رقص‌های محلی به لحاظ ویژگی‌های خاصی که در درون آن‌ها نهفته است، درواقع گویای نگرش فرهنگ و روحیات و چگونگی زیست مردم هر منطقه است.

به گزارش ایسنا منطقه خراسان‌جنوبی، رقص محلی قدیمی‌ترین فرم رقص است که نشان‌گر حالات، عادات و فرهنگ یک قوم و یا ساکنان یک منطقه جغرافیائی خاص بوده و در قالب مجموعه‌ای از حرکات موزون اجرا می‌شود.

باستان‌شناسان و مورخین می‌گویند که رقص بخشی مهم از فرهنگ انسان‌های اولیه بود، بطوریکه آنان از طریق رقص و با استفاده از حرکات و ریتم احساسات خود را به دیگران بیان می‌کردند.

رقص محلی نیز یکی از ابزار تشریح درون مایه‌های اساطیری سراسر جهان در همه اعصار بوده است، به ویژه رقص‌های آیینی مربوط به باروری و رویش، پیروزی در شکار، درمان بیماران و ...

رقص‌های محلی به لحاظ ویژگی‌های خاصی که در درون آن‌ها نهفته است، درواقع گویای نگرش فرهنگ و روحیات و چگونگی زیست مردم هر منطقه است.

معانی مختلفی در رقص‌ها نهفته است، گاه شکرگزاری به درگاه خداوند، گاه ترتیب خاص یکی از کارهای عشایری مانند پشم چینی گوسفندان یاکارهای کشاورزی، سوارکاری، جنگ و ... که در قالب حرکات رقصنده بیان می‌شود.

رقص محلی هر قوم ریشه درگذشته تاریخی آن دارد

ابراهیم سلم‌آبادی، نوازنده دهل به ایسنا گفت: رقص‌ها دارای بار مفهومی و نمادین است، بنابراین در بررسی رقص‌ها باید جنبه‌های نمادین رقص‌ها که درحرکات دست‌ها، پاها و کل بدن قابل استخراج است، توجه شود.

وی افزود: چوب‌بازی یک نوع ورزش است و درقدیم هنگام جنگ و یا دعواهای قومی، ابتدابرای آماده شدن بدن خود راگرم می‌کردند که به تدریج به این‌گونه درآمده است.

سلم‌آبادی اظهارکرد: رقص محلی مانند دیگر عناصر فرهنگی هر قوم ریشه درگذشته تاریخی آن دارد و باگذشت زمان، مفاهیم و آداب آن به دلایل مختلف تغییر کرده یاتثبیت شده است.

آشنایی با رقص‌های محلی خراسان‌جنوبی

جابر زارع، نوازنده سرنا نیز با اشاره به رقص‌های محلی خراسان‌جنوبی به ایسنا گفت: چوب بازی یک نبرد دوستانه است و یک نوع زور آزمایی محسوب می‌شود وکسانی که در آن شرکت می‌کنند، همواره می‌خواهند طرف مقابل خود رامقلوب کنند.

وی با بیان اینکه موسیقی رقص‌های چکه "دوره بیرجندی" چوب بازی، گندم درو و ... همه با سرنا و دهل نواخته می‌شوند، افزود: نوازندگان یا دروسط دایره رقصندگان و یا خارج ازآن می‌ایستند و به اجرای موسیقی مشغول می‌شوند.

این نوازنده اظهارکرد: دررقص چوب‌بازی از دوچوب به طول تقریبا 50 سانتیمتر استفاده می‌شود، چوب بازی در شکل‌های مختلف انجام می‌گیرد.

زارع با اشاره به رقص گندم درو، ادامه داد: این رقص، جشن برداشت نیز خوانده می‌شود و در این رقص تمام مراحل کاشت، داشت، برداشت را باحرکات بسیار زیبای نمایشی به اجرا در می‌آورند و در انتها برای نشان دادن شادی حاصل از برداشت محصول به چوب بازی می‌پردازند.

وی ادامه داد: رقص خروس جنگی نیز دونفره بوده و در بین جوانان بیشتر رایج است و نوعی مبارزه دوستانه است.

این نوازنده تصریح کرد: رقص دهلی نیز دهل زن یا دهلی، گاه درحین زدن دهل خودش هم می‌رقصد و به دورخود می‌چرخد و دهل می‌زنند.

زارع گفت: رقص چوب سواری یا "چوب‌پا" در مراسم شو بازی یا نمایش طنز در شب‌های عروسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی بیان کرد: از دیگر رقص‌های محلی خراسان جنوبی استکان بازی، کاسه‌بازی، چادر بازی، دستمال بازی را می‌توان نام برد.

زارع یادآورشد: رقص فنجان نیز در مراسم عروسی انجام می‌شده و در این رقص یک گروه رقصنده هر کدام چندین فنجان رادردستانشان به هم می‌کوبند و صدای به هم خوردن فنجان‌ها و حرکات موزون و تعادلی را به نمایش می‌گذارند.

خراسان‌جنوبی از موسیقی غنی و منسجم‌ برخوردار است

محمد زارع، سرپرست گروه رقص محلی"نوای کویر خاوران" در خراسان‌جنوبی به ایسنا گفت: با توجه به گوناگونی فرهنگ‌های بومی انواع مختلفی از رقص‌های بومی در هر منطقه وجود دارد که با توجه به شرایط فرهنگی و تاریخ آن منطقه از درجات اهمیت خاصی برخوردار است.

وی افزود: بیرجند و توابع آن در میان سایر شهرهای جنوب خراسان از موسیقی غنی‌تر و منسجم‌تری برخوردارند.

سرپرست گروه رقص محلی اظهارکرد: رقص محلی خراسان‌جنوبی از سابقه طولانی برخوردار بوده و همراه با حرکات ریتمیک و نمایشی است.

زارع با بیان اینکه خراسان‌جنوبی دارای رقص‌ها و موسیقی‌های محلی بسیار متنوعی است، گفت: ترانه‌ها و آوازهای زیبا و حماسی، رقص‌ها و آهنگ‌های سازی و آوازی در منطقه قهستان و بیرجند رواج دارد.

وی، دهل، سُرنا، دایره و نی را ازجمله سازهای محلی دانست که توسط خود نوازندگان ساخته می‌شود.

سرپرست گروه رقص محلی بیان کرد: برخی قطعات موسیقی ویژه رقص‌های محلی در این منطقه شامل؛ فارفاره، چپ و راست، شیرجه، احواله سه ضرب بوده و همچنین چنشتی، فورگی، سرکاریزی، رکاتی از جمله رقص‌های محلی است که به صورت‌ انفرادی، دو نفره و گروهی اجرا می‌شود.

زارع ادامه داد: آهنگ‌های ویژه چوب بازی؛ آزاد،کنار به خاک، به خاک، پک پک، دست به خواب و پشت و گندم کاری است.

وی یادآورشد: رقص دهل، چوب بازی و رقص چکه از جمله رقص‌های مرسوم خراسان جنوبی است.

موسیقی، بیانگر حماسه‌های تاریخی اقوام است

احمد برآبادی مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان‌جنوبی نیز به ایسنا گفت: کار، هنر، تکنولوژی و روش‌های زیستی در بستر زمان به نمادهایی برای به تصویر کشیدن و برقراری ارتباط نرم با هم‌نوعان بدل شده است.

وی ادامه داد: در این مراسم حرکات نمادین با موسیقی دلنشین سنتی هر قوم، بیانگر حماسه‌های تاریخی اقوام است، آمیخته و نمایش داده می‌شود.

برآبادی تصریح کرد: رقص نمادین محلی به همراه موسیقی مقامی از سابقه طولانی در شهرها و آبادی‌های خراسان‌جنوبی برخوردار است.

وی با بیان اینکه رقص‌های محلی دارای آهنگ‌ها، ریتم‌ها و رقص‌های خاصی است که در دیگر نقاط ایران معمول و مرسوم نیست، افزود: آهنگ‌ها، ترانه‌ها و آوازهای زیبایی در منطقه رواج دارد که همراه با این رقص‌های آئینی اجرا می‌شود.

مسئول حوزه پژوهش و مطالعات اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان جنوبی گفت: یکی از رقص‌های آئینی مرسوم در خراسان جنوبی رقص گندم‌درو است که طی آن جوانان مراحل کاشت، داشت و برداشت گندم را به صورت ریتمیک با ساز و دهل سنتی اجرا می‌کنند.

برآبادی خاطرنشان کرد: رقص محلی به شماره 806 در فهرست ملی میراث فرهنگی ناملموس به ثبت رسیده است.

امروز رقص محلی بیشتر از دیگر جلوه‌های هنر، جنبه اساطیری و آیینی خود را از دست داده و در واقع بیشتر برای گرامی داشت خدای باروری و کشاورزی، رسیدن سال نو، ریزش باران و ... برپا می‌شد و در این مراسم‌ها مردم "مرگ" و "باروری" هستی را ستایش می‌کردند.

/گزارش و عکس از رها صلاحی‌مقدم/