در ابتدای نشست "دعا وکرونا و ارتقا سلامت معنوی" از سلسله نشست‌های چالش کرونا و زندگی مؤمنانه که به همت پردیس فارابی دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی واحد استان قم برگزار شد،  دکتر محمد مهدی احمدی فراز اظهار کرد: سازمان بهداشت جهانی در ابعاد سلامت انسان سالم را در سه بعد جسمی، روانی و اجتماعی تعریف می‌کند و سپس سال‌ها بعد چهارم یعنی بعد معنوی را هم به این تعریف اضافه کرد.

وی با اشاره به اینکه امروزه دانشمندان طی تحقیقاتی به نتیجه رسیده‌اند که بعد معنوی انسان می‌تواند ابعاد دیگرش را تحت تأثیر قرار دهد، ادامه داد: در حوزه دین و سلامت قبل از اینکه روی بعد معنوی کار شود، تحقیقاتی که صورت گرفته بود تقریباً به ۲۰۰ تحقیق می‌رسید. وقتی بحث دین و سلامت مطرح می‌شود تحقیقات به بیش از 5 هزار تحقیق رسید و در واقع بعد معنوی در بحث‌های پزشکی جایگاه پیداکرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه اشرفی اصفهانی افزود: در کشور ایران مبحث سلامت معنوی تقریباً دو دهه است که موردتوجه قرارگرفته و کادر درمان هم به آن احساس نیاز پیداکرده‌اند به‌خصوص در شرایط بیماری کرونا.
وی عنوان کرد: در حوزه معنویت بحث‌ها و چالش‌های جدی طرح شده به عنوان مثال عده‌ای می‌گویند اگر معنویت و اماکن زیارتی و دعا و توسل اثرگذار است چرا با وجود این شرایط که مردم و بیماران کرونایی به این معنویت نیاز دارند، این اماکن زیارتی بسته شدند؟ یا اگر دعا تأثیرگذار است چرا مردم با وجود دعا نتیجه‌ای دریافت نمی‌کنند؟
احمدی فراز بیان کرد: با توجه به اینکه اندیشمندان به این نتیجه رسیدند بعد معنوی در سلامت انسان اثر گذرا است. در غرب کشیش‌ها به عنوان یاوران و افرادی که می‌توانند در حوزه سلامت کمک کنند با بیماران مبتلا به کرونا ارتباط پیدا کردند تا در حوزه معنویت کنار بیماران باشند.
وی ابراز کرد: وقتی که فرد دچار چرا (چرا من مریض شدم؟ چرا بچه من؟) در شرایط بیماری می‌شود بعد معنوی (اعتقاد به خدا و ماورا) او مخدوش شده و وقتی سلامت معنوی فرد آسیب می‌بیند خودبه‌خود ارتباطش با خدا ممکن است مخدوش شود و بگوید خدا جواب من را نمی‌دهد و به من بی‌توجهی می‌کند؛ در چنین شرایطی نگرش فرد دچار تعارض شده و به او اجازه ارتباط خوب با خدا را نمی‌دهد.
وی گفت: بعد معنوی در ادیان مختلف بر اساس مبانی خودشان ارائه می‌شود .یعنی یک کشیش مسیحی در بعد معنوی بر اساس مبانی خودش فعالیت می‌کند و یک مسلمان هم بر اساس مبانی خودش، هم‌چنین غیرمسلمان و غیر ادیان الهی هم بر اساس مبانی خودشان در مورد معنویت عمل می‌کنند.
وی تصریح کرد: هر آن چیزی که غیر محسوس و ماورا باشد و معنایی به زندگی فرد بدهد در حوزه معنویت مطرح می‌شود اما معنویت مدنظر ما معنویت بر مبنای دین است.
احمدی فراز ادامه داد: فردی که بعد معنی و آسیب‌دیده ناامیدی‌اش بیشتر می‌شود چون از عوامل مادی و ظاهری و پزشکی ناامید شده تنها عوامل معنوی در رسیدن به نتیجه اثرگذار باشد؛ وقتی عوامل معنوی را هم بی‌تأثیر می‌بیند اضطراب و افسردگی و نگرانی‌اش بیشتر شده و زندگی و سختی معنایی برای او ندارد و مدام با چرا گفتن درگیر است.
وی با اشاره به اینکه فردی که بعد معنوی او مخدوش شده بعد روانی او هم قطعاً آسیب‌دیده و روی بعد جسمی نیز تأثیر می‌گذارد، افزود: بر اساس تحقیقات حوزه عصب و روان اعتقادات و نگرش فرد نسبت به مسائل، بر سیستم دفاعی بدنش تأثیر دارد و اگر سیستم دفاعی بدن قوی‌تر باشد در مواجه با بیماری زودتر از شرایط بحرانی خارج می‌شود.
احمدی فراز یادآور کرد: بر اساس یک دهه تحقیقات بنیادی تجربی به برخی چالش‌های موردنیاز مردم و جامعه آسیب دیدگان پاسخ دادیم چون فهمیدیم این مسائل خاص بیماران نیست مثلاً بحث دعا و اجابت و مباحثی از جمله اینکه چرا دعا می‌کنم اجابت نمی‌شود؟
وی عنوان کرد: پاسخ به این سؤالات در آرامش فرد بسیار تأثیرگذار است وقتی فرد در شرایط بحرانی قرار دارد معنویت به او کمک زیادی خواهد کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه اشرفی اصفهانی گفت: گروه تحقیقاتی ما الگویی را از دعاهای اهل‌بیت (ع) استخراج کرده و در مواجه با بیماری‌ها از این الگو استفاده کردیم، نگرش فرد به بیماری و سختی باید تغییر کند و این نگرش چیزی نیست که چندروزه ساخته شود و یا تغییر کند.
وی اظهار کرد: برای تغییر نگرش نیاز به جلسات زیادی با مخاطب داریم که در آن یک روش و شیوه به مخاطب بدهیم و منبعی به نام دعا را به او معرفی کنیم تا در چند موضوع زندگی‌اش تجربه کند؛ سپس ارتباطش با دعا عمیق‌تر شود تا افکار و باورهای قبلی او بازسازی شود چون رفتار ما بر اساس نگرش‌ ما شکل می‌گیرد و بر اساس این نگرش، حس ما عوض می‌شود و این نگرش بر جسم ما نیز تأثیرگذار است.
وی با تأکید بر اینکه ما از دعا به‌عنوان یک روش برای تغییر، تصحیح، تکمیل و تثبیت نگرش استفاده می‌کنیم، خاطرنشان کرد: مباحث دینی اکثراً توصیه‌ای است مانند نگران نباش و امیدت به خدا باشد؛ فرد نگران افکار منفی ناخودآگاه به ذهنش می‌آید خودش می‌داند نباید نگران نباشد اما ناخودآگاه ذهنش درگیر این افکار می‌شود.
احمدی فراز اضافه کرد: در شرایط سختی و بیماری یک فرد به او می‌گوییم صبر داشته باش که فرد می‌داند صبر خوب است اما مهارت صبر ورزی را نمی‌داند یا ببخش دیگران که فرد می‌داند بخشش خوب است اما مهارت بخشش را ندارد؛ این مباحث همه راهکارهای دینی هم دارد که فرد بر اساس آموزه‌ها و مبانی دینی به بخشایشگری، صبوری و امیدواری برسد.
وی با اشاره به اینکه طبق تحقیقات در حوزه مباحث اخلاقی نیز از دعا به‌عنوان یک روشی که بر خلق ما تأثیرگذار است می‌توان بهره برد، گفت: اگر از معنویت به‌عنوان یک روش در حوزه سلامت بهره ببریم در فرآیند بهبودی قطعاً تأثیرگذار است البته ادعای درمانی نداریم؛ معنویت در حوزه طب تسکینی به‌عنوان طب مکمل مطرح می‌شود نه طب درمان.
وی تصریح کرد: بعد معنوی در قالب مراقبت و سلامت معنوی به عنوان طب مکمل فعالیت می‌کند و ما در تحقیقاتمان به دنبال این هستیم که با چه روشی آموزه‌های دینی را کاربردی کنیم و نگاه مذهبی کمرنگ‌تر شود و عمومیت بیشتری با حفظ مبانی دینی پیدا کند.
صاحب نظر در مباحث مرتبط به دعا گفت: بند در یک مقاله به نام تأثیر مداخله معنوی گروهی مبتنی بر قرآن و نیایش با بیماران مبتلا به سرطان را موردبررسی قرار داده‌ام و اثربخشی آموزه‌ها به‌خصوص دعا را در حوزه سلامت معنوی سنجیدم که قبل از کار نمره سلامت معنوی چه میزان بوده و بعد از شرکت در جلسات گروه‌درمانی سلامت معنوی آنان چقدر تغییر کرد است.
انتهای پیام