تاکنون از صنایع نفت و گاز در استان بوشهر، فقط نام عسلویه را شنیده‌ایم. اما در نقطه شمالی این استان و در شهرستان دیلم، در مجاورت شهر امام حسن یک منطقه‌ی بسیار استراتژیک نفتی در حال فعالیت است، منطقه نفتی بهرگان، قدیمی‌ترین منطقه نفتی فراساحل در خلیج فارس است که قدمتی بیش از ۵۰ سال دارد. از ۷ گرید نفتی ایران، ۲ گرید متعلق به این منطقه است و بزرگترین پایانه نفتی شناور خاورمیانه در این منطقه قرار دارد که ویژگی‌های منحصر به فردش، آن را به یک ترمینال برای ورود، خروج و مدیریت نفت، گاز و فرآورده‌های آن تبدیل کرده است.

در بازدید اختصاصی خبرنگاران ایسنا از منطقه نفتی بهرگان و سکوی سروش، مهندس علیرضا قانعی، رئیس منطقه نفتی بهرگان به ایسنا گفت: رسالت شرکت نفت فلات قاره ایران، تولید نفت و گاز از میادین دریایی در خلیج فارس است که شامل چند منطقه از جمله بهرگان، خارگ، لاوان، سیری، کیش و قشم است. منطقه نفتی بهرگان، مدیریت تولید از ۴ میدان نفتی هندیجان، بهرگانسر، نوروز و سروش را بر عهده دارد که از نظر مرزهای سرزمینی، سکوی نفتی سروش با توجه به قرارگیری در نقطه صفر مرز، اهمیت استراتژیک ویژه‌ای دارد.

وی خاطرنشان کرد: برخلاف کلیه مناطق فلات قاره که در جزایر هستند، منطقه بهرگان تنها منطقه‌ای است که در ساحل قرار دارد. این مجاورت با شهر امام حسن، مزایا و چالش‌هایی نیز به همراه داشته است. از مزایای قرارگیری در ساحل، اتصال به شبکه برق سراسری، قرارگیری در مجاورت دو مجموعه بزرگ صنعتی در استان خوزستان و پارس جنوبی در استان بوشهر و انجام تبادلات صنعتی با سهولت بیشتر است. همچنین خریدهای قطعات صنعتی ساده‌تر و دسترسی به امکانات و جاده‌ها سهل‌الوصول‌تر خواهد بود.

قانعی با اشاره به ظرفیت ۷.۹ میلیون بشکه‌ای منطقه بهرگان گفت: مخازن نفتی خشکی این مجموعه قابلیت ذخیره‌سازی ۵.۷ میلیون بشکه را دارند و این ظرفیت در پایانه خلیج فارس نیز ۲.۲ میلیون بشکه است.

نقش‌آفرینی فراتر از وظایف سازمانی

رییس منطقه نفتی بهرگان، نقش‌آفرینی این منطقه را فراتر از وظایف شرکتی خود دانست و گفت: در زمان دفاع مقدس، به دلیل قابلیت ارتباط خطوط لوله بهرگان به مناطق نفت‌خیز، از این ویژگی برای مصارف و مقاصد گوناگونی استفاده شد.

وی افزود: در این منطقه توانایی ذخیره‌سازی و اعمال فرآیندهای بهبود شرایط نفت وجود دارد و نفتی با ویژگی‌های صادراتی را می‌توان تولید نمود و این شرایطی است که در سایر مناطق وجود ندارد.

کمک نفتی به کمبود گاز در کشور

به دلیل افزایش نیاز کشور به گاز، تولید آن در ماه‌های اخیر افزایش پیدا کرده است. فرآیند شیرین سازی گاز در پالایشگاه ها، به همراه خود تولید میعانات گازی را نیز به دنبال دارد. این میعانات گازی که در اصطلاح تخصصی "کاندنسیت" نامیده می‌شود، ارزش زیادی در صنعت نفت دارند و حالا متخصصان صنعت نفت در سکوی سروش راهکارهای متفاوتی برای استفاده از این میعانات را در پیش گرفته‌اند.

رییس منطقه نفتی بهرگان بیان کرد: از تیرماه سال جاری رسالت جدیدی به عهده این منطقه گذاشته شده و میعانات گازی به منطقه وارد شده و با همراه کردن آن با نفت فوق سنگین، بخشی از خوراک پالایشگاه‌های تولید فرآورده های نفتی مثل پالایشگاه اصفهان را تامین می‌کنیم. این قضیه قبلا در کشور بی‌سابقه بوده که منطقه بهرگان به خوبی از عهده آن برآمده است.

مهندس علیرضا قانعی گفت: تزریق میعانات گازی، دیگر اقدام ویژه این منطقه است. این اتفاق برای اولین بار در جهان، در کشور ما و در سکوی سروش اتفاق می‌افتد و افزایش ضریب بازیافت مخازن را به همراه دارد.

قدیمی‌ترین منطقه دریایی خلیج‌فارس

قدیمی‌ترین میدان نفتی دریایی شناسایی شده خلیج فارس، در منطقه بهرگان است. نخستین چاه میدان نفتی بهرگانسر، در سال ۱۳۳۰ توسط کنسرسیوم نفتی "سیریپ" که از شرکت ملی نفت ایران و شرکت نفتی آجیپ ایتالیا تشکیل شده بود، کشف شد و در سال ۱۳۳۸ تولید نفت از این میدان آغاز گردید. پس از آن نیز سایر میادین این منطقه کشف و وارد مدار تولید شدند.

این کارشناس و پیشکسوت حوزه نفت و گاز گفت: بهره‌برداری از میادین منطقه بهرگان تا دوران جنگ تحمیلی ادامه داشت اما در خلال جنگ تحمیلی، کلیه میادین نفتی منطقه بهرگان مورد حمله دشمن قرار گرفت و آسیب‌های بسیار زیادی به آن وارد شد. چاه قدیمی نوروز، متحمل بیشترین خسارات شده و مدت‌ها در آتش می‌سوخت تا اینکه توسط متخصصان صنعت نفت مهار شد.

قانعی اضافه کرد: بلافاصله پس از پایان جنگ، کارکنان منطقه بهرگان با استفاده از امکانات موجود و در دسترس، تولید را از سر گرفتند. به طوری که در آن بازه زمانی تا ساخت سکوهای جدید هیچ خللی در فرآیند تولید ایجاد نشد.

یک منطقه با ویژگی‌های منحصر به فرد

وی با اشاره به امکانات موجود در این منطقه گفت: امروز از منظر صنعتی، منطقه نفتی بهرگان شامل کارخانجات خشکی، مخازن، سکوهای نفتی، پایانه خلیج‌فارس و خطوط لوله است. به موازات تاسیسات دریایی، تاسیسات خشکی نیز در دوران جنگ دچار خساراتی شدند. در سال ۱۳۸۶ کارخانه فرآوری خشکی منطقه بهرگان به ظرفیت ۶۰ هزار بشکه و با فناوری کاملاً ایرانی ساخته شد.

رییس منطقه عملیاتی بهرگان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به ویژگی‌های این منطقه خاطرنشان کرد: از دیگر ویژگی‌های منطقه نفتی بهرگان، انتخاب آن به عنوان محل ذخیره نفت تولیدی منطقه غرب کارون و میدان آزادگان است. با استفاده از این ویژگی، نفت تولید شده میادین آزادگان، بهرگانسر و دیگر میادین منطقه بهرگان، پس از فرآوری در کارخانجات این منطقه و از طریق خطوط لوله پیچیده این منطقه، امکان ارسال به امیدیه و سپس مرکز کشور، گوره و از طریق آن به خارگ یا صدور آن از طریق SBM (پایانه دریایی) را دارد. این قابلیت در تمام مناطق نفتی فلات قاره بی‌نظیر است.

این مسئول گاز را نیز یکی دیگر از فرآورده‌های این منطقه نامید و گفت: گاز شیرین و با ارزش تولیدی سکوی سروش پس از تامین انرژی توربین‌های این سکو، از طریق خطوط لوله به سکوی ابوذر ارسال می‌شود و ضمن تولید انرژی آن سکو، می تواند بخشی از خوراک پتروشیمی خارگ را نیز تامین کند.

به گفته‌ی علیرضا قانعی بیشترین تولید نفت در منطقه نفتی بهرگان از میدان سروش است و پس از آن نیز میادین نوروز، بهرگانسر و هندیجان در رتبه‌های بعدی تولید قرار می‌گیرند. در تولید گاز اما بیشترین میزان تولید را میدان بهرگانسر دارد و به همین دلیل خطوط انتقال میان سکوهای آن میدان با میدان سروش و سپس ابوذر و در ادامه جزیره خارگ ساخته شده و توانایی ارسال گاز این سکو به جزیره خارگ نیز فراهم شده است.

وی با اشاره به نقش مهم سکوی بهرگانسر در فرآیند تولید نفت گفت: در سکوی بهرگانسر ضمن تولید و فرآوری نفت و گاز میدان بهرگانسر، تولیدات میدان هندیجان نیز تحویل گرفته و عملیات فرآوری در سکوی مادر روی آن انجام می‌شود.

رییس منطقه بهرگان توضیح داد: در میدان نفتی هندیجان، دو سکوی چاه ۰۷ و ۰۸ که بر روی هر کدام چند حلقه چاه نفت حفاری شده بود وجود داشت، ولی متاسفانه هیچ سازه استانداردی روی آن مستقر نبود. نیروهای این منطقه سال‌ها از طریق ساخت سازه‌هایی دست‌ساز، روند تولید از این چاه‌ها را به صورت پایدار حفظ کرده بودند. اما این سازه‌ها برای تردد خطرات بسیار زیادی داشت که در نهایت شرکت نفت فلات قاره تصمیم به ساخت دو سکوی مجهز برای این دو چاه می‌گیرد.

قانعی بیان کرد: این دو سکو توسط متخصصان ایرانی در بندرعباس ساخته شده که البته در سال‌های اخیر نصب آن به تعویق افتاده بود. خوشبختانه با ورود مدیرعامل جدید شرکت نفت فلات قاره به این موضوع، این پروژه از بلاتکلیفی خارج شد و سکوی ۰۷ و ۰۸ هندیجان و همچنین سکوی LQ فروزان به مرحله نصب رسیدند.

وی یادآور شد: امروز مراحل آخر نصب سکوهای جدید هندیجان در حال انجام است و امیدواریم تا پایان بهمن‌ماه به مرحله بهره‌برداری برسند.

ابرسازه‌ای به نام سروش

رئیس منطقه نفتی بهرگان با تشریح پلتفرم‌های سکوی سروش گفت: مجموعه سکوی نفتی سروش از ۴ سکو به نام‌های سکوی مسکونی، مدیریت و کنترل (SLQ)، SSP ۲، SPP ۱ که بزرگترین سکو است و سکوی چاه SWP۱ تشکیل شده است. این ۴ سکو به وسیله یک پل به هم متصل هستند.

این مسئول تصریح کرد: روش متداول نصب سکوهای دریایی به وسیله جرثقیل است اما این سکو به حدی بزرگ و سنگین است که در زمان نصب، به وسیله بارج ویژه‌ای که در حالت نیمه مغروق قرار می‌گیرد پایه‌های سکو روی جکت قرار گرفت. وزن سکوی SPP۱ به تنهایی بیش از ۱۱ هزار و ۵۰۰ تن است.

علیرضا قانعی با تشریح فرآیند تولید در سکوهای نفتی گفت: روال کلی تاسیسات دریایی به این صورت است که نفت تولید شده از چاه، همراه با مقادیری گاز و آب شور است و باید جهت صادرات، مورد فرآوری قرار گیرد. نفت تولید شده به سکوی SPP۱ منتقل می‌شود تا آب و گاز نفت توسط فرآیندهای لازم جداسازی شود. همچنین در سکوی SPP۲ نفت میدان نوروز دریافت می‌شود و فرآیند آماده‌سازی بر روی نفت آن میدان نیز در سکوی سروش انجام می‌شود. مجموع نفت تولید شده در سکوی سروش قابلیت ارسال به مخزن خلیج‌فارس به صورت مجزا یا ترکیب شده را دارد.

یک منطقه و چندین درگاه صادراتی

رئیس منطقه نفتی بهرگان بیان کرد: صادرات نفت منطقه بهرگان به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. اولین روش، ارسال نفت به منطقه گوره است. ایستگاه گوره، نفت مناطق نفت‌خیز جنوب و منطقه بهرگان را برای صادرات به جزیره خارگ ارسال می‌کند. روش دوم، مستقلاً از طریق پایانه صادراتی SBM است که نفت فرآوری شده در تاسیسات خشکی بهرگان را می‌توان از طریق این پایانه صادر کرد. روش سوم، انتقال نفت میادین سروش و نوروز به پایانه خلیج فارس و صدور آن به سایر نفتکش‌ها از طریق این پایانه است.

وی پایانه نفتی خلیج فارس را بزرگترین پایانه شناور در جهان معرفی کرد: عمر پایانه نفتی خلیج فارس ۸ سال است و پیش از آن، پایانه نفتی سورنا این وظیفه را بر عهده داشت. سورنا یک نفتکش بوده که با ایجاد تغییراتی در آن به یک پایانه نفتی تبدیل شده، اما خلیج فارس از ابتدا به عنوان پایانه طراحی شده است. ظرفیت هر دو پایانه ۲.۲ میلیون بشکه است.

این کارشناس حوزه نفت و گاز افزود: پایانه سورنا در دوران ماموریت خود ۴۶۰ میلیون بشکه نفت را بارگیری و صادر کرد. این بدان معنی است که بیش از ۷۰۰ الی۸۰۰ مرحله، نفتکش‌هایی برای بارگیری از سورنا اقدام کرده‌اند و این یک رکورد قابل توجه است.

قانعی با معرفی اسکله شناور SBM به عنوان دیگر ظرفیت ویژه این منطقه گفت: برای صدور نفت از طریق سیستم SBM ضرورتی به پهلوگیری نفتکش‌ها در ساحل نیست. در این روش خطوط لوله از مخازن بهرگان به طول ۱۸ کیلومتر به دریا کشیده شده و در محلی که عمق آب به بیش از ۲۵ متر می‌رسد، تاسیسات SBM قرار دارد و نفتکش‌ها با اتصال به این پایانه مخازن خود را بارگیری می‌کنند.

وی افزود: قدرت مانور نفتکش‌ها از طریق SBM افزایش می‌یابد و خطرات برخورد نفتکش‌ها با اسکله به حداقل رسیده است.

بهره‌بردارانی که پروژه اجرا می‌کنند

همانطور که بدن انسان برای حیات به رگ‌هایی نیازمند است، حیات صنعت نفت نیز به متکی به خطوط لوله خود است. در منطقه بهرگان نیز انواع لوله‌های مختلف از ۸ اینچ تا ۳۶ اینچ برای کاربری‌های مختلف مثل انتقال نفت، گاز، گازوییل، آب شور، آب شیرین و ... وجود دارد. علیرضا قانعی در این باره به ایسنا گفت: وظیفه اصلی نیروهای یک منطقه نفتی، نگهداشت پایداری میزان تولید است و اقدامات پروژه‌ای وظیفه آن‌ها نیست اما شاهد آن هستیم که کارکنان منطقه بهرگان پروژه‌هایی را نیز اجرا کرده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: یکی از شرکت‌های پیمانکار که مجری ساخت خط لوله آزادگان و مخازن آن بود، بخشی از این پروژه را انجام داد و متاسفانه به دلیل تفاوت قیمت‌های ناگهانی موفق به تکمیل آن نشد. منطقه نفتی بهرگان پذیرفت تا کاستی‌های این پروژه را با استفاده از نیروهای خود به انجام برساند. در ماه مبارک رمضان سال گذشته، این پروژه به صورت ۲۴ ساعته انجام شد و دمای بسیار زیاد هوا، هر روز باعث گرمازدگی کارکنان این منطقه می‌شد اما خوشبختانه با همت آن‌ها، این پروژه در بازه زمانی تعریف شده به پایان رسید.

این کارشناس باتجربه نفت و گاز با اشاره به سابقه خط لوله بهرگان-گوره گفت: خط لوله‌ای به طول ۱۷ کیلومتر میان این منطقه و تلمبه‌خانه گوره وجود دارد که متاسفانه در سال‌های ابتدایی انقلاب و در زمان جنگ بدون محاسبات مهندسی و تنها بر اساس ضرورت ساخته شده است. اگرچه این خط لوله فاقد ویژگی‌های مهندسی و ساخت است اما به دفعات و در برهه‌های مختلف، خدمات شایسته‌ای به کشور انجام داده؛ به عنوان نمونه بارها از طریق این خطوط گازوییل و بنزین وارد کشور شده است. این خط نیز در مقاطع مختلف توسط مهندسان این منطقه مورد تعمیرات قرار گرفته است.

وعده توقف نشتی خط بهرگان-گوره

رییس منطقه نفتی بهرگان با اشاره به تلاش در مسیر حفاظت از محیط زیست گفت: سیستم ایزو در حوزه مدیریت کیفیت، بهبود مستمر سیستم را پیشنهاد می‌کند. اگر برای مخاطرات نفت در محیط زیست اولویت‌بندی در نظر بگیریم، قطعاً آلودگی و تهدید نشت یک چاه نفت متروکه در خلیج فارس خسارات بیشتری نسبت به نشت یک خط لوله در خشکی به محیط زیست خواهد وارد خواهد کرد.

علیرضا قانعی افزود: بر همین اساس و اولویت‌بندی انجام شده، وزارت نفت با اجاره یک سکو با هزینه روزانه ۷۰ هزار دلار در دو سال گذشته نسبت به ایمن‌سازی چاه‌های متروکه خلیج فارس اقدام کرده است. همچنین با ساخت دستگاه CFU، آب جدا شده از نفت که روزی با ۹۰۰PPM ذرات معلق به دریا ریخته می‌شد، امروز به کمتر از ۵۰PPM رسیده است.

وی تصریح کرد: در خصوص خط لوله بهرگان به گوره نیز کلیه گزارش‌های محیط زیستی لازم به مقامات ارائه شده اما همه در جریان هزینه‌های بسیار زیاد جایگزینی این دو خط لوله هستیم. ساخت خط لوله جایگزین نیازمند ۵۰ تا ۷۰ میلیارد تومان اعتبار است و در شرایط مالی کنونی وزارت نفت، تامین این مبلغ بسیار دشوار خواهد بود.

این مسئول تاکید کرد: با وجود این شرایط، در راستای بهبود مستمر شرایط، امروز در حال عملیات راهسازی و اصلاح مسیر خط لوله‌ها هستیم که به دلیل بارندگی دچار آسیب شده است و وظیفه خود می‌دانیم عملیات بازسازی و ترمیم این خط را انجام دهیم. این نوید را با قاطعیت می‌دهم که در سال ۱۴۰۰ نشتی خط گوره برای همیشه به پایان برسد.

این مقام صنعت نفت کشور در پاسخ به میزان توجه و اهمیت منطقه نفتی بهرگان به رعایت موازین محیط زیستی بیان کرد: به طور عام، در همه کشورهای دنیا، آب جدا شده از نفت به دریا ریخته می‌شود و دقت می‌شود آب باقی مانده ذراتی از نفت را در خود نداشته باشد. اما در طراحی سکوی سروش گام‌هایی فراتر از روند معمول برداشته شده است و این آبِ فاقد نفت، به لایه‌ای از زمین تزریق می‌شود که به هیچ‌گاه به دریا راه پیدا نکند. در عمق بیش از ۵۰۰ متری که هیچ‌گونه مصرف‌کننده یا جاندار زنده‌ای زیست نمی‌کند، این آب محبوس شده و به سطح باز نخواهد گشت.

به گفته رییس منطقه عملیاتی بهرگان گاز تولید شده از توربین‌ها نیز در یک سیستم بسته برای گرم کردن آب استفاده می‌شود. این آب گرم در مراحل فرآوری نفت استفاده زیادی دارد و به نوعی راندمان مصرف انرژی در توربین‌ها به حداکثر خود می‌رسد. علاوه بر آن، خروجی توربین‌ها نیز به وسیله سنسورها کنترل می‌شود و به دلیل بهینه سوختن، گاز اضافی ندارد و آلودگی هوا هم ایجاد نمی‌شود.

گفت‌وگو از: «حسین فیروزه»، خبرنگار ایسنا بوشهر

انتهای پیام