبیعت شوند، در طبیعت نیز همچون بدن انسان می تواند مقاومت آنتی بیوتیکی رخ دهد و بیماری های نوپدید ناشی از برخی میکروب های مقاوم ظهور می کنند، ادامه داد: موضوع بیماری های نوپدید که معمولا در دل طبیعت و حیات وحش خلق می شوند موضوع بسیار مهمی است؛ چه بسا سلامت حیوانات را هم به خطر می اندازند و موجب مرگ و انقراض حیوانات هم می شوند. نمونه بارز بیماری های نو پدید همین کرونا (کووید-۱۹) فعلی است که مشکلات فراوانی را برای جامعه بشریت پدید آورد.
اهمیت موضوع سلامت در حیوانات
سرپرست دفتر آموزش بهداشت و ارتقا سلامت با توجه به اینکه ویروس کرونا، ویروسی است که هم می تواند در بدن انسان و هم در بدن برخی حیوانات تکثیر شود، افزود: این چرخش بین جمعیت انسانی و برخی حیوانات می تواند باعث بروز جهش های متفاوتی در ویروس شود که این جهش ها موجب ماندگاری ویروس و تغییر رفتار می شوند. لذا در موضوع کوید۱۹ موضوع سلامت در حیوانات نیز از مسائل مهم است که در بسیاری از کشورهای دنیا بسیار کم به آن پرداخته شده است و جای کار زیادی دارد.
لزوم سلامت محور بودن اقتصاد، سیاست، جامعه و ...
وی با اشاره به یکی دیگر از موضوعات مرتبط در هفته سلامت، ابعاد زیست محیطی، گفت: تغییرات اقلیمی (مثل گرم شدن کره زمین) به نوعی خارج از کنترل انسان است و محصول صنعت و سیاست گذاران در سطح بین الملل است. کشورها باید آماده تغییرات اقلیمی در سال های آینده باشند تا بتوانند جان مردم را حفظ کنند و این امر جز با نگاه سلامت محور حل نمی‌شود.
رضایی با یادآوری اینکه سازمان ها و صنعت‌های زیادی در زندگی بشر وجود دارند که همه آن ها در سلامت انسان دخیل هستند، گفت: بنابراین نیاز است تا سیاست ما، اقتصاد ما، جامعه ما و ... سلامت محور باشد.
برنامه‌های توسعه‌ای و شهرسازی، مخل سلامت نباشند
وی افزود: برنامه های توسعه ای و شهرسازی ها نباید مخل سلامت جسمی و روانی مردم باشند، نباید موجب آلودگی هوا شوند، نباید نشاط مردم را کم کنند. در واقع این موارد به نوعی تغییراتی است که ما در حال ایجاد کردن آن ها در کل کره زمین هستیم.
سرپرست دفتر آموزش بهداشت و ارتقا سلامت وزارت بهداشت به اهمیت جوامع توانمند و کسانی که اهمیت سلامت خود و جامعه خود را می دانند و در تامین و حفظ آن تلاش می کنند، پرداخت و تصریح کرد: ایرانیان در طول تاریخ، مردم سلامت محوری بودند و این امر ریشه فرهنگی در بین ایرانیان دارد. حال نیاز است تا برنامه‌های منسجمی نیز بین سازمان ها و نهادها باشد. برنامه های سازمان ها باید به نحوی مدیریت شوند تا سلامت محور باشند و سیاست های سلامت نیز باید به نحوی تدوین شوند که حامی محیط زیست باشند.
محیط حامی سلامت و سلامت حامی محیط
رضایی برای تحقق این امر و سلامت محور شدن جامعه، گفت: لازم است از آموزش و پرورش که تربیت نسل آینده را برعهده دارد، آغاز کرد تا به همه سازمان ها برسیم، یعنی نیاز به مهدکودک های سالم، مدرسه سالم، بیمارستان سالم و ... داریم تا به یک جامعه سالم برسیم و در یک عبارت محیط های حامی سلامت داشته باشیم. این رابطه ۲طرفه است و محیط حامی سلامت، سلامت حامی محیط یک اصل است.
وی با اشاره به اینکه نگاه تک بعدی به سلامت در طولانی مدت موجب چالش های متفاوتی می شود، توضیح داد: از آنجایی که موضوع سلامت انسان، حیوانات و محیط زیست موضوعی بهم گره خرده است، لذا اندیشمندان و صاحب نظران در این یک هفته (سلامت) بهتر است به بحث و تصمیم گیری بگذرانند و راهکاری برای پیاده سازی برنامه سلامت محور داشته باشند. مصداق «سلامت واحد» فقط محیط فیزیکی اطراف ما مطرح نیست، بلکه باید در محیط میکروبی، محیط زندگی جانداران اطراف‌مان نیز دقت کنیم تا آسیب نبینند.
آموزش بهداشت و ارتقا سلامت؛ فرایندی بین رشته‌ای
سرپرست دفتر آموزش بهداشت و ارتقای سلامت وزارت بهداشت با اشاره به اینکه آموزش و ارتقای سلامت مقوله ای نیست که به یک رشته مختص شود و در واقع یک فرایند بین رشته‌ای است، تصریح کرد: برای آموزش جوامع و گروه‌ها ما نیاز به همکاری رشته‌های علمی مختلف روانشناسی، جامعه شناسی و ... داریم.
رضایی با بیان اینکه خود مقوله ارتقای سلامت، موضوعی همیشه پویا و در حال رشد است و پیوسته تئوری‌ها و نظریه‌های جدید مطرح می‌شوند، گفت: در واقع این یک سرمایه است. این رشته و تخصص در کشور ما اساتید بزرگی دارد که آن ها همکاری نزدیکی با وزارت بهداشت دارند و راهنمای های علمی خود را در قالب تیم‌های مشورتی و کمیته علمی در اختیار وزارت خانه قرار می دهند.
وی با ذکر این نکته که وزارت بهداشت نمی تواند همه بار این مسئولیت (سلامت جامعه) را به دوش بکشد و باید همه سازمان های مختلف نقش و همکاری خود را داشته باشند، گفت: هر چند حضور صدها فارغ التحصیل رشته آموزش و ارتقای سلامت در کشور یک نعمت است و مسئولیت سنگینی به عهده آن ها در تمام شهرها وجود دارد، اما آموزش سلامت کشور به صورت کلان، تعهدی نیست که محدود به فارغ التحصیلان این رشته باشد، رشته های مختلف با نگاه های متفاوت باید درکنار هم قرار گیرند تا ارتقای سلامت حاصل شود.
رضایی در ادامه این موضوع، توضیح داد: تمام کسانی که در تربیت نیروی انسانی، فرایند دانش افزایی و آموزش نسل جوان نقش دارند در این حوزه نیز مسئولیت دارند مانند معلمین. همه افراد باید به نقشی که در آگاهی و توانمندسازی جامعه دارند، آگاه باشند. هدف ما نیز در هفته سلامت توانمندتر کردن سیاستمداران، مجریان است تا دانشگاه حامی سلامت و آینده‌ای سالم‌تر داشته باشیم.
ناشناخته و جدید بودن کرونا؛ علت ضعف عملکردی کشورها
این پزشک متخصص بیماری های عفونی با اشاره به جدید و ناشناخته بودن کرونا، گفت: همه کشورها نیز اعتراف کردند که ای‌کاش دانشی را که امروز داریم، سال گذشته داشتیم. دانش جدید و اطلاعات جدیدی که بدست می آید باعث می شود تا کشورها واکنش و پاسخ های بهتری نسبت به قبل داشته باشند و انتظار می رود هر چه دانش بشر بیشتر می شود، پاسخ های بهتر و منسجم تری به کرونا داشته باشیم. در ابتدا سوالات در مورد کرونا بسیار زیاد بود و با گذشت زمان پاسخ سوال ها کم کم پیدا شد. تمام تلاش دانشمندان دنیا هم پیداکردن پاسخ این سوالات روزافزون است.
رضایی در پاسخ به این سوال که فرایند آموزش بهداشت و ارتقای سلامت مردم را در این دو سال چگونه ارزیابی می‌کنید، پاسخ داد: ضمن تشکر از همه مسوولان قبلی، سعی داریم تا از اقدامات انجام شده آموزش در دو سال ابتدای پاندمی، بهتر عمل کنیم و اکنون سعی بر آن است با تلاشی مضاعف در این میدان با رویکرد مشارکتی همه صاحب نظران و ظرفیت‌های کشور گام‌های نوین و موثرتری برداریم.
گفت‌وگو از خبرنگار ایسنا: رویا یاوری
انتهای پیام