در اثنای کمک‌های مالی و صنفی به صورت دولتی و مردمی به زلزله زدگان، کمتر کسی به بُعد مهمی از این فاجعه یعنی بازسازی روانی بعد از حادثه است توجه کرده است.

پروین میرعنایت-سرپرست گروه روانشناسی انجمن حمایت از کودکان پسا حادثه، در گفت و گو با ایسنا به مناسب چهارمین سالگرد زلزله کرمانشاه، از پروژه روان‌درمانی انجام شده بعد از وقوع حادثه به عنوان یک طرح موفق قابل تعمیم در جامعه یاد کرد.

این روانشناس بالینی با بیان اینکه حوادث طبیعی از جمله زلزله از جهات مختلف افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهند، گفت: از دست دادن خانه و خانواده، فشار روانی قابل توجهی را به افراد تحمیل می‌کند و زخم روانی ناشی از حادثه می‌تواند بر کارکرد اجتماعی، شغلی، تحصیلی و خانوادگی آنها تاثیر نامطلوب به جا بگذارد.

وی در خصوص زلزله آبان ۹۶ در کرمانشاه، گفت: با توجه به اهمیت رسیدگی به وضعیت روانی مردم در مناطق زلزله زده (علاوه بر وضعیت معیشتی) ضرورت داشت متخصصان رشته روانشناسی و مشاوره در این مناطق حضور داشته باشند. بنابراین در همان ماه‌های اول بعد از زلزله، تصمیم به فعالیت در خصوص غربالگری، تشخیص و درمان اختلالات مرتبط با استرس و تروما و همچنین سوگ در مناطق زلزله زده سرپل ذهاب گرفتم.

میرعنایت با تاکید بر اینکه با وجود لزوم ارائه کمک‌های اولیه روانی، نمی توان شتابزده وارد عمل شد، افزود: در طول انجام پروژه رسیدگی به وضعیت روانی مردم زلزله‌زده کرمانشاه، کمیت نیروها اهمیت چندانی نداشت و به همین دلیل در گام نخست آموزش عمومی و تخصصی گروه قبل از هر اقدامی انجام شد.

سرپرست گروه روانشناسی انجمن حمایت از کودکان پسا حادثه ادامه داد: کار انجمن پسا حادثه در روستاهای زلزله‌زده سرپل‌ذهاب، با سنجش و ارزیابی آغاز شد و با مشورت و همکاری یک روانشناس خارجی ابزار مناسبی برای غربالگری اختلالات پساحادثه برای گروه‌های بزرگ انتخاب کردم، این ابزار علاوه بر دقت ارزیابی بالا، باید امکان ارزیابی افراد زیاد را در زمان کوتاه فراهم می‌کرد.

وی با اشاره به اینکه گروه‌هایی مانند زنان، کودکان و افرادی که آسیب‌پذیری روانی در آنها بالاتر است در اولویت قرار داشتند، گفت: اما نکته‌ای که در عین اهمیت بالا اغلب نادیده گرفته می‌شود این است که افراد باید بر اساس شدت آسیب روانی وارد شده، در دو گروه عادی و ویژه قرار گیرند؛ گروه عادی را افرادی تشکیل می دهند که واکنش طبیعی به حادثه داشته و باید به آنها کمک شود که از لحاظ روانی خود را بازیافته و به زندگی طبیعی بازگردند، اما گروه ویژه شامل افرادی است که دچار آسیب‌های عمیق تری شده و نیازمند مداخلات درمانی جدی کوتاه مدت یا بلندمدت هستند.

میرعنایت خاطرنشان کرد: با تشکیل گروه‌های تخصصی، غربالگری گسترده‌ای برای حدود ۱۱ هزار نفر از مردم مناطق شهری و روستایی سرپل ذهاب صورت گرفت و گروه ویژه وارد فاز درمان شدند.

سرپرست گروه روانشناسی انجمن حمایت از کودکان پسا حادثه با اعتقاد بر اینکه گسیل شدن نیروهای غیربومی به مناطق حادثه دیده به خصوص در روزهای نخست بعد از زلزله، از لحاظ فرهنگی بار روانی مضاعفی را به مردم بومی تحمیل می‌کند، افزود: علاوه بر این، معمولاً در چنین شرایطی پتانسیل نیروهای متخصص منطقه نادیده گرفته می‌شود و همواره یکی از دغدغه‌های من استفاده از نیروهای متخصص بومی برای بازسازی روانشناختی مناطق حادثه دیده بود. بنابراین برای رفع این بار روانی، دوره‌های تخصصی لازم برای تعدادی از مشاوران و روانشناسان بومی سر پل ذهاب را آغاز کردم، این اقدام باعث کاهش مشکلات زبانی، فرهنگی، رفت و آمد و حضور دائمی کارشناسان غیربومی در مناطق شد.

میرعنایت با اشاره به اینکه در هر پروژه ای مطمئنا نیازها و اولویت‌ها در طول زمان تغییر می‌کند، ادامه داد: در پروژه رسیدگی به مشکلات کرمانشاه با گذشت زمان میزان اضطراب کاهش یافت و میزان اختلالاتی مانند استرس پس از سانحه (PTSD) افزایش یافت، اما پس از مدتی مناطق حادثه دیده از حضور متخصصان خالی شد! بنابراین با توجه به اهمیت و لزوم مداخله به هنگام و پایدار، علاوه بر داشتن برنامه منسجم درمانی در تیم تشکیل شده اهمیت دوچندان پیدا کرده بود.

این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه در طول انجام پروژه‌ انجمن حمایت از کودکان پسا حادثه، وضعیت افراد پس از درمان مورد ارزیابی ماهانه و سالانه قرار گرفت تا ثبات تاثیر درمان یا عود علائم، بررسی شود، گفت: خوشبختانه حتی در بررسی یکساله تقریباً میزان عود علایم در افراد درمان شده نزدیک به صفر بود و این نشانگر موفقیت چشمگیر فعالیت‌های این انجمن در حال ثبت بوده است.

وی دامنه فعالیت‌های این انجمن را فراتر از زلزله کرمانشاه دانست و افزود: پس از زلزله کرمانشاه هم فعالیت‌های انجمن حمایت از کودکان پساحادثه برای تشخیص و درمان آسیب‌های روانی ناشی از حوادث در اصفهان، لرستان، خوزستان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی با همان مدیریت ادامه پیدا کرد و در این اقدامات هم آموزش نیروهای بومی و مداخله به هنگام در خصوص آسیب‌های روانی ناشی از حادثه در اولویت بود و پیگیری تمام این پروژه‌ها هنوز هم در دستور کار قرار دارد، به طوری که وضعیت افراد درمان شده و وضعیت عمومی روانی مناطق حادثه دیده هنوز هم بررسی می‌شود.

با شیوع کرونا فعالیت‌های میرعنایت و انجمن تحت نظارت او در خصوص آسیب‌های روانی ناشی از پاندمی کووید ۱۹ آغاز شده و تا امروز مراجعات متعددی در خصوص اضطراب و سایر مشکلات روانشناختی ناشی از کرونا ثبت شده است.

سرپرست گروه روانشناسی انجمن حمایت از کودکان پسا حادثه ارائه خدمات روانشناختی به افرادی که عضوی از خانواده را در اثر ابتلا به کرونا از دست داده‌اند را یکی از فعالیت‌های موفق این انجمن در شرایط کنونی عنوان کرد که در حال حاضر نیز جلسات درمانی این افراد ادامه دارد.

وی فعالیت‌های کنونی انجمن را دنباله‌ راهی دانست که جدیت آن از زلزله کرمانشاه افزایش یافت و خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه فعالیت‌های انسان‌دوستانه ممکن است توسط برخی از افراد و گروه‌ها به محلی برای پولشویی، فرار مالیاتی و...  تبدیل شود و اصل فعالیت به حاشیه برود، از سال گذشته با تیمی جدید تلاش مضاعف و مجدانه‌ای برای حفظ استانداردهای علمی و تخصصی این مجموعه آغاز شد و امیدوارم با برگشت به شرایط عادی و به دور از کرونا بتوانیم علاوه بر فعالیت‌های فعلی، جلسات آموزش روانی را به شکل حضوری و گروهی برای تعداد بیشتری از افرادی که خود یا خانواده‌شان زخم روانی را تجربه کرده‌اند اجرا و پایه خدمات سایکوتروماتولوژی در ایران را مستحکم تر کنیم.  

خبرنگار- پرستو حسنی

انتهای پیام