رضا سلطانی در گفت وگو با ایسنا، انتقاد کردن و انتقاد پذیرفتن را یکی از مهارت های بنیادین زندگی دانست و اظهار کرد: اگر افراد در زندگی خودشان به دنبال معنا و مفهوم و رشد هستند، باید مهارت نقد کردن و نقد شدن را داشته باشند.

وی انتقاد را به معنی ارزیابی شدن، سنجیده شدن و مورد بررسی قرار گرفتن دانست و افزود: پذیرش این بازخوردها کمک می کند در راستای هدف مورد نظر گام برداریم، زیرا انتقاد یک معیار برای حرکت در چارچوب است و انتقاد زمانی رخ می دهد که از چارچوب خارج شده ایم و دوباره باید به چارچوب بازگردیم.

این روانشناس، با بیان اینکه انتقاد برای افراد دارای هدف کارساز است، خاطرنشان کرد: انتقاد کردن مولفه های بسیار زیادی دارد که مهمترین آن عامل بودن فرد انتقادکننده نسبت به معیارها و چارچوب های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، مذهبی، تحصیلی و... است. در واقع کسانی که می خواهند دیگران را نقد کنند، باید از خودشان شروع کنند.

سلطانی، خودمرکزبینی را یکی از مراحل رشد شناختی و فکری انسان دانست و عنوان کرد: انسان در دوره کودکی خودش را مرکز عالم می بیند و لذا انتقاد کردن در این شرایط نتیجه ندارد، اما این خودمرکزبینی نباید بعد از شش سالگی ادامه پیدا کند.

وی نگاه به دنیا از دید طرف مقابل را مصداق خودمرکزبین نبودن دانست و اضافه کرد: گام نخست برای کسب مهارت انتقاد کردن این است که این خودمرکزبینی را برطرف و سپس دیگران را نقد کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، با اشاره به روش های مثبت، کارآمد و اثربخش انتقاد کردن، گفت: کسی که انتقاد می کند، باید یک ارزیابی از خودش داشته باشد. متاسفانه سیستم آموزشی ما از ارائه مهارت های بنیادین غافل شده و توانایی نقد خود را نداریم.

سلطانی، شیوع موج دوم کرونا را نتیجه همین نقد نادرست و عدم نقدپذیری افراد دانست و بیان کرد: انتقاد باید اثرپذیری لازم را در طرف مقابل داشته باشد. همچنین باید این اثرپذیری در طرف مقابل وجود داشته باشد. در واقع صرفا انتقال انتقاد به دیگران بدون در نظر گرفتن شرایط موثر نیست.

وی با بیان اینکه در انتقاد کردن نباید شخصیت طرف مقابل را زیر سوال ببریم، عنوان کرد: والدین درخصوص نقد نوجوانان و جوانان تا زمانی که ضرورت نقد مشاهده نشده، اقدام نکنند، زیرا برخی از رفتارها اقتضای سن و مراحل رشد فرزندان است.

این روانشناس، استفاده از واژه های مناسب و گزاره های درست را در نقد کردن لازم دانست و افزود: باید مهارت واژه گزینی داشته باشیم و انتقاد نباید با شوخی ترکیب شود، زیرا به طرف مقابل احساس تمسخر دست می دهد.

سلطانی، با اشاره به ضعف فرهنگ گفتمان مناسب و گفت وگوی مصالحه آمیز در جامعه ما، خاطرنشان کرد: مهارت گفت وگوی مصالحه آمیز باید در خانواده، مدرسه و رسانه آموزش داده شود، زیرا یک مهارت بنیادین محسوب می شود.

وی استفاده از مقایسه در انتقاد را نادرست دانست و تصریح کرد: برای انتقاد کردن از جوانان و نوجوانان هرگز از مقایسه او با دیگران استفاده نکنید، زیرا احساس تخریب شخصیت و کاهش اعتماد و عزت نفس پیدا می کند و اثرگذاری نقد از بین می رود. متاسفانه این روش نقد در فرهنگ های جمع گرای شرقی بیشتر دیده می شود، اما زندگی در غرب غالبا انفرادی است و مقایسه در نقد معنا ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، با اشاره به اهمیت زمان و مکان در یک نقد موثر، اضافه کرد: نقد باید کم و بجا باشد و نباید حالت سخنرانی داشته باشیم. همواره انتقاد خودمان را با جملات مثبت شروع کنیم تا پذیرش جملات منفی برای طرف مقابل منطقی تر به نظر برسد.

این روانشناس، انتقاد کردن در زمان عصبانیت را غیر مناسب دانست و گفت: نقد باید با آرامش و تنظیم هیجان صورت بگیرد و از نقد برای تخریب طرف مقابل در جمع استفاده نکنیم. همچنین بعد از انتقاد باید اجازه دفاع به طرف مقابل بدهیم و اگر اشتباه برداشت کردیم، عذرخواهی کنیم.

وی با اشاره به تفاوت نقد با عیب جویی، متذکر شد: در نقد باید همدلانه رفتار کنیم و قضاوت طرف مقابل را کنار بگذاریم. همچنین انتقاد کردن به صورت غیبت و پشت سر گویی اصلا درست نیست، اما متاسفانه به واسطه عدم وجود فرهنگ گفت وگوی مصالحه آمیز، اینگونه نقد رایج شده است لذا اگر گفتمان سالم و درست و مثبت داشته باشیم، نقد ما پذیرفته و اجرایی می شود.

انتهای پیام