جلسه تحليل و بررسي رمان «دالان بهشت» نوشته نازي صفوي پرمخاطب​ترين كتاب كتابخانه​هاي عمومي خوزستان در سال 93 عصر چهارشنبه (30 ارديبهشت 94) در كتابخانه مركزي خوزستان برگزار شد.

 به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) ـ منطقه خوزستان ـ در ابتداي اين نشست نقد و بررسي  عباس حسين ​زاده، رييس كتابخانه​هاي عمومي اهواز، گفت: يكي از شاخصه​هاي ارزيابي رشد و توسعه فرهنگي هر كشوري ميزان مطالعه و كتابخواني آن كشور است.

 وی تصریح کرد: آمار مربوط به ميزان عضويت و امانت​داري بسیار نگران​كننده است. حتي ما اين نگراني را به صورت ويژه از بيانات مقام معظم رهبري در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نيز شنيده​ايم.

 او بيان كرد: عضويت در كتابخانه​هاي بيشتر جنبه استفاده از سالن مطالعه است و اين حساسيت را زياد مي​كند چراكه هدف نهاد كتابخانه​هاي عمومي ارايه خدمات به پشت كنكوري​ها نيست بلكه دغدغه فرهنگي و ترويج فرهنگ مطالعه از جمله اهداف ما است.

 حسين​زاده تاکید کرد: در شهر اهواز با توجه به جمعيت و با وجود 19 باب كتابخانه عمومي با شاخص اصلي بسيار فاصله داريم و از هر 100نفر فقط 2 نفر عضو هستند. لذا در سطح كلان دستگاه​هاي ديگر مانند آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز باید وارد شوند.

 سپس دکتر عبدالرضا نواح، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، با بیان این که در جامعه ما نقد هراس ايجاد مي​كند توضیح داد: حس جامعه​شناسي من مي​گويد كه خوانندگان اين كتاب اغلب زن​ها هستند چراكه كتاب زنانه است و راوی آن يک زن است و از چشم​انداز زنانه مسايل بيان شده​اند.

 او تصریح کرد: اولين نقدي كه من مي​توانم به اين رمان وارد كنم اين است كه فضاي بازي رمان گم است. هيچ زمان مشخصي در رمان مشاهده نمي​شود. معلوم نيست مخاطبان در چه موقعيت زماني و در چه سالي زندگي مي​كنند و چه فضايي بر آن‌ها حاكم است. همچنين ساختارهاي طبقاتي در اين رمان تعريف نشده است و مي​توان گفت رمان در اين مرحله مشوش به نظر مي​رسد.

 این جامعه‌شناس با بیان این که اين یک رمان عاشقانه سطح پايين است و ابعاد اجتماعي آن پررنگ نيست گفت: نتيجه​گيري‌هاي ابتدايي رمان خوب است اما در بخش​هاي ديگر رمان نتيجه​گيري​ها درگير کليشه​هاي زنانه مي​شود.

 نواح اظهار کرد: احساس مي​كنم در اين رمان كليشه سنتي زنانه بسيار غلبه پيدا مي​كند و حس مردسالارانه در اين ديده مي​شود. به همين دليل اين رمان برای همیشه در دهه 70 مي​ماند و الان ديگر با اين فضا اُنسي وجود ندارد. شايد وقت جوان امروز را پر كند اما مسایل آموزشي ندارد.

 عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز درباره پرمخاطب بودن این رمان گفت: وقتي كتاب به چاپ رسيد كساني آن را خواندند و به سايرين نیز توصيه كردند که آن را بخوانند. البته بايد تحقيقاتي در اين زمينه كه كدام جنسيت​ها در چه سني و چه قشري آن را مورد توجه قرار داد‌ه‌اند مورد مطالعه قرار گيرد.

 او بيان كرد: البته جسارت نويسنده اين كتاب بسيار تحسين‌برانگيز است و جامعه ما به اين جسارت زنانه نياز دارد. نويسنده از چشم​انداز زنانه دنيا را نگاه مي​كند و از آن جايي كه ما مردها خالي از ذهن هستيم اگر چنين كتاب​هايي را مطالعه كينم در زندگي موفق خواهيم بود چراكه در كشور ما آموزش​هاي قبل از ازدواج و زناشويي وجود ندارد و حتي جزو تابوها نيز هست اما در اين كتاب مسایل بسيار خوب مطرح شده است.

 سپس دکتر نسترن جزايري، روانشناس، توضيح داد: اين كتاب از منظر روانشناسي يک بسته كامل روانشناسي ازدواج است و مي​تواند به عنوان يک درمان‌گر ملجايي براي دوشيزگاني كه در شرف ازدواج هستند باشد. در طول اين رمان مي​بينيم كه مهناز (شخصيت اصلي رمان) موفق مي​شود زباله​هاي ذهني خودش را بشناسد و يک بازگرداني شخصي در خود انجام دهد.

 او ادامه داد: همچنين تفاوت​هاي دنيای زن و مرد بسيار خوب نشان داده مي​شود. محمد در رمان شخصيتي منطقي دارد و مهناز شخصيتي احساسي. در اين رمان به زيبايي شخصيت​ها با منظر روانشناسانه جهت داده شده​اند به طوري كه وقتي كتاب را خواندم فكر مي​كردم نويسنده آن يک روانشناس است.

 جزایری تصریح کرد: يكي از حسن​هاي كتاب اين است كه در رمان از قشر خاصي دفاع نمي​شود. بلكه هر قشري مي​تواند آن را بخواند و هر كسي مي​تواند جاي مهناز باشد و با بحران او روبه‌رو شود. همچنین شخصيت رمان «دالان بهشت» شخصيتي خاكستري است.

این روانشناس با اشاره به این که اين رمان داراي پندهاي اخلاقي بسيار زيادي است كه مي​تواند مصداق بسياري از بيماري‌هاي رواني باشد اظهار کرد: يكي از ويژگي​هاي مهناز جلب توجه است و دوست دارد همه به او توجه كند. این موضوعي است كه 70 درصد بانوان ايرانی با آن درگیرند.

 او با اشاره به اين كه ركن اصلي اين كتاب شناخت است توضيح داد: در طول داستان مهناز خودش را مي‌شناسد و خودشناسي محور اصلي رمان است.

 جزايري درباره پرمخاطب بودن این رمان گفت: دلايل مراجعه به اين كتاب ادبيات ساده و عامه‌پسند كتاب است. با ضرس قاطع مي​گويم كه اين كتاب را نسل​هاي مختلف خوانده​اند و فقط مخاطب آن خانم​ها نبودند بلكه آقايان نيز بوده‌اند.

 بعد از آن آرش آذرپناه، داستان نويس و منتقد ادبی، بيان كرد: اين رمان را بايد يک رمان عاشقانه دانست اما نکته جالب این است كه در طول گسترش طرح این رمان عاشقانه تبديل به يک رمان اجتماعي مي​شود. اگر بخواهيم براي رمان يک نمودار رسم كنيم به شكل مثلث مي​شود. رمان از يک نقطه كه عشق است آغاز مي​شود و سپس رو به بالا حركت مي​كند و به وصل منتهي مي​شود و بعد بحران آغاز مي​شود.

 او ادامه داد: در ضلع آخر داستان كه مهم‌ترين بخش رمان نيز هست سير و سلوک مهناز آغاز می‌شود اين سير و سلوك در واقع منجر به بازگشت زندگي با فرد اول مي​شود. سير و سلوک زن در اين رمان مدرن است اما مرد در اين رمان سنتي است. سلوك مهناز يك سلوك دروني نیست بلكه سلوكی اجتماعي و به سمت بيرون است.

 این داستان‌نویس بیان کرد: در بخشی از رمان وقتي بحران شخصيت شروع مي​شود تضادها زياد مي​شود و همين تضادها منجر به جدايي مي​شود. رمان در فصل​هاي پاياني وارد فاز غم و اندوه می‌شود.

 آذرپناه خاطرنشان کرد: يكي از تفاوت​هاي رمان با داستان كوتاه اين است كه در رمان شخصيت اول بايد در انتها متحول شود اما در داستان كوتاه اين طور نيست. براي همين بسياري از داستان‌نويسان جوان ما رمان​​هاي‌شان داستان​هاي كوتاه كش آمده‌اند. اما رمان «دالان بهشت» رمان است.

 او بيان كرد: همچنین نویسنده به خوبي سعي مي​كند در دام فمينيسم نيفتد. يک جانبه نگاه نمي​كند بلكه رماني چند صدايي است. شخصيت​ها پرداخت قابل قبولي دارند و مثل خيلي از رمان​ها شخصيت​هاي آن تيپ نمي​شوند. همچنين ريتم زباني رمان بسيار خوب تنظيم شده است و آن جايي كه ريتم بايد كند باشد کند است و آن جا كه بايد تند باشد نيز تند است.

 این منتقد ادبی توضیح داد: يكي از مشكلات رمان اين است كه در بعضي قسمت​ها ذهني​گويي نويسنده تبديل به قضاوت مي​شود و در واقع ورود نويسنده به متن حركت داستان را متوقف مي​كند.

 آذرپناه درباره علت پرمخاطب بودن این رمان گفت: كشش روايي و جذابيت روايت نكته اصلي است. همچنين وقتي مهناز باز به زندگي اولش برمي​گردد نشان مي​دهد كه اين كتاب براي جامعه ترسو نسخه خوبي است.

 همچنین قاسم آهنين‌جان، شاعر، درباره اين رمان اظهار داشت: كتاب‌هايي اين گونه ريشه از قديم دارد. مثلا آثار و پاورقي​هايي پرمخاطب و چند ساله از ارونقي كرماني يا رجبعلي اعتمادي (ر. اعتمادي) و اكنون فهميه رحيمي تا خانم نازي صفوي.

 وی افزود: در ايران هميشه ادبيات بوده و بعد از تأسيس دارالفنون، ادبيات ترجمه هم رونق بسيار داشته و همه​گونه ادبيات غربي در ايران از كلاسيک تا مدرنيسم ترجمه شد.

 آهنین‌جان خاطرنشان کرد: در ايران دو نوع ادبيات پرمخاطب وحود دارد؛ يكي ادبيات جدي و بسيار جدي و تكنيكال مثل "بوف كور" صادق هدايت و "شازده احتجاب" هوشنگ گلشيري و ديگری ادبياتی از همين دست است. يعني آثار مانند نازي صفوي. آن چه در اين ميان مي​گذارد چندان مخاطبي ندارد چراكه اكنون بسياری از آثاری كه در زمينه​هاي بسيار ادبي ادعا هم دارند تا صد نسخه مخاطب و فروش ندارند.

 او تاکید کرد: اين نوع ادبيات را نمي​توان انكار كرد چون مخاطب دارد و  مخاطب آن انبوه است. همچنین نمي​توان  اين ادبيات را كه ادبيات جدي هم نيست انکار کرد. اما چيست!؟ من بر آن نام ادبيات كوچه و بازار را مي​نهم. همان گونه كه موسيقي كوچه و بازار وجود دارد و مخاطب هم دارد.

 این منتقد ادبی توضیح داد:  اين نامگذاري (كوچه و بازار) را به عنوان توهين و تحقير نمي​گذارم بلكه مقصودم اين است كه اين نوع ادبيات سطحي است و بسيار هم سطحي است و بد هم نيست چراكه به خاطر همين سطحي بودن هرگز به دام نقد و بررسي نمي​افتد.

 او گفت: البته قرار نيست همه مثل داستايفسكي يا جيمز جويس، صادق هدايت، جلال آل​احمد، احمد محمود و مارسل پروست بنويسند چون اينان در جايگاه خود يگانه​اند.

 آهنین‌جان توضیح داد: اين نوع ادبيات از جمله آثار نازي صفوي در سطح عشق سوزناک، خيانت، فقر، صداقت و فداكاري عناصر اصلي حركت مي‌كنند نه در چارچوب اصول و ريتم و هارموني يک رمان.

او اظهار داشت: من نيز اين گونه ادبيات را هرگز رد نمي​كنم چراكه شايد اگر اين گونه آثار نبود انبوهي از آدميان هرگز كتاب نمي​خواندند.

 لطف‌الله سپهر، رییس نهاد کتابخانه‌های عمومی خوزستان، نیز گفت: خوشبختانه اهواز با حمايت​هاي استاندار عنوان پايتخت كتاب ایران را به دست آورد. اميدواريم كه در فرهنگ و مطالعه فعاليت​هاي خوبي صورت بگيرد. همچنین مجموعه نهاد کتابخانه‌ها تلاش مي​كند از قطار فرهنگ​سازي عقب نماند و فعاليت​هاي فرهنگي بسياري همچون نقد كتاب در دست كار دارد.

 او گفت: رمان "دالان بهشت" 1300 بار به صورت امانت از كتابخانه​هاي اهواز بيرون رفته است. اين رمان بين جوانان، خانواده  و جامعه  آشتي ايجاد كرده است. البته من آن را نخوانده​ام ولي معلوم است اثر خوبي است.

 وي با بيان فعاليت​هايي كه در نهاد كتابخانه​ها قرار است انجام شود گفت: وضعيت ما در استان بد نيست. در همه شاخص​ها سوم هستيم و در شاخص عضو اول هستيم.

 در پایان نازي صفوي، نويسنده رمان «دالان بهشت» گفت: «دالان بهشت» مثل فرزند من است اما او مرا بزرگ كرد. من اصلا ادعاي نويسندگي ندارم. البته وقتي بحث ادبيات مي​شود گوش مي​كنم. اين اتفاق باز هم خواهد افتاد و من اين مسير را ادامه خواهم داد.

 در پايان از سخنرانان این جلسه قدردانی شد.