تعزیه سیار در هر منطقه با نام و عنوانی خاص معروف است، این نوع تعزیه در همدان به تعزیه «گذر به گذر» شهرت دارد و در مریانج و برخی شهرهای استان اجرا می‌شود، این شیوه تعزیه‌خوانی شبیه سازی کاروان امام حسین(ع) است.
از گذشته تعزیه در نواحی مختلف استان همدان اجرا می‌شد، در حال حاضر نیز در دهه اول محرم بدین صورت اجرا می‌شود که ۹ روز نخست به مجالس یاران شاخص امام حسین(ع) یا سایر ائمه اختصاص می‌یابد و سرانجام در روز عاشورا تعزیه سید و سالار شهیدان و نحوه به شهادت رسیدن ایشان به نمایش درمی‌آید.
در برخی مناطق از جمله مناطق ترک‌نشین همدان، در روز عاشورا مجلس شهادت امام حسین(ع) و یاران بزرگوارش در قالب یک مجلس با مدت زمانی بیش از پنج ساعت اجرا می‌شود.
امروزه در همدان بیش از ۵۰ گروه تعزیه‌خوانی فعالیت می‌کنند، طبق گفته تعزیه‌خوانان و فعالان هنرهای نمایشی همدان، در همه شهرهای استان شبیه‌خوانی اجرا می‌شود چنان‌که در ایام و مناسبت‌های گوناگون و البته به اقتضای توان، مجالس شبیه‌خوانی در شهرهای درگزین، مریانج، شورین، همدان، ملایر و... برگزار می‌شود.
نسخی که در منطقه همدان توسط تعزیه‌خوانان اجرا می‌شود همان نسخ مربوط به میرعزا یا نسخ قزوین و اراک است، همجواری همدان با استان‌هایی چون قزوین و مرکزی و زنجان که همگی تعزیه برگزار می‌کنند، موجب مراوداتی بین همدان و این استان‌ها شده است به طوریکه تعزیه‌خوانان این استان‌ها در همدان نیز به اجرای تعزیه می‌پردازند.
امروزه در همدان تکیه و حسینیه اختصاصی برای اجرای تعزیه وجود ندارد، اگرچه در گذشته و به ویژه در عهد قاجار تکیه و حسینیه‌هایی مانند خانه نراقی‌ها(با کاربری و شباهت به تکیه) وجود داشته، با این وجود تعزیه‌خوانی در هر منطقه از همدان اجرا می‌شود و با استقبال مردم همراه است.
تعزیه در ملایر
نخستین نشانه‌های شکل‌گیری تعزیه و شبیه‌خوانی در ملایر به دوره قاجار و حکومت فتحعلی‌شاه و ساخت محله‌ای به نام «دولت آباد» بازمی‌گردد. شیخ علی میرزا یکی از پسران فتحعلی‌شاه که ۲۶ سال حاکم ملایر بود، به سبب ارتباط با دربار با گونه‌های نمایشی نظیر تعزیه آشنایی داشت و به تقلید از دربار در ملایر نیز شکل‌های محدودتری از تعزیه را به اجرا درمی‌آورد.
پیش از انقلاب، تعزیه در اغلب روستاهای ملایر و به مناسبت‌های خاص مانند ماه محرم اجرا می‌شد، در روستاهایی مانند حسین‌آباد شاملو، کساوند، میشن، مهرآباد، کرکان و آورزمان با همت و علاقمندی اهالی، گروه‌های تعزیه تشکیل می‌شد و با همان بضاعت روستایی شهادت و مصائب خاندان سیدالشهدا را نمایش می‌دادند.
امروزه نیز تعزیه‌خوانی در سطح شهر و روستاهای ملایر رایج و مرسوم است و تعزیه با حضور گروه‌های محلی متشکل از اهالی هر روستا و با استقبال گسترده‌ی مردم اجرا می‌شود تا آنجا که برخی از روستاها از جمله سلطانیه از توابع ملایر در روز عاشورا پذیرای جمعیتی چند هزار نفره است.
در حال حاضر در شهر ملایر و اطراف آن تکیه و حسینیه اختصاصی برای اجرای تعزیه وجود ندارد اما رواج تعزیه به گونه‌ای است که از تعزیه‌خوانان سایر مناطق کشور برای اجرا در این شهر دعوت می‌شود.
شهرت برخی از تعزیه‌خوانان ملایر از سطح شهر فراتر رفته به طوریکه در سایر استان‌ها نیز تعزیه اجرا می‌کنند، یکی از وجوه تمایز تعزیه ملایر با سایر مناطق استان همدان وجود شاعر و تعزیه‌سرای عهد قاجار به نام «قهرمان خان قهری» است.
وی از شاعران دوره بازگشت ادبی، اهل ملایر و نویسنده مقتلی به نام «سفینه قهرمانیه» است، این مقتل به نثر مسجع آمیخته به نظم از آثار دوره‌ی قاجار محسوب می‌شود که همچون نویسنده‌اش به علل گوناگون ناشناخته مانده است.
برگرفته از کتاب «مجلس نامه غم؛ تاریخ تعزیه در استان همدان»، پژوهش و تألیف اسماعیل مجللی
انتهای پیام
نظرات