مرکز آموزش نجوم ادیب و فرهنگسرای مجازی سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی و شهرداری اصفهان با برگزاری یک آسترومینار به صورت مجازی میزبان علاقه‌مندان به نجوم و مباحث مربوط به پرتاب مریخ‌نوردان بود. در این برنامه که همزمان با پخش زنده پرتاب مریخ‌نورد Perseverance (استقامت) ناسا برگزار شد، شبنم یزدانی دکترای هوافضا از دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی و سرپرست سابق پژوهشکده طراحی سامانه‌های فضایی ایران به تشریح ویژگی‌های این مریخ‌نورد پرداخت.

این کارشناس هوافضا درباره مریخ‌نورد Perseverance اظهار کرد: این مریخ‌نورد بسیار شبیه به مریخ‌نوردهای قبلی است و اگر همه چیز خوب پیش برود ۱۸ فوریه ۲۰۲۱ به سیاره مریخ می‌رسد. این مریخ‌نورد با استفاده از لیزر طیف سبز سنگ‌های سطح مریخ را می‌شکافد و از درون آنها نمونه‌برداری می کند. همچنین میکروفون‌هایی در آن تعبیه شده که صدای تصعید سنگ‌ها را ثبت می‌کند و با این صدا پی به اجزای تشکیل‌دهنده آنها خواهند برد.

وی افزود: این مریخ‌نورد لوله‌های آزمایشگاهی حاوی خاک و سنگ را در سطح مریخ رها می‌کند تا در آینده ربات دیگری این لوله‌ها را جمع‌آوری کند تا به وسیله موشک‌هایی که به زمین برمی‌گردند به زمین بازگردانده شود.

یزدانی با بیان اینکه ۹۶ درصد جو مریخ از دی‌اکسیدکربن تشکیل شده ادامه داد: این مریخ‌نورد قابلیت تبدیل دی‌اکسیدکربن به اکسیژن را دارد تا به‌ سوخت موشک‌ها تبدیل و از آن استفاده شود.

به گزارش ایسنا، استاد دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی گفت: تاکنون مدارگردهایی در مدار مریخ قرار گرفته‌اند که آخرین آنها در سال ۲۰۱۳ تشخیص داد که بادهای خورشیدی باعث شده جو مریخ نازک و آب سطح مریخ تبخیر شود. محلی که مریخ‌نورد Perseverance در آن فرود می‌آید بر اثر برخورد یک شهاب‌سنگ بزرگ در مریخ ایجاد شده و قرار است در این بستر دریاچه‌مانند که ورودی آب داشته و در آن دلتا شکل گرفته فرود آید و احتمال دارد میکرو ارگانیسم‌های خاصی را کشف کند.

وی نصب باتری اتمی روی مریخ‌نورد Perseverance را دیگر ویژگی متمایز آن نسبت به مریخ‌نوردهای قبلی دانست که طول عمر آن را افزایش می‌دهد.

یزدانی تصریح کرد: در حالت معمول که قرار است ماهواره‌ای در مدار زمین قرار گیرد، پرتابگر باید به ارتفاع و سرعت مشخص مداری برسد تا عملیات تزریق اتفاق بیفتد، وگرنه پرتاب دوباره تحت‌تأثیر گرانش به زمین برمی‌گردد و یک مدار کامل را طی نخواهد کرد. در سفرهای بین‌سیاره‌ای مانورهایی ایجاد می‌کنند تا پرتابگر را در گرانش‌های مختلف سیاره‌های بین مبدأ و مقصد بیندازد تا بتواند سرعت کسب کند.  

مدیرکل سابق توسعه کسب‌وکارهای فضاپایه سازمان فضایی ایران بیان کرد: مدارها در اطراف اجرامی مانند زمین، مریخ و ماه حرکت نوسانی متناوبی را ایجاد می‌کنند و یک جرم می‌تواند مدام در آن مسیر حرکت کند بدون اینکه سقوط کند یا از حوزه گرانشی آن جرم خارج شود. برای اینکه یک ماهواره در یک مدار قرار گیرد باید علاوه بر داشتن ارتفاع آن مدار سرعت مداری آن را هم داشته باشد و تزریق مداری، دارا بودن ویژگی‌های مدار و حرکت طبق ویژگی‌های طبیعی آن است.

وی درباره تاریخچه مأموریت‌های گذشته به مقصد مریخ گفت: سابقه پرتاب مدارگردها، کاوش‌گرها و مریخ‌نوردها به سال ۱۹۶۰ و جنگ سرد آمریکا و شوروی برمی‌گردد. در آن زمان هدف رسیدن به ماه و مریخ بود و آمریکا و شوروی در رقابتی تکنولوژیک قصد داشتند زودتر از دیگری به این کرات برسند که شوروی تقریباً در هر دو شکست خورد.

به گفته یزدانی، شوروی در طول ۲۸ سال ۱۸ مأموریت به سمت مریخ داشت که شاید دو یا سه مأموریت موفق بوده است، اما آمریکا اکنون به نوعی رسوب دانشی و تجربی در سفر به مریخ رسیده است و حتی بخش خصوصی به این حوزه وارد شده تا بستر زندگی بشر را در مریخ فراهم کند که البته هنوز امکان‌پذیر نیست، اما شواهد نشان می‌دهد که زمین و مریخ مشترکات زیادی دارند و نزدیک‌ترین سیاره به ویژگی‌های زمین، مریخ است.

این کارشناس هوافضا تأکید کرد: در مریخ منابع طبیعی وجود دارد که از این نظر نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است و کشورها بر اساس اهداف خاص خود به سفر به مریخ فکر می‌کنند.

وی افزود: مریخ هر دو سال بین ۷۶۴ تا ۸۱۲ روز در نزدیک‌ترین موقعیت خود به زمین قرار می‌گیرد که شرایط ویژه‌ای را ایجاد می‌کند. پرتابگرها در این فاصله کمترین میزان سوخت و کمترین انرژی کنترلی را برای سفر به مریخ مصرف کرده و راحت‌تر از زمانی که مریخ از زمین دور است به سمت این سیاره حرکت می‌کنند. در کل بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ روز طول می‌کشد که یک محموله از زمین به مریخ برسد.

یزدانی ادامه داد: رسیدن پیام مخابره‌شده از مریخ به زمین بین ۴ تا ۲۴ دقیقه تأخیر دارد و ماهواره‌هایی در این بین وجود دارند که سرعت رسیدن این پیام را افزایش می‌دهند. همچنین در مریخ مانند زمین منظومه‌ ناوبری GPS وجود ندارد، بنابراین اُربیترهای اطراف مریخ و سیستم‌های ناوبری که با تصویربرداری از سطح مریخ کار می‌کنند به مریخ‌نورد کمک می‌کنند تا در سطح مریخ فرود آمده و مسیر خود را پیدا کند. 

به گفته این استاد دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، برخلاف امروز که جو مریخ بسیار نازک است و ۹۶ درصد آن را دی‌اکسید کربن تشکیل می‌دهد، در گذشته مریخ جو چگال‌تری داشته و روی سطح آن آب وجود داشته است. مریخ‌نوردی که در سال ۲۰۱۳ پرتاب شد مأموریت داشت تا بررسی کند چرا با وجود آثار آب و یخ در مریخ اکنون جو مریخ قابلیت نگهداری آب را ندارد.

وی در همین زمینه اظهار کرد: پس از این بررسی‌ها مشخص شد بادهای خورشیدی جو مریخ را رقیق کرده‌اند و آب‌های سطحی نیز تبخیر شده است. خورشید فعل و انفعالی اتمی است که به دلیل انفجارهای درونی، درون‌ریزی و برون‌ریزی‌هایی دارد و هر از گاهی گسیل‌هایی از این آتش‌سوزی‌ها از سطح خورشید جدا شده و به سمت سیارات و کرات دیگر حرکت می‌کند و اگر جو زمین وجود نداشت این بادهای خورشیدی ما را می‌سوزاند. این بادها در برخورد به جو زمین تبدیل به امواج مغناطیسی می‌شوند و ماهواره‌ها و اجرام مصنوعی اطرف زمین را بسیار تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. به دلیل نبود جو در مریخ، این بادها سطح مریخ را خشک و این سیاره را غیرقابل سکونت کرده است.

یزدانی طول روز در سیاره مریخ را ۲۴ ساعت و ۳۹ دقیقه و طول یک سال آن را ۶۸۷ روز دانست. مریخ مانند زمین چهار فصل دارد اما هر فصل آن دو برابر زمین طول می‌کشد.

سرپرست سابق پژوهشکده طراحی سامانه‌های فضایی ایران با بیان اینکه انتخاب مریخ‌نورد Perseverance (استقامت) دو دلیل داشته است، گفت: یکی به دلیل استقامت و پایداری برای پرتاب مریخ‌نورد از سال ۱۹۶۰ تاکنون و دیگری، محلی که قرار است در آن فرود آید که حدس می‌زنند ممکن است هنوز میکرو ارگانیسم‌ها یا حداقل فسیل‌های آنها استقامت کافی داشته و پس از سال‌ها در آن محل باقی مانده باشند. 

وی تصریح کرد: عمر مریخ‌نورد Perseverance به صورت اسمی ۱۴ سال تعریف شده است اما به شرطی که آسیبی به آن وارد نشود عمر آن بیشتر هم خواهد شد. این کاوشکر یک تن وزن و ۲۳ دوربین دارد.

انتهای پیام