دکتر محسن شریفی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به این‌که در تمام کشورها فرآیند انتشار مقالات در نشریات، فرآیندی تعریف‌شده است، اظهار کرد: زمانی که مقالات در نشریات داخلی و خارجی به چاپ می‌رسند، مورد رویت و نقد متخصصان هر حوزه قرار می‌گیرد. این فرآیند تولید مقالات، انتشار و نقد آنها، فرآیندی تعریف‌شده در دنیا است. بنابراین؛ وقتی یک کشوری دستاوردهای پژوهشی خود را در قالب مقاله منتشر می‌کند، علی‌القاعده از این فرآیندهای تعریف‌شده و استاندارد، پیروی می‌کند و در نهایت در مجلات معتبر به چاپ می‌رسد و نمایه‌ها و پایگاه‌های زیادی در دنیا وضعیت انتشارات هر کشور و نشریات را رصد و پایش و ارزیابی می‌کنند.
وی ادامه داد: بنابراین؛ آمار و ارقامی که در این پایگاه‌های معتبر در مورد مقالات یک کشور منتشر می‌شود، مورد تایید است چرا که این مقالات، با این فرآیند استاندارد و مشخص منتشر شده‌اند و در پایگاه‌های معتبری که در خارج از کشور هستند، گزارش شده اند.
شریفی در خصوص مقاله ادعای نشریه نیچر که ایران را در کنار دو کشور چین و روسیه متهم به داشتن کارخانه‌های تولید مقالات جعلی کرده است، گفت: این پایگاه‌های استنادی برای تمام کشورها وجود دارند. چطور این مجلات، اگر مقالات دیگر کشورها را منتشر کنند، معتبر هستند ولی اگر مربوط به ایران و روسیه باشد، داده‌سازی و تولید کارخانه‌ای مقاله است؟!
وی اظهار کرد: اگر مقالات ایران کیفیت نداشتند، در چنین مجلات معتبری منتشر نمی‌شدند و در چنین پایگاه‌هایی ثبت نیز نمی‌شدند. به همین دلیل به نظر من بخش قابل توجهی از این ادعاها اگر نگوییم برخوردی سیاسی، باید گفت برخوردی غیر علمی است.
درصد مقالات مشکل دار به کل مقالات تولیدی زیاد نیست
مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم در پاسخ به سوالی در مورد وجود یا عدم وجود چنین تخلفاتی در سطح کشور گفت: در مورد ایران عرض می‌کنم که فرآیند استانداردی در مورد مقالات وجود دارد و طبیعی است که در هر فرآیندی، انحرافاتی هم رخ دهد؛ ولی وقتی به آمار و ارقام کل نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که از ۶۴ یا ۶۵ هزار مقاله علمی که برای مثال در پایگاه اسکوپوس برای ایران ثبت می‌شود، درصدی از این حجم زیاد مقاله، ممکن است دچار انحراف یا تخلف هم بشوند.
وی افزود: زمانی که درصد این مقالات را نسبت به کل مقالات مقایسه می‌کنیم، می‌بینیم که عدد قابل توجهی نیست. خیلی از تخلفاتی که انجام می‌شود، ناخواسته و ناآگاهانه است و از روی تعمد نیست. البته مواردی هم وجود دارد که داده‌ها دست‌کاری و تحریف می‌شوند که به آنها و تخلف آنها رسیدگی می‌کنند ولی در مجموع، آمار زیادی نیست.
شریفی تاکید کرد: فکر می‌کنم این ادعاها، مقداری زیاده‌گویی است. نمی‌خواهم این موضوع را به طور کامل رد کنم و بگویم تخلف و انحرافی وجود ندارد؛ ولی مقداری این موارد را بزرگ‌نمایی می‌کنند.
ممکن است وضع کشورهای دیگر از این هم بدتر باشد
مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، در پاسخ به سوالی در مورد صحت ادعای نیچر، تکرار کرد: این‌گونه مقاله نوشتن‌ها و این‌گونه رویکردها را می‌توان برای هر کشوری، حتی کشورهای بزرگ تولیدکننده علم داشت و چنین مقالاتی را می‌توان برای آنها نیز نوشت. ولی زمانی که به دیگر کشورها پرداخته نمی‌شود و در مورد آن صحبت نمی‌شود و تنها به این سه کشور پرداخته می‌شود، این سوگیری و بزرگ‌نمایی است. به دیگر کشورها پرداخته نمی‌شود، وگرنه اگر به کشورهای دیگر بپردازند، ممکن است از این هم بدتر باشند!
شریفی افزود: مبنای چنین رویکردهایی در مجله نیچر، اتفاقی است که چند سال گذشته افتاد و حدود ۵۸ مقاله ایران در یک مرحله از سوی نشریات مختلف، برگشت خورد. پس از این اتفاق، نیچر مقاله‌ای در خصوص ایران نوشت و این مقاله جدید نیز، از مقاله قبلی خط گرفته است. وگرنه اگر در کشورهای دیگر مانند آمریکا هم بررسی شود، درصد قابل توجهی از مقالات آنها هم برگشت می‌خورد.
مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی امور پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصریح کرد: این درصد از مقالات ریترکت‌شده قابل توجه است و باید به شدت با آن مقابله کرد. گرچه نسبت به آمار تولید مقالات و انتشارات کشور، ممکن است کم باشد ولی همان مقدار هم زیاد است و نباید باشد.
شریفی در پایان در پاسخ به سوالی در خصوص ارتباط بین بنگاه‌های مقاله‌فروشی در خیابان انقلاب و آمار مقالات ریترکت‌شده، گفت: مطمئناً چنین مواردی بی‌تاثیر نیست و مطمئناً این مسائل با هم ارتباط دارند. طبق قانون این مراکز قابل پیگیری هستند و ان‌شاءلله با عواملی که در بروز چنین پدیده‌هایی موثر بودند، برخورد جدی صورت خواهد گرفت.
انتهای پیام