دانشگاه علوم پزشکی یزد اثر دم کرده زعفران (crocus sativas) بر سقط و جنين ناقص الخلقه در موش سوري را بررسی می کند.

به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) – منطقه يزد و به نقل از روابط عمومي دانشگاه علوم پزشكي يزد، اين مطالعه به روش مداخله اي و از نوع کارآزمايي تجربي بر روي تعداد 65 سر موش سوري ماده با وزن بين 25 تا 30 گرم که در بخش حيوانات آزمايشگاهي دانشکده پزشکي پرورش يافته بودند انجام شده است. حيوانات بصورت تصادفي به 13 گروه 5 تايي تقسيم و در طول دوره آزمايش در شرايط يکسان زندگي و تغذيه نگهداري شدند.

براي شروع آزمايش جهت جفت گيري، موشهاي ماده موجود در بخش حيوانات در دسته هاي 5 تايي هنگام عصر با يک سر موش سوري نر بالغ در يک قفس قرار داده شدند و صبح روز بعد موشهاي ماده از نظر ايجاد پلاک واژينال مورد بررسي قرار گرفتند و در صورت مشاهده پلاک واژينال از بقيه جدا گرديده و هر حيوان حامله در يک قفس جداگانه که گروه بندي آن بطور تصادفي مشخص شده بود نگهداري شد و به منظور دقيق بودن زمان بارداري، تاريخ مشاهده پلاک واژينال از نظر زمان حاملگي روز اول در نظر گرفته شد.

به موشهاي گروه کنترل آب معمولي و به موشهاي گروه آزمون غلظتهاي مختلف زعفران (2/0، 4/0 و 8/0 درصد) در دوره هاي مختلف بارداري (هفته هاي اول، دوم، سوم، و کل دوره) داده شد.

براي تهيه دم کرده کلاله زعفران مقدار 8/0 گرم کلاله زعفران را که از شرکت نوين زعفران مشهد تهيه شده بود، به آرامي آسياب و در 10 ميلي ليتر آب مقطر حل کرده و به مدت 5 دقيقه بر روي بخار دم شد. سپس با افزودن آب معمولي به آن محلولهايي با غلظت، 2/0، 4/0 و 8/0 درصد براي استفاده در گروههاي مختلف آزمون تهيه گرديد.

در روز نوزدهم بارداري موشهاي باردار بوسيله اتر بيهوش شده و از طريق سزارين، جفت و جنينها از شاخ رحمي خارج شدند. در هر حيوان تعداد موارد لانه گزيني، تعداد کل جنينها (تعداد موارد مرده، زنده و جذب شده) شمارش شده، سپس با استفاده از استرئوميکروسکوپ تک تک جنينها از نظر مورفولوژي ظاهري و وجود ناهنجاري  بررسي گرديدند.

همچنين با کمک ترازوي ديجيتال (Sartorius) وزن جنينها و وزن جفت هر حيوان با دقت اندازه گيري شد. قد جنينها براساس طول از فرق سر تا انتهاي نشيمنگاه (CRL)، قطرآهیانه اي سر، قطر جفت و طول دم با استفاده از کوليس با دقت اندازه گيري و يافته ها در جدول مربوط  به هرحيوان ثبت گرديد. 

نتايج حاصل با استفاده از نرم افزار GRAPH PAD PRISM5  و آزمونهاي X2 وKruskal-Wallis  مورد مقايسه قرار گرفت. براي مقايسه نتايج گروههاي مختلف  P<0.5 بعنوان سطح معني دار بودن اختلافات در نظر گرفته شد.

این گزارش می افزاید؛ بر اساس يافته هاي پژوهش حاضر ميانگين پارامترهاي اندازه گيري شده نظير وزن جنينها و جفتها، قطر جفت و قطر بين دو آهيانه و طول قد و دم جنين هاي زنده و نيز تعداد جنين هاي زنده در تمام گروههاي دريافت کننده زعفران کمتر از گروه کنترل بوده و ميزان کاهش، بستگي به مقدار و زمان مصرف دم کرده در دوره بارداري داشته است. بجز وزن جفت که در گروههاي مختلف هيچگونه تفاوت معني داري ديده نشده، ساير پارامترهاي فوق در گروه هاي دريافت کننده  زعفران 8/0درصد در هفته اول و کل دوره  نسبت به گروه کنترل کاهش معني داري نشان داده اند.

علاوه بر اين، تعداد جنين هاي مرده در گروه هاي مصرف کننده غلظت  8/0درصد زعفران در هفته هاي اول، دوم و کل دوره بارداري بطور بارزي بيش از گروه کنترل بوده است. همچنين مصرف زعفران با غلظت 8/0 درصد در هفته اول و کل دوره بارداري منجر به افزايش قابل ملاحظه جنين هاي جذب شده نسبت به گروه کنترل شده است. 

در اين پژوهش هيچگونه ناهنجاري ظاهري در جنينهاي حيوانات دريافت کننده غلظتهاي مختلف زعفران ديده نشد.

بنابر بحث و نتيجه گيري این بررسی؛ هر چند که در مطالعه حاضر در جنين هاي زنده هيچگونه عارضه بارزي که نشان دهنده اثرات تراتوژنيک زعفران باشد مشاهده نشد ولي ايجاد جنين مرده و جذب شده و نيز کاهش پارامترهاي جنيني حتي در غلظتهاي بسيار پايين تر از غلظت هاي سمي و کشنده مي تواند براي افراد بارداري که بطور معمول تمايل به مصرف زعفران دارند و يا احيانا براساس عقايد سنتي از غلظت بالاي آن بعنوان سقط آور استفاده مي کنند هشدار دهنده باشد.

دراین بررسی آمده است؛ گياهان دارويي از دير باز مورد استفاده بسيار زيادي قرار گرفته اند و استفاده از آنان امروزه در حال گسترش است. بعضي از عصاره هاي گياهي هم اکنون به علت داشتن فعاليت هاي آنتي باکتريال، ضد التهاب و آنتي اکسيدان مصرف زيادي در طب دارند.

زعفران علاوه بر فوايد اقتصادي متعددي که دارد از قديم الايام به عنوان يک گياه دارويي نيز مورد نظر بوده است. در طب قديم از زعفران به عنوان پادزهر، آرام بخش، مسکن، برطرف کننده اسپاسم، قاعده آور، مقوي غرايز جنسي، عرق آور، خلط آور، برطرف کننده احتقان تنفسي و ضد زکام، محرک هضم غذا، اشتها آور، مسهل و باد شکن استفاده مي شده است.

همچنين زعفران براي از بين بردن دلپيچه و درمان آسم، عفونت تنفسي، سرفه، سرماخوردگي، يرقان، مخملک، آبله، سرطان، اختلالات خوني، بيماريهاي قلبي، بيخوابي، فلج، اسهال خوني، سرخک، نقرس،خونريزي مزمن رحم، درد قاعدگي، فقدان قاعدگي، دل درد کودکان و اختلالات چشمي بکار رفته است.

تحقيقات اوليه در مورد اثرات فارماکولو‍ژيک زعفران مويد اين است که کاروتنوييد هاي موجود در آن موجب تنظيم سيستم ايمني و جلوگيري از جهش ژني شده و اثرات ضد سرطاني دارند.

در طب جديد اثرات ضد افسردگي، ضد فشار خون، ضد تشنجي، ضد التهابي و سقط آوري زعفران مورد بررسي و تاييد قرار گرفته است؛ گزارشاتي در مورد تقويت حافظه و يادگيري، تنظيم ريتم و ضربان قلب و نيز عوارضي مثل شوک آنافيلاکسي و آلرژي براي زعفران گزارش شده است.

از آنجا که زعفران در غلظت هاي بالا داراي اثرات سمي و سقط کنندگي است، در اين پژوهش اثر مصرف غلظت هاي غير سمي دم کرده زعفران در مراحل مختلف دوره بارداري بر وضعيت جنين ها بررسي شده است.