به گزارش ایسنا، امروز سوم آذر ماه سالروز صدور پیام رهبر فقید انقلاب اسلامی در محکومیت به رگبار بستن بارگاه ملکوتی ثامن الحجج علی بن موسی الرضا (ع) و شهادت زائران و مجاوران حرم رضوی به دست ماموران امنیتی و شهربانی رژیم پهلوی است، اقدامی که کینه مردم متدین و دوستداران خاندان عصمت و طهارت از رژیم مستبد و زورگوی پهلوی را در آخرین ماه های حیات این رژیم عمیق تر کرد.

جاسوسان و ماموران امنیتی حکومت شاهنشاهی محمدرضا از ترس گسترش انتقادات و اعتراضات مردمی و برای پیشگیری از شکل گیری هر نوع تجمعی علیه حکومت به صورت نامحسوس بین زائران و مجاوران رضوی در داخل حرم و صحن ها رفت و آمد زائران امام رضا را رصد می کردند اما برخی از آنان آنقدر خوش شانس نبودند که توسط مردم شناسایی، دستگیر و رسوا نشوند.

یکی از این بدشانس ها، شناسایی مامور ساواک در ۲۹ آبان ۱۳۵۷ در حرم رضوی بود. ماجرا از این قرار بود که جمعی از مردمِ عزادار مشهد با پایان مجلس یادبود طلبه شهید محمدنبی مبارز راهی صحن انقلاب (عتیق) شدند تا غم خود را با امام هشتم در میان گذارند و به سخنرانی سخنرانان حرم رضوی گوش کنند اما مردم، یک جاسوس ساواک را بین خود شناسایی کردند و تا مردم به خود بجنبند سایر همکارانش را از طریق بیسیم صدا کرد و آنان هم با اسلحه کمری به جان مردم افتادند و ماموران شهربانی را برای پشتیبانی از سایر صحن ها و طبقات حرم بیسیم زدند و آنان هم مسلسل به دست در و دیوار و زائران امام رئوف را در کنار روضه منوره و رواقهای اطراف به مسلسل بستند و عده ای را شهید و جمع بسیاری را زخمی و مجروح کردند.

مامور ساواک چطور لو رفت

عصر روز شنبه ۲۹ آبان مجلس یادبودی برای شهید طلبه ای به نام محمد نبی مبارز از طرف دوستانش در مدرسه علمیه عباسقلی خان مشهد برگزار شد. با پایان مراسم ترحیم، جمع زیادی از طلاب و مراجع تقلید و مردم از طریق صحن انقلاب (عتیق) به سمت روضه منوره رضوی رفتند و جمع دیگری در صحن عتیق اجتماع کرده و به سخنرانی سخنرانان مذهبی که گاه در اعتراض به رفتار رژیم داد سخن می گفتند، گوش دادند. مردم در این حال و هوا بودند که ناگهان تعدادی از زائران رضوی به فردی که جمع شان را زیر نظر داشت، مشکوک می شوند و با او که از مأموران شناخته شده ساواک بود درگیر می شوند و جاسوس ساواک با بیسیم سایر همکارانش را که در غرفه فوقانی صحن کمین کرده بودند، خبر می کند و سایر ماموران سازمان امنیت و اطلاعات کشور با اسلحه کمری شروع به تیراندازی به مردم حاضر در این صحن می کنند و همزمان ماموران شهربانی سایر صحن ها و رواق های حرم را از طریق بیسیم به کمک می طلبند.

از این لحظه به بعد آغاز فاجعه بزرگ است. با حمله نیروهای امنیتی ساواک و نظامیان شهربانی و حرکت دادن تانک در صحن های رضوی، حریم مقدس ثامن الحجج (ع) برای سومین بار در طول تاریخ معاصر هتک حرمت شد.

تاریخچه هتک حرمت حرم رضوی

اولین حرمت‌شکنی حرم رضوی به‌دست قزاقهای روس مستقر در مشهد در ۱۰ فروردین ۱۲۹۱ رقم خورد. در اثر این حمله سردرها و گلدسته‌های حرم رضوی ویران، خزانه آستانه مقدس غارت و تعداد زیادی از زائران امام رئوف به شهادت رسیدند.

حمله قزاقهای روس به حرم حضرت امام رضا(ع) حادثه‌ای در واکنش به رد اولتیماتوم روسیه تزاری به شاه قجری برای انحلال ۴۸ ساعته «ژاندارمری خزانه» اتفاق افتاد. ژاندامری خزانه نیرویی بود که مورگان شوستر آمریکایی خزانه‌دار کل ایران در خرداد ۱۲۹۰ برای وصول مالیات از متنفذین تشکیل داد و یک افسر انگلیسی به نام «ماژور استوکس» را که وابسته نظامی سفارت انگلیس بود به ریاست آن گماشت. به دلیل تعارض منافع بریتانیای کبیر و روسیه تزاری در آن دوره روس‌ها از این تصمیم به شدت خمشگین شده و ژاندارمری خزانه را در مقابل منافع خود دیدند به همین دلیل به شاه قاجار ۴۸ ساعت مهلت دادند تا این نیرو حذف شود.

دومین حرمت شکنی در عصر رضاه شاه و کشتار بیش از ۱۶۰۰ زائر امام رئوف در مسجد گوهرشاد اتفاق افتاد. عامل این جنایت دستور رضا قلدر در سال ۱۳۱۴ برای جایگزین کردن «کلاه پهلوی» کلاه گردِ لبه دار به‌جای «کلاه شاپو» کلاه گرد تمام لبه دار بود. ماجرا از این قرار بود که رضا شاه در سفری ۴۰ روزه به ترکیه که اولین سالهای جمهوری شدنش بعد از انقراض سلسله عثمانی را تجربه می‌کرد و در حال پی‌ریزی برای استقرار یک حکومت لائیک بود، با پوشش غربی زنان و مردان ترک آشنا شد و تصمیم گرفت تمدن خودساخته پهلوی را در ایران نهادینه کند؛ از این رو پس از بازگشت به کشور دستور تغییر پوشش زنان و مردان ایرانی و جایگزین کردن لباس متحدالشکل را صادر کرد و اجرای این دستور در استان خراسان را به فتح‌الله پاکروان استاندار خراسان ابلاغ شد.

این تصمیم رضاخان سر و صدای زیادی بین مردم مذهبی ایران به خصوص متدینان شهرهای مشهد، قم و شیراز به راه انداخت. مراجع و علمای مشهد پس از جلسات متعدد بحث و گفت‌وگوی زیاد تصمیم گرفتند آیت الله سید حسین طباطبایی قمی از مراجع تقلید مشهور دهه ۱۳۱۰ را برای رایزنی با رضا شاه و منصرف کردن او از این تصمیم به خصوص در شهرهای مذهبی روانه تهران کنند. این مرجع عالیقدر شیعه نهم تیر به تهران رسید و برای مدتی در باغ سراج الملک اقامت کرد اما ماموران رضا شاه به جای خوشامدگویی باغ را محاصره و ایشان را ممنوع الملاقات کردند. به محض رسیدن خبر محاصره آیت الله طباطبایی قمی به مشهد روحانیون شهر با صدور اطلاعیه‌های متعددی از عموم آحاد مشهد خواستند با اعتصاب و تحصن و بست نشینی در حرم رضوی اعتراض خود را به این اقدام رضاقلدر اعلام کردند.

خبر بست‌نشینی مردم و روحانیون در مسجد گوهرشاد وقتی به رضا شاه رسید وی بسیار عصبانی شد و به ماموران نظامی مشهد دستور داد اگر تا ۲۴ ساعت بست نشینان پراکنده نشوند به بالاترین اقدام نظامی مجازات شوند. با بی توجهی بست نشینان به تهدید رضاخان دستور شلیک به زائران و بست نشینان رضوی صادر شد و در عرض چند ساعت، کشتار بی‌رحمانه و بزرگی اتفاق افتاد و مسجد گوهرشاد و صحن های اطراف مملو از شهدا و زخمی‌ها شد. بر اساس اسناد حرم رضوی بیش از ۱۶۰۰ زائر و مجاور رضوی در این فاجعه به شهادت رسیده و تعداد بیشتری زخمی و مجروح شدند.

واکنش امام خمینی(ره) و علما به جنایت پهلویِ پسر

نیروهای امنیتی و نظامی رژیم پهلوی با لشکرکشی به بست پایین خیابان داخل صحن عتیق، وارد این صحن شدند و زائران امام هشتم را به رگبار بستند و دو نفر را شهید و صدها نفر را مجروح کردند. ماموران و نیروهای تحت امر بی شرمی را با هجوم به داخل رواقها و روضه منوره را به اوج رساندند. آنان زائران حضرت را با شلیک گاز اشک آور، بیشتر مصدوم کردند که براساس مشاهدات خدام کفشداری ورودی بست شیخ بهایی در این غائله حداقل دو کودک سه و پنج ساله خفه شدند و آثار گلوله باران صحن ها و رواقها بر در و دیوار حرم بر جا ماند.

پس از این حادثه غم انگیز و کشتار مردم و هتک حرمت به حریم حرم مطهر رضوی علما، دانشگاهیان، بازاریان و فرهنگیان مشهد ۳۰ آبان را تعطیل و عزای عمومی اعلام کردند. استاندار خراسان و نایب تولیت آستان قدس رضوی برای جلوگیری از خشم انقلابیون و بی گناه جلوه دادن خود با صدور اعلامیه های جداگانه ای که از رادیو مشهد پخش شد، واقعه حرم را محکوم و از مردم معذرت خواهی کردند و این فاجعه را اشتباه چند درجه دار وانمود کردند و قول مجازات آنان را دادند.

این فاجعه بازتاب گسترده در افکار عمومی مردم کشور داشت. محمدرضا شاه با شکستن قداست یکی از مقدس ترین مکانهای شیعیان ایران  اعتقادات عمومی را به شدت جریحه دار کرد.

سیل اعلامیه های محکومیت این فاجعه غیرانسانی و غیردینی از سوی مراجع عظام تقلید و علمای سرشناس و برجسته جهان اسلام داخلی و سایر کشورهای اسلامی موج بزرگی را بر علیه رژیم پهلوی به پا کرد. امام خمینی(ره) رهبر شیعیان جهان نیز با صدور اعلامیه ای پنجم آذر را عزای عمومی اعلام کرد.

مرجع عالیقدر شیعیان جهان چهار روز پس از به مسلسل بستن بارگاه ملکوتی ثامن الحجج توسط عمال رژیم پهلوی در دیدار عمومی با دانشجویان و ایرانیان خارج از کشور حضور یافتند، همچنین در اطلاعیه تندی که از نوفل لوشاتو منتشر کردند، این جنایت را به شدت محکوم و پنجم آذر را عزای عمومی اعلام کردند.

رهبر فقید انقلاب اسلامی در جمع دانشجویان و ایرانیان مقیم خارج گفتند: «در دو سه روز پیش از این در مشهد، مشهد مقدس، در معبد مسلمین، در حرم حضرت رضا ـ سلام الله علیه ـ با تانک رفتند تا تویِ ـ اینطور که‏ ‎‏[‏‏گزارش‏‏] شده است گفته اند ـ با تانک رفتند تا توی صحن؛ و به دیوارهای صحن و به دیوارهای ایوان می گویند که آثار گلوله هست. این چندمین بار است که این سلسلۀ پهلوی به معابد ما اینطور می کند. به همان معبد حضرت رضا. این ثبات! الآن مملکت ما ثبات دارد؟! خوب شاه هست الآن؛ الآن یک مملکت ثابتی است!؟ الآن مملکتی است که هیچ تزلزلی در آن نیست یا می خواهی یک چیزی برای خودت بگویی همین طوری؟!»

ایشان ادامه دادند: «یکی نیست آنجا که جلویش بایستد بگوید آقا اینها چیست تو داری می گویی! خب این مردم دارند کشته می شوند، این مردم دارند چه می شوند، سر تا ته ایران الآن مثل زلزله آمده به هم ریخته، یک دسته می گویند ما نمی خواهیم شاه را، یک دسته اراذل و اوباش هم به جان مردم ریختند که نخیر حتماً باید ملت بخواهد شاه را! با زور باید مردم دوست داشته باشند شاه را! این ثباتی است که دارد که ایشان می فرمایند ثبات دارد ایران و این ثبات را ما نمی توانیم ببینیم که متزلزل بشود.»

امام خمینی (ره) همچنین در اطلاعیه تندی که همان روز از نوفل لوشاتو منتشر کردند، نوشتند: «جنایات رژیم منحط شاه روز به روز پر اوج تر می گردد. افزایش حجم جنایات به قدری است که قدرت بیان را سلب می نماید. ضایعات این چند هفتۀ اخیر، سرتاسر ایران را به سوگ نشانده است و قدرت تفکر را از شاه سلب کرده است. دولت یاغی نظامی، به امر شاه، تر و خشک را به آتش کشیده و یکی از بزرگترین ضربه های این جنایتکار به اسلام، به مسلسل بستن بارگاه قدس حضرت علی بن موسی الرضا ـ صلوات الله علیه ـ است. این بارگاه مقدس در زمان رضاخان به مسلسل بسته شد و قتل عام مسجد گوهرشاد به وجود آمد، و در زمان محمدرضاخان آن جنایت تجدید و دژخیمان شاه در صحن و حریم آن حضرت ریخته و کشتار کردند.»

ایشان خطاب به ملت رنج دیده ایران تاکید کردند: «ملت مسلمان باید از این شاه و دولت یاغی غاصب تبرّی کنند و مخالفت با آن لازم است. تمام اقشار ملت، خصوصاً اهالی قرا و قصبات، باید بدانند که شاه غاصب و دولت یاغی او کمر به هَدْم ‎مقدسات اسلام بسته اند، و اگر مهلت پیدا کنند به محو آثار شریعت برمی خیزند. بر تمام طبقات ملت لازم است، با هر وسیلۀ ممکن، به سقوط این دستگاه جبار قیام کنند. اطاعتِ این دستگاه، اطاعت طاغوت و حرام است. خداوند مسلمین را از شرّ آنان حفظ فرماید. در این عزای بزرگ و جسارت به مقام امام امت، روز یکشنبه ۲۵ ذی الحجه‏ - پنجم اذر ۱۳۵۷ - عزای عمومی اعلام می شود. ‏‏انّالله و انّا الیه راجعون.‏»

مراجع قم نیز با صدور اعلامیه ای مشترک در سوم آذر ۱۳۵۷ با یادآوری فجایع متعدد رژیم پهلوی در شهرهای مختلف کشور، نوشتند: «با کمال تأسف و تأثر حرم حریم مقدس حضرت ثامن الائمه امام رضا(ع) در مشهد مقدس نیز از آسیب رژیم محفوظ نماند و مورد هتک حرمت و بی احترامی واقع شد و در صحن مقدس تیراندازی و کشتار شد و حرم مطهر نیز مورد بی احترامی و آسیب قرار گرفت.»

علاوه بر مراجع قم آیات عظام گلپایگانی و سیدعبدالله شیرازی نیز با صدور اطلاعیه های جداگانه ای پنجم آذر ماه را عزای عمومی اعلام کردند. موج اعتراضها و تعطیلی ۳۰ آبان برای همیشه خاطره سیاه این جنایت غیرانسانی و غیردینی را در حافظه تاریخی مردم مشهد ثبت کرد.

انتهای پیام

منابع:

۱ - اسناد شهربانی مشهد

۲ - رمضانعلی شاکری، انقلاب اسلامی و مردم مشهد

۳ - صحیفه نور امام خمینی(ره) ج ۹۳/۵

۴ - اسناد انقلاب اسلامی ج ۱ ص ۵۸۱ - ۵۸۲

۵ - شهید عبدالکریم هاشمی نژاد به روایات اسناد ساواک ص ۸۰۶

۶ - آیةالله سیدعبدالله شیرازی به روایت اسناد ساواک ص ۱۸۵ سند شماره ۹۴