استاد زمینشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان این‌که در کشور بسترهای گسترده‌ای برای فعالیت زمین‌شناسان فراهم است، در عین حال گفت: درصد فارغ‌التحصیلان این رشته که وارد بازار کار می‌شوند رضایت‌بخش نیست که یکی از دلایل اصلی این امر را می‌توان در عدم تبیین جایگاه رشته زمینشناسی در صنعت و بازار کار جست‌وجو کرد.
دکتر بهرام علیزاده در گفت‌وگو با خبرنگار علمی و آموزشی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه خوزستان، اظهار کرد: به‌طورکلی درس زمینشناسی به‌عنوان یکی از دروس بسیار دشوار در مقطع دبیرستان مطرح است و علت آن را می‌توان در طرح مفاهیم پیچیده و اسامی ناآشنا که بسیاری از دانش‌آموزان برای نخستین‌بار با آن‌ها مواجه می‌شوند، دانست.
وی افزود: از سوی دیگر با توجه به تنوع گسترده مطالب درس زمینشناسی در مقطع دبیرستان و پوشش دادن بخش اعظمی از گرایش‌های این رشته در مقاطع تحصیلی عالی، دانش‌آموزانی که برای ادامه تحصیل در دانشگاه به انتخاب این رشته اقدام می‌کنند به شکل مناسبی با ماهیت و دشواری‌های آن آشنا بوده و به جرأت می‌توان گفت که تفاوت چشمگیری در تصور دانش‌آموزان نسبت به رشته زمینشناسی و آنچه در دانشگاه با آن مواجه می‌شوند، وجود ندارد و دانشجویان این رشته در دانشگاه تنها به شکلی کاربردی‌تر به فراگیری این علم می‌پردازند.
این عضو هیأت‌علمی گروه زمینشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز خاطرنشان کرد: آشنایی با ماهیت، ساختمان، اجزای سازنده و تاریخچه کره زمین و همچنین شناسایی منابع طبیعی و استخراج بهینه و مناسب آن‌ها، بررسی نیروهای مؤثر بر مواد سازنده کره زمین و برآیند این نیروها، پراکندگی سنگ‌ها و بررسی فسیل‌ها به‌منظور شناسایی گیاهان و جانورانی که در دوره‌های گوناگون زمینشناسی وجود داشته‌اند، ازجمله اهداف رشته زمینشناسی در دانشگاه هستند.
علیزاده تصریح کرد: رشته زمینشناسی در مقاطع تحصیلات تکمیلی دارای 11 گرایش است که این رشته‌ها شامل پترولوژی (مطالعه منشأ، ترکیب، پراکندگی و ساختار سنگ‌های تشکیل‌دهنده کره زمین)، زمینشناسی اقتصادی (مطالعه و اکتشاف بخشی از مواد سازنده کره زمین مانند عناصر پایه و قیمتی، کانی‌های فلزی و غیرفلزی و ... که می‌توانند برای مقاصد اقتصادی یا صنعتی به‌کار روند)، زمین‌ساخت یا تکتونیک (مطالعهٔ تغییرشکل پوسته زمین بر اثر تنش‌ها و کرنش‌های وارده در طول دوران‌های مختلف زمینشناسی)، آب‌زمین‌شناسی (مطالعه پیدایش، خصوصیات فیزیکوشیمیایی و نحوه توزیع آب در طبیعت)، چینه‌نگاری و چینه‌شناسی (مطالعه و شناخت رخساره‌های رسوبی در زمان و مکان‌های مختلف و ارتباط آن‌ها با یکدیگر) است.
وی ادامه داد: رسوب‌شناسی و سنگ‌شناسی رسوبی (مطالعه رسوبات و سنگ‌های رسوبی و تفسیر محیط‌های ته‌نشست آن‌ها)، زمینشناسی نفت (مطالعه عوامل و شرایط مرتبط با تشکیل ذخایر هیدروکربنی، اکتشاف ساختارهای دربرگیرنده نفت و گاز و بررسی ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی هیدروکربن‌ها)، زمینشناسی مهندسی (مطالعه مفاهیم و داده‌های زمینشناسی که در فعالیت‌های مهندسی و به‌طور ویژه مهندسی عمران، مهندسی معدن، مهندسی نفت و مهندسی نقشه‌برداری کاربرد دارند)، زمینشناسی زیست‌محیطی (مطالعه تأثیرات متقابل انسان و محیط‌زیست بر یکدیگر از دیدگاه زمینشناسی)، زمین‌شیمی (مطالعه توزیع و مهاجرت عناصر شیمیایی تشکیل‌دهنده کره زمین)، سنجش‌ازدور زمین‌شناختی (مطالعه عوارض موجود در سطح زمین با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و عکس‌های هوایی) از دیگر گرایش‌های این رشته هستند.
رئیس دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید چمران اهواز در خصوص دشواری‌های فعالیت در رشته زمینشناسی، گفت: رشته زمینشناسی به‌عنوان یکی از رشته‌های زیرشاخه علوم تجربی، تلفیقی از علوم نظری و فعالیت‌های عملی است؛ حضور در محیط‌های طبیعی مانند کوه، بیابان و ... به‌منظور جمع‌آوری نمونه و اطلاعات از دشواری‌های آن محسوب می‌شود. از سوی دیگر فعالیت‌های میدانی در این رشته همواره با خطرات بالقوه‌ای همراه است که به‌عنوان‌مثال می‌توان به نمونه‌برداری از ارتفاعات زیاد، مناطق صعب‌العبور، معادن و ... اشاره کرد.
علیزاده افزود: با توجه به توانایی‌های فارغ‌التحصیلان رشته زمینشناسی، وزارتخانه‌های صنایع و معادن، نفت، نیرو، راه، جهاد کشاورزی، علوم، آموزش‌وپرورش و همچنین شرکت‌ها و مؤسساتی مانند ذوب‌آهن، سازمان زمینشناسی کشور، شرکت‌های مرتبط با فعالیت‌های سدسازی، آب‌یابی، حفر تونل، راه‌سازی، اکتشافات آب و نفت و معادن، بخش‌های مرتبط با تهیه نقشه‌های زمینشناسی و معدنی، آزمایشگاه‌های سنگ‌شناسی و زمینشناسی و درمجموع کلیه مراکزی که در ارتباط با موضوع زمین فعالیت می‌کنند، می‌توانند محل اشتغال و فعالیت فارغ‌التحصیلان رشته زمینشناسی باشند.
وی بابیان این‌که در کشور بسترهای گسترده‌ای برای فعالیت زمین‌شناسان فراهم است، گفت: درصد فارغ‌التحصیلان این رشته که وارد بازار کار می‌شوند رضایت‌بخش نیست. یکی از دلایل اصلی این امر را می‌توان در عدم تبیین جایگاه رشته زمینشناسی در صنعت و بازار کار جست‌وجو کرد؛ به‌عنوان‌مثال در بسیاری از موارد، فارغ‌التحصیلان رشته‌هایی از قبیل مهندسی نفت، مهندسی معدن و مهندسی عمران به فارغ‌التحصیلان رشته‌های زمینشناسی نفت، زمینشناسی اقتصادی و زمینشناسی مهندسی جهت استخدام در شرکت‌های دولتی و خصوصی ترجیح داده می‌شوند.
این استاد زمینشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز ادامه داد: از سوی دیگر در آزمون‌های استخدامی دستگاه‌های اجرایی کشور، به‌ندرت از فارغ‌التحصیلان رشته زمینشناسی جهت حضور در بازار کار دعوت به عمل می‌آید و این مسأله با نگاهی کوتاه به دفترچه‌های آزمون استخدامی سال جاری و سال‌های گذشته کاملاً مشهود است. نکته جالب‌توجه این است که استخدام دبیر زمین‌شناس در مدارس کشور بسیار کمتر از سایر دروس است و این موضوع بیانگر آن است که در وزارت آموزش‌وپرورش نیز جهت آموزش درس زمینشناسی، تمایل به استفاده از دبیران غیرتخصصی به‌جای فارغ‌التحصیلان این رشته بیشتر است.
علیزاده گفت: مهم‌ترین ویژگی برای موفقیت در بسیاری از گرایش‌های رشته زمینشناسی، داشتن روحیه‌ای پر جنب‌وجوش و علاقه به انجام فعالیت در محیط‌های طبیعی است، زیرا زمین‌شناس نه‌تنها در دوران دانشجویی بلکه در شغل خود نیز با چنین محیط‌هایی مواجه است و درنتیجه داشتن توانایی جسمانی مناسب یکی از ضروریات رشته زمینشناسی در بسیاری از گرایش‌های این رشته محسوب می‌شود. علاوه بر این، آشنایی دانشجویان با نرم‌افزارهای تخصصی و عمومی رشته زمینشناسی، توانایی انجام فعالیت‌های آزمایشگاهی در برخی گرایش‌ها و درنهایت تسلط کافی به رایانه از عوامل بسیار مهم و تأثیرگذار در اشتغال زمین‌شناسان است.
نظرات