این گنجینه در ۲۲ بهمن سال ۱۳۶۴ خورشیدی به عنوان اولین گنجینه تخصصی برای نمایش نسخه‌های خطی قرآن، مرقعات و آثار هنری هنرمندان آستان قدس رضوی در ساختمان شماره ۳ موزه آستان قدس رضوی افتتاح و بیش از ۸۰ نسخه قرآن نفیس، جلدهای لاکی و تعدادی مرقعات از مجموعه آثار موجود در مخازن آستان قدس رضوی انتخاب و نمایش داده شد.
در سال ۱۳۸۹ و سال ۱۳۹۲ خورشیدی ۳ تالار به مساحت ۶۵۰ متر مربع به فضای نمایشی این موزه افزوده شد. در تالاری از این بخش قرآن‌های پوستی مربوط به ۳ قرن اول هجری و برخی از قرآن‌های منسوب به خط امامان اطهار(ع) به نمایش گذاشته می‌شود.
همچنین یک تالار برای نمایش منتخبی از قرآن‌های نفیس از قرن چهارم تا قرن سیزدهم هجری و تعدادی از مرقعات و یک تالار برای نمایش قطعاتی از آثار خوشنویسی از قرن نهم تا عصر حاضر اختصاص داده شده است.
از جمله آثار مهم این گنجینه می‌توان مجموعه نفیسی از قرآن‌های خط کوفی نوشته شده بر پوست و منسوب به دستخط ائمه اطهار(ع) را نام برد که با قدمت ۱۰۰۰ ساله توسط شاه عباس صفوی وقف شد و وقفنامه آن توسط شیخ بهایی نوشته شده است.
همچنین یک جزء از قرآن مربوط به قرن چهارم هـجری قمری که در سال ۳۹۳ قمری توسط «ابوالقاسم منصوربن‌محمدبن کثیر» (وزیر و صاحب دیوان مسعود و محمود غزنوی) به این موزه وقف شده است، از دیگر آثار مجموعه به شمار می‌رود.
برگی از قرآن مربوط به قرن چهارم هجری، مشهور به خط پیرآموز، یک جزء از قرآن مربوط به قرن پنجم قمری که واقف و کاتب آن «ابوالبرکات» در رمضان ۴۲۱ قمری است، دو جزء از قرآن نفیس به خط و تذهیب «عثمان‌بن‌حسین ورّاق» در تاریخ ۴۶۶ قمری، نسخه‌های قرآن مربوط به قرن پنجم و شش هجری همراه با ترجمه فارسی کهن، دو نسخه قرآن به خط یاقوت «مستعصمی»، برجسته‌ترین خطاط قرن هفتم هجری نیز نمونه‌هایی از اشیای موجود در این بخش از گنجینه حرم رضوی است.
علاوه بر این‌ها هشت برگ از قرآن به خط محقق روی کاغذ خان‌بالغ و منسوب به خط «بایسنقر میرزا» از دوره تیموری و ۲ نسخه قرآن به خط «عبدالقادر حسینی شیرازی» از خوشنویسان قرن دهم هجری که یکی از آن‌ها توسط «سلطان ابراهیم قطب‌شاه»، پادشاه گلکنده در دکن هندوستان به تاریخ ربیع‌الاول سال ۹۷۰ هجری وقف شده در این بخش از موزه به نمایش رسیده است.
قرآن معروف به بابری مربوط به نیمه دوم قرن دهم هجری از دیگر آثار این موزه محسوب می‌شود؛ این قرآن به خط اختراعی «ظهیرالدین محمد بابر»، بنیان‌گذار سلسله مغولی در هندوستان، نگاشته شده که در سال ۱۱۱۹ قمری توسط «شاه سلطان حسین صفوی» وقف آستان قدس رضوی شد.
یک نسخه قرآن با پنج تفسیر در حواشی، نمونه‌ای از اشیای به نمایش گذاشته شده در این موزه به شمار می‌رود که مربوط به دوره صفوی است. این قرآن دارای ترجمه در متن و پنج تفسیر از علمای شیعه و سنی در حواشی است که از جمله این تفاسیر می‌توان تفسیر حسینی، تفسیر بیضاوی، تفسیر جلالین، تفسیر کشاف و تفسیر مدارک را نام برد.
یک نسخه قرآن به خط «احمد نیریزی»، خوشنویس قرن ۱۲ هجری و یک نسخه قرآن به خط استاد «عبدالوهاب شیرازی» به تاریخ ۱۲۶۱ هجری همراه با ترجمه به خط نستعلیق، تعدادی مرقعات به خط زیبای استادان بزرگ خوشنویس از قرن دهم تا قرن سیزدهم هجری همچون میرعلی هروی، میرعماد حسنی، درویش عبدالمجید طالقانی، وصال شیرازی، میرزا غلامرضا اصفهانی، محمدکاظم، سلطانعلی، علی‌رضا عباسی، محمد هاشم، میرزا محمدحسن‌خان مستوفی و میرزا حسن‌خان طباطبائی نائینی در خط تعلیق، نستعلیق و شکسته نستعلیق، سیاه مشق، مفردات و ... نیز در گنجینه قرآن و نفایس این موزه وجود دارد.
۲ نسخه از پارچههای زیارت‌نامه طوماری شامل «جامعه کبیره» به نمایش گذاشته شده است که بر روی پارچه کتان به خط «سلیمان‌بن‌محمدتقی قزوینی» به تاریخ ۱۲۲۱ هجری و مجموعه زیارت وارث و حضرت رضا(ع) به خط نسخ اهدایی استاد محمود فرشچیان نمونه‌های دیگری از آثار موزه محسوب می‌شود.
انواع جلد(جلد سوخت، ضربی و لاکی روغنی)، انواع قلم‌دان‌های لاکی روغنی، چوبی منبت‌کاری و خاتم‌کاری و فلزی، رحل و جعبه قرآن خاتم‌کاری شده، انواع وسایل کتابت (قلم، دوات، قلمتراش، قیچی و قطزن) و همچنین تابلو نقاشی قهوهخانهای مربوط به اوایل دوره قاجار از دیگر آثار این مجموعه به حساب می‌آید.
قرآن منسوب به خط امام علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) از دیگر اشیاء حاضر در موزه رضوی است که در اندازه ۲.۳۳ در ۵.۲۳ بوده و دارای ۶۹ برگ است و از آغاز سوره هود تا پایان سوره کهف به خط کوفی روی پوست نوشته شده است. در هر صفحه، پانزده سطر از آیات قرآن با اعراب، اعجام و تنوین به شیوه دفتری و در آخرین صفحه رقم «کتبه علی‌بن‌ابی‌طالب» نوشته شده است.
این قرآن توسط «شاه عباس صفوی» وقف شده و صفحه اول وقفنامه شاه‌عباس صفوی به خط و امضای شیخ بهائی در تاریخ جمادی‌الاول سال ۱۰۰۸ هـجری قمری نوشته شده است. در حاشیه صفحات و صفحه آخر آن نیز یادداشتهای تاریخی «داخل عرض شد»، «زیارت شد» و «ملاحظه شد» با مهر متصدیان وقت از ماه شعبان سال ۱۲۶۶ تا نوزدهم شوال ۱۳۴۲ هـجری قمری ثبت شده است.
صفحه دوم و سوم این قرآن دارای تذهیب بوده، اسامی سورهها و عدد هر ده آیه در دایره زرّین به خط زر با تحریر نوشته شده و دارای نشانهای ترنجی و مذهّب در فواصل آیات است و همچنین جلد این قرآن چرمی دورو ونوساز است.
از دیگر آثار حاضر در این مجموعه می‌توان به قرآن منسوب به خط علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) نیز اشاره کرد، این قرآن دارای ۲۷ برگ با صفحه‌پردازی دفتری است. در هر صفحه شانزده سطر است و قسمتهایی از سورههای نور، قصص، عنکبوت، روم، لقمان، سجده، احزاب، مؤمنون، فصلت جاثیه، احقاف، واقعه و حدید با اعراب آن به شنگرف، اعجام به سیاهی و شّد ومدّ و تنوین و همزه به زنگار نوشته شده است.
این قرآن دارای هفت سر سوره عنکبوت، لقمان، سجده، احزاب، فصّلت، احقاف و حدید است که به زر تحریردار مزیّن به نقشی زریّن به طرحی اسلیمی و به شکل جار درحاشیه آن قرار دارد. در پایان هر سوره خطی مستقیم و گرهدار به تحریر و زر تا آخر سطر کشیده شده و در فاصله هر ده آیه یک ترنج کوچک به تحریر، زر، زنگار و شنگرف نقش بسته است.
این قرآن دارای مهرهایی است که نشان میدهد در دورههای مختلف تاریخی این نسخه بازدید شده است. جلد این قرآن از چرم(تیماج) قهوهای روشن بوده که با جدول‌بندی مزدوج و نقش یک ترنج ضربی تزئین و نوسازی شده است.
انتهای پیام