مهدی نجار اعرابی، دانش آموختۀ رشتهٔ تاریخ و نویسندۀ کتاب «نسخۀ ارم»، با اشاره به اینکه منطقۀ ماربین، یکی از کهن‌ترین سکونتگاه‌های شهر اصفهان بوده و آثار کشف شده در یکی از محلات آن، قدمتش را تا هزاره چهارم پیش از میلاد به عقب می‌برد، درباره وجه تسمیۀ «ماربین» به ایسنا می‌گوید: در منابع مکتوب، برخی گفته‌اند «ماربین» در ابتدا اسم کوه آتشگاه بوده و رودخانه زاینده‌رود از بالای این کوه به شکل یک مار نقره‌فام دیده می‌شده و بعدها اطراف کوه را هم ماربین گفته اند. برخی نیز می‌گویند چون بت‌خانه این کوه را مارس می‌گفته‌اند و از اطراف کوه، این معبد دیده می‌شده به «ماربین» شهرت یافته است.

او ادامه می‌دهد: واژۀ ماربین از دو بخش «مار» و «بین» تشکیل شده و جزء اول آن ربطی به مار که حیوانی خزنده است ندارد، بلکه در واقع تخفیف یافتۀ کلمۀ مهر است و در همان روزگاران عهد کهن ساسانیان نیز این تطوّر روی داده. اما جزء دوم از صورت ماربانان (مارفانان) می‌توان دریافت که واژه مهربان در آن وجود داشته و این واژه بر حسب شیوه عمومی «ماربون= مهربون» هم تلفظ می‌شود.

این پژوهشگر تاریخ خاطرنشان می‌کند: هدف من از چاپ کتاب نسخۀ ارم، معرفی آثار و ابنیۀ کمتر شناختۀ شده بافت تاریخی ماربین بود و برخی از آثاری که در این کتاب اقدام به معرفی آن کرده‌ام، پیش‌تر در هیچ کتابی نامی از آن به میان نیامده است.

نجار اعرابی توضیح می‌دهد: امروزه متأسفانه بیشتر نوجوانان و جوانان ما نسبت به بافتی که در آن زندگی می‌کنند علاقه و توجهی ندارند. اگر از آن ها بپرسید در محله شما چه آثار واجد ارزشی هست؟ یا چرا نام آن چنین است؟ نمی‌توانند پاسخی بدهند و بعضا از نام خانوادگی خود که برگرفته از اسم آن محله است، بیزارند. به همین خاطر کوشیده‌ام تا با نوشتن «نسخۀ ارم» به سهم خودم کاری برای پر کردن این خلاء لااقل دربارۀ منطقه ماربین انجام داده باشم.

او می‌گوید: علت دیگر تألیف «نسخهٔ ارم» این بود که علیرغم زحمت بسیار پژوهشگران، تا کنون کتابی که متمرکز بر منطقه ماربین از بیدآباد تا سده باشد، منتشر نشده بود. پس کوشیدم کتابم را به گونه‌ای تنظیم کنم که یک گردشگر بتواند با در دست داشتن آن روی یک خط مشخص، در بافت ماربین جلو رفته و با آثار تاریخی واجد ارزش آن آشنا شود.

این اصفهان پژوه، تصریح می‌کند: ماربین از گذشته‌های دور یکی از قطب‌های مهم کشاورزی در شهر اصفهان بوده  تا جایی که محصول بِهِ محلۀ گورتان آن، به خارج از کشور نیز صادر می‌شده است. وصف برخی از محلات این منطقه، در سفرنامه‌های مختلف آمده که در این کتاب، اشارت‌وار به مشاهدات تیزبین این سیاحان پرداخته شده است.

نجار اعرابی، شیوۀ تهیۀ مطالب کتاب «نسخۀ ارم» را چنین شرح می‌دهد: نوشتن این کتاب حدود پنج سال زمان برد. در این مدت از حدود ۱۰۸ منبع که اکثرا منابع دست اول بوده، استفاده  کردم و سراغ سالمندان محله نیز رفتم تا پیش از آنکه تاریخ شفاهی محله را با خود در خاک دفن کنند، از آن‌ها اطلاعات لازم را بگیرم.

حدود بیست و پنج سال است که دوچرخه سواری می‌کنم و از آنجا که به محیط زیست اهمیت می‌دهم، مخصوصا محیط زیست ماربین که از قدیم الایام به مزارع کشاورزی، پاکی هوا و زیبایی شهرهٔ آفاق بوده، در یک حرکت نمادین، سرتاسر بیدآباد تا سده را با دوچرخه طی کردم و تقریبا به تمام کوچه پس کوچه‌ها سر زدم و سعی کردم چیزی را از قلم نیندازم و در نهایت این کتاب ۳۰۸ صفحه‌ای را نوشته و به روح علامه همایی، این پژوهشگر نستوه تقدیم کردم.

وی با بیان اینکه نام کتاب را از بیت «ماربینت که نسخهٔ ارم است/ آفتاب اندر او درم درم است» سرودۀ عبداللطیف خجندی وام گرفته، اعلام می‌کند که قصد دارد در جلد دوم نسخۀ ارم، به معرفی بزرگان، دانشمندان و نام آوران منطقۀ ماربین بپردازد. 

این اصفهان پژوه با ابراز تأسف اظهار می‌کند: بعد از چاپ کتاب، مطلع شدم فعلا دو ابنیه تاریخی منطقهٔ ماربین که نام آن‌ها در کتاب نسخهٔ ارم آمده، تخریب شده است. امیدوارم سایر آثار باقی بماند تا نسل‌های بعدی هم بتوانند آن را ببینند و با هنر پیشینیان خود آشنا شوند.

نجار اعرابی یادآور می‌شود: پیشینیان ما در اواخر پاییز یا اوایل فصل زمستان، هنگامی که هوا به سردی می‌گرایید، شب هنگام آب رودخانه یا مادی را در آبگیرها انبار می‌کردند تا منجمد شود. کارگرانی هم دائم در چند نوبت بر روی یخ‌ها آب می‌پاشیدند تا یخ‌ها منسجم‌تر و قطورتر شود و نهایتا، یخ مورد نیاز مردم شهر در فصول گرم سال از طریق همین بناها تأمین می شد. به نظر می‌رسد فعلا در هیچ نقطهٔ ایران، یخچال دیواردار با مشخصات معماری شهر اصفهان، مشاهده نشده اما در دو محلۀ ماربین، هنوز دو یخچال قدیمی نیمه مخروبه وجود دارد که یکی از آن‌ها را سال‌ها پیش جهت ثبت، به سازمان میراث فرهنگی اصفهان معرفی کردم.

کتاب «نسخهٔ ارم» آبان ماه سال جاری از سوی  انتشارات کانون پژوهش منتشر شده و در کتابفروشی فرهنگسرای اصفهان و شهر کتاب اردیبهشت عرضه می‌شود.

انتهای پیام