رواج چشم و هم‌چشمی‌ها نیز باعث شده دختران مهریه‌های نجومی را از همسران آینده خود طلب کنند که اغلب این میزان با توان مالی زوج‌ها همخوانی ندارد و موجب تعارضاتی می‌شود که گاه زندگی‌های در شرف تشکیل را با مشکل مواجه کرده و در مواقعی آن را در همان مراحل ابتدایی متوقف می‌کند.

چه بسیار هستند مردانی که به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه تعیین شده در زندان بسر می‌برند که این موضوع به معضلی تبدیل شده که بسیاری از آسیب‌های اجتماعی را به دنبال دارد.

در این میان نیز هستند زنانی که با مهریه‌های بسیار پایین و یا بخشش مهریه‌های خود پس از زندگی مشترک به مشکلاتی افتاده‌اند که از عهده حل آن بر نمی‌آیند از این رو باید راهی منطقی و درست برابر با حقوق زن و مرد درباره مهریه اعمال شود تا حقی از دیگری در پرداخت آن ضایع نشود و از طرفی نیز بتواند ضامن زندگی مسالمت‌آمیز برای زوجین شود.

مهریه، تنها پشتوانه حقوقی زنان است

دنیا زینعلی، مشاور خانواده با اشاره به فلسفه مهریه، گفت: این حق پشتوانه‌ای برای زن محسوب می‌شود تا در آینده اگر برای وی مشکلی پیش آمد بتواند از حق خود دفاع کند چراکه زن به لحاظ حقوقی هیچ پشتوانه‌ای به جز مهریه ندارد.

وی ادامه داد: در کنار مهریه، نفقه و اجرت‌المثل نیز وجود دارد اما به‌اندازه‌ای نیست که خانم را از مشکلات مالی نجات دهد، بنابراین در طول تاریخ مهریه پشتوانه‌ای برای زن بوده و از طرفی نیز طلاق در اختیار مرد قرار دارد تا یک زندگی جریان داشته باشد و برخی مواقع خانم از این پشتوانه استفاده می‌کند تا به‌حق و حقوق خود برسد.

این مشاور خانواده با تأکید بر اینکه مهریه برای خانم کسب و منبع درآمد نیست و هیچ خانمی مهریه را برای این مهم لحاظ نمی‌کند، عنوان کرد: از طرفی مهریه به‌نوعی پشتوانه مالی برای آینده یک زن است که اگر در زمان سالخوردگی همسرش فوت کرد بتواند از آن استفاده کند.

زینعلی خاطرنشان کرد: مهریه علاوه بر پشتوانه مالی برای خانم، اهرم فشاری برای ادامه زندگی است تا مرد به راحتی در مواقع بروز مشکلات پیش پا افتاده در زندگی به طلاق فکر نکند و زندگی مشترک خود را ادامه دهد.

این مشاور خانواده با اشاره به شروط ضمن عقد، ادامه داد: همه این شرط‌ها برای مرد بازدارنده است تا در استمرار و پایداری زندگی خود تلاش کند به‌طوری‌که ازدواج مجدد بدون اجازه زن، عدم پرداخت نفقه و داشتن سوء رفتارهای معاشرتی باعث ایجاد حق طلاق برای خانم می‌شود.

وی ادامه داد: همه این عوامل از مقوله‌های بازدارنده برای مرد است و از طرفی نیز همسر مواردی برای دفاع از خود در دست داشته باشد اگر یکی از این مقوله‌های بیان شده انجام شود خانم مهریه را مطالبه می‌کند و بر اساس قانون، مهریه می‌تواند هر مبلغ کم یا زیاد و یا هر چیزی باشد که طبق توافق طرفین ثبت شده است.

با تعدیل مهریه، زن پشتوانه خود را از دست می‌دهد

حجت‌الاسلام مجتبی بیرانوند، استاد حوزه و دانشگاه گفت: فتوایی داریم که اگر مهریه زیاد باشد غیرعقلانی است چراکه مرد توان پرداخت و تأمین آن را ندارد که این توافق که زوجین در روز اول زندگی بر سر آن به توافق می‌رسند عملی نیست.

بیرانوند با اشاره  به این‌که مهریه ربطی به عقد ندارد چون امکان دارد عقدی جاری اما مهریه‌ای تعیین نشود و یا در آینده مشخص شود، عنوان کرد: در زمان پیامبر اکرم (ص) مهریه نقد و در همان لحظه قابل پرداخت بود در حالیکه در زمان حاضر همه ازدواج‌ها نسیه است و پرداخت مهریه‌ای انجام نمی‌شود.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به این‌که یکی از اشکالات اساسی تعدیل مهریه در این است که زن پشتوانه خود را از دست می‌دهد و سالانه یک سکه دریافت می‌کند، تصریح کرد: در آینده سنگینی مهریه باعث می‌شود هیچ ارثیه‌ای از طرف پدر برای فرزندان باقی نماند و همه اموال وی به‌عنوان مهریه زن به همسر برسد.

وی با بیان این‌که ما می‌توانیم روشی جایگزین روش فعلی مهریه داشته باشیم که آسیب‌های زمان حاضر همچون زندان را نداشته و خانم نیز دغدغه‌ای از این بابت نداشته باشد، عنوان کرد: یکی از راه‌ها این است که در عقد دائم مهریه‌ای تعیین نشود اما در عوض حق طلاق به زن داده شود و از آن پس هر آنچه زوجین اموال به دست می‌آورند به‌طور مساوی بین‌شان تقسیم شود.

بیرانوند اضافه کرد: در این نوع مهریه، هر زمان که منجر به فوت یکی از طرفین و یا طلاق شد دارایی تقسیم می‌شود و در این صورت زوجین با تلاش می‌توانند دارایی را در طول زندگی افزایش داده و در آینده چنانچه فوت و یا طلاقی حادث شد، اموال بین هر دو تقسیم می‌شود.

این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به طلاق‌های صوری در کشور و استان، عنوان کرد: در این نوع طلاق‌ها خانمی برای گرفتن مستمری پدر خود و یا معافیت فرزندان از خدمت سربازی این کار را انجام می‌دهند که این مسائل نیز باید به‌طور ریشه‌ای حل شود.

کارکردهای منفی و مثبت مهریه

رضا عباسی راد، روانشناس گفت: مهریه کارکردهای منفی و مثبتی دارد اما اگر از سنگین بودن آن جلوگیری و با شرایط روز به‌روزرسانی نشود جنبه منفی آن را بیشتر می‌کند.

وی اظهار کرد: به لحاظ روانشناسی از دید مثبت آن ایمنی روانی، عاطفی و هیجانی است که موجب پایداری در رابطه زوجین می‌شود.

عباسی راد عنوان کرد: اگر به‌ضرورت مهریه به‌عنوان هدیه نگاه کنیم می‌تواند مکانیسم و نیرویی برای حفظ تعادل و توازن در خانواده و رابطه زوجین باشد که در ابعاد مختلف کمک‌کننده بوده و رابطه را از آسیب‌های موجود در جامعه که روز بروز در حال افزایش است مصون بدارد.

این روانشناس افزود: نمونه آن می‌تواند تعادل در قدرت باشد اگر این مهم به لحاظ حقوقی در دست یکی باشد، احساس بدی به‌طرف مقابل دست می‌دهد که در روانشناسی از آن به‌عنوان استرس و فشارهای روانی یاد می‌شود و این فشارهای روانی هرچه از نواحی مختلف بر زن یا مرد وارد و زیاد شود بروز واکنش‌هایی را به دنبال دارد.

وی بیان کرد: این واکنش‌ها در مقابله با فشارهای محیطی و روانی متأسفانه در اغلب موارد راهبردهای مقابله‌ای ناسازگار است.

عباسی راد با اشاره به این‌که تعیین مهریه پایین و یا زیاد از ابتدا تا پایان به لحاظ دیدگاه روان‌شناختی به ضعف‌های فردی و خانواده برمی‌گردد، تصریح کرد: به لحاظ علمی ازدواجی صحیح است که بر اساس فرهنگ، آداب‌ورسوم آن جامعه باشد و خارج از آن ایراد دارد چراکه خروج از تعادل می‌تواند منبع فشار تلقی شود و وقتی ایمنی عاطفی، پایداری رابطه به دلیل ضعف‌های فردی، خانوادگی، فرهنگی و اجتماعی از بین می‌رود متأسفانه کارکردهای منفی مهریه به جای مثبت خود را نشان می‌دهد.

این روانشناس با بیان این‌که مهم‌ترین کارکرد منفی مهریه که تبعات زیادی دارد، افزایش هزینه‌های روانی ازدواج است، عنوان کرد: معتقدم طلاق شناختی به دلیل عوامل متعدد ازجمله مهریه بالا زمینه‌ساز طلاق عاطفی و توافقی می‌شود و پژوهش‌هایی که انجام می‌دهیم دلالت بر این قضیه دارد.

وی با اشاره به این‌که به قطع عوامل متعددی موجب می‌شود کارکردهای مثبت مهریه جای خود را به جنبه منفی آن بدهد و از پشتوانه بودن آن برای خانم خارج می‌شود، افزود: مهریه بالا نیز گاهی به دلایل مختلف بخشیده می‌شود.

عباسی راد ادامه داد: عوامل فردی و هوش هیجانی دخیل در مهریه از ابتدا پایین است و مهارت ارتباطی ضعیفی با هم دارند که موجب توافق‌های نخست برای مهریه بالا می‌شود چون هوش هیجانی پایین شرایط پرداخت مهریه را نمی‌سنجد، در این شرایط تضاد بین هدف و وسیله فراهم می‌شود و خروجی آن فشار روانی برای زوجین کم مهارت و فاقد مهارت خواهد شد که با آن روبرو شده و در نخستین تنش اولین و آخرین راهکار آن‌ها طلاق خواهد بود.

این روانشناس با تأکید بر این‌که باید از ابتدا برای مهریه کاری کرد و به نحوه پرداخت آن دقت شود تا با این آسیب‌ها به شکل‌های مختلف روبرو نشویم، عنوان کرد: مشاهده می‌کنیم که یک سری سازه‌های ذهنی ازجمله مهریه بالا خوشبختی و شخصیت را به دنبال دارد و یا کی گرفته و کی داده، ایجاد می‌شود که برگرفته از تفکراتی است که در ذهن جوانان شکل گرفته است.

وی با اشاره به سبک تربیت خانواده، افزود: آگاهی درست و کافی در تربیت داریم، مهریه خیلی بالا مکانیسمی برای جبران اشتباهات تربیتی است که می‌خواهیم در بزرگ‌سالی و جوانی با مهریه سنگین آن را جبران کنیم و توجهی نداریم با نگاه خود می‌خواهیم مکانیسم جبرانی برای آن بگذاریم که متأسفانه به مشکل برخورده یا بر خواهیم خورد.

عباسی راد تأکید کرد: ضعف در آگاهی خانواده‌ها و عوامل اجتماعی و فرهنگی از دیگر علت‌های مهریه‌های سنگین به شمار می‌رود.

این روانشناس افزود: مهریه در ازدواج ترومایی شده و  واضح‌ترین پیامد آن تأخیر در ازدواج و تصمیم‌گیری برای آن بوده و نیروهای مثبت و سرمایه اجتماعی را با این موارد از بین می‌بریم.

وی ادامه داد: اگر به شکل سالم و منطقی مهریه تعیین شود و راه جدیدی متناسب با نیازها، شرایط جامعه و خانواده ارائه شود، منجر به حفظ تعادل خانواده‌ها شده و روش ناسالم آن نیز می‌تواند تبعاتی را در جامعه به دنبال داشته است.

عباسی راد گفت: پیامدهای دیگری ازجمله ترس از ازدواج، خیانت، خشونت و همه مشتقات سوء رفتار، پیمان‌شکنی، افزایش فساد و تغییر در نوع همسرگزینی مانند ازدواج سفید از تبعات مهریه زیاد است که این نوع ازدواج بدون تعهدات مالی بوده که قابل‌تأمل است.

این روانشناس با اشاره به راهکارهای کاهش مهریه، ادامه داد: آموزش خانواده در تربیت فرزندان با نگاه ازدواج صحیح و به دور از استرس‌های جانبی، فرهنگ‌سازی اجتماعی - روانی از طریق زیرساخت‌های فرهنگی و رسانه‌ها باعث می‌شود باورها و سازه‌های اشتباه در مورد مهریه که در جامعه رواج و موجب شده به دردسر بیفتیم باید ریشه‌کن شود و رسانه‌ها تأثیرگذاری مثبتی حتی با یک جمله به دنبال دارند.

لزوم ریشه‌کنی طلاق صوری

لیلا میررضایی، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه نیز در این رابطه گفت: باید ازدواج و طلاق را فرآیندی از مرحله آشنایی تا طلاق تعریف کنیم چراکه همه این مراحل در طلاق تأثیرگذار است.

وی با اشاره به این‌که متأسفانه در جامعه شاهدیم واقعیت‌هایی اتفاق می‌افتد و معانی و مفاهیم جدیدی تولید می‌شود که در ۱۰ یا ۲۰ سال گذشته برای این مفاهیم فکر نمی‌کردیم، عنوان کرد: در جامعه‌شناسی طلاق را به عاطفی و واقعی دسته‌بندی می‌کردیم و شاید فکر نمی‌کردیم که روزی نیز طلاق صوری اتفاق خواهد افتاد.

میررضایی گفت: در طلاق توافقی نیز مفاهیم جدیدی وجود دارد که در جامعه تولید شده است.

این جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه مهریه را باید با انواع و اقسام طلاق‌ها در ارتباط دانست، افزود: معتقد به کارکرد مثبت مهریه هستم و اعتقادی ندارم که سنگینی آن تضمین‌کننده زندگی است.

وی ادامه داد: مهریه می‌تواند طلاق را محدود کند اما میزان آن برای کسانی که به لحاظ اخلاقی، رفتاری و سازگاری به آخر خطر رسیده‌اند تأثیرگذار نیست چون طرف مقابل آنقدر تحت‌فشار قرار می‌گیرد که جمله «مهرم حلال و جانم آزاد» را بیان می‌کند.

میررضایی تصریح کرد: زمانی نوع فشار و سختی به زنان جسمی و روحی بود در زمان حاضر نیز ادعا بر این است که از طرف همسرش هیچ اهمیتی به وی داده نمی‌شود و فشارهای روحی آنقدر زیاد شده که میزان مهریه هر چقدر هم زیاد باشد در این زندگی هیچ تأثیری ندارد بلکه در تلاش برای جدا شدن است.

این جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه با اشاره به این‌که در خانواده‌هایی که مهر و محبت حاکم است وجود مهریه در این زندگی نیز تأثیری ندارد، ادامه داد: اگر خانواده‌ها را به پنج طیف تقسیم کنیم به بخش اول که مشکل زیادی دارند و به بخش‌های آخری که هیچ مشکلی ندارند مهریه برای آن‌ها تأثیرگذار نیست.

وی با بیان اینکه میزان مهریه برای طیف‌های متوسط تأثیرگذار است، گفت: در طلاق واقعی راهکارهای متفاوت و ویژه‌ای نیاز داریم و اگر صوری باشد نیازمند راهکارهای قانونی است.

میررضایی افزود: برای طلاق‌های صوری باید بین دستگاه‌ها ازجمله نیروی انتظامی و تأمین اجتماعی با دادگستری لینکی برقرار شود تا طلاق زوجی که ثبت می‌شود در دیگر دستگاه‌های اجرایی نیز ثبت شود چراکه این نوع طلاق نیز تبعات و پیامدهایی دارد که با این اقدامات می‌توانیم مانع آن شویم.

این جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه تأکید کرد: در طلاق صوری دروغ را که بزرگ‌ترین عامل هر آسیبی به شمار می‌رود والدین به فرزندان آموزش می‌دهند که باید این نوع طلاق ریشه‌کن شود.

وی عنوان کرد: آموزش‌وپرورش نیز در آموزش‌های قبل از ازدواج و مشاوره وظیفه دارد و در مهارت زندگی و این مسائل آن آموزش عمیقی نداریم که باید انجام شده و تأثیرگذار باشد.

میررضایی با تأکید بر اینکه با وجود اطلاع از آمار طلاق به شروط ضمن عقد اهمیتی نمی‌دهیم، افزود: همیشه می‌پنداریم که ما جزو این دسته از افراد در جامعه نیستیم درحالی‌که این موارد در بیخ گوش همه افراد جامعه است، در مواقعی خانواده تمایل دارند که دختر خود را به آقایی بدهند که وزنه در دست آقاست در این شرایط مهریه عندالاستطاعه قید می‌شود و در عکس این مهم نیز مهریه عندالمطالبه خواهد بود.

این جامعه شناسان و مدرس دانشگاه با اشاره به این‌که باید فکری شود میزان مهریه بر اساس معیارهای اقتصادی در زمان حاضر باشد چون توان مالی افراد متناسب با شرایط اقتصادی، بالا نرفته، تصریح کرد: برای راه‌اندازی بقالی به چندین مرکز مراجعه می‌شود اما مشاوره ازدواج دو ساعت است و چون در این زمان جوانان در هیجان هستند اثربخشی زیادی ندارد که باید شرایط زمانی آن دقیق بررسی شود.

وی با اشاره به این‌که نباید به مهریه به‌عنوان تضمین‌کننده زندگی نگاه کرد، افزود: باید بازتعریفی از زندگی داشته باشیم و فرزندان خود را برای همسر، مادر و پدر شدن تربیت کنیم.

درنهایت آنچه در این مقوله مهم و لازم به نظر می‌رسد این است که آموزش مهارت‌های زندگی را باید در دوران کودکی و در خانواده آغاز کنیم و همچنین قبل از ازدواج به مشاوره‌های کاربردی برای انتخاب بهتر و بهترین انتخاب در زندگی نیاز است که تمام دستگاه‌های فرهنگی و مرتبط به امر ازدواج باید در این زمینه فعالیت کنند.

انتهای پیام