گورستان تاریخی تخت فولاد اصفهان با قدمتی بیش از هزار سال، یکی از غنی‌ترین مجموعه‌های تاریخی کشور است که در فهرست میراث ملی کشور نیز به ثبت رسیده. این روزها که پروژۀ «ساماندهی محوطه شمالی مصلی» در تخت فولاد در حال اجراست، برخی عکس‌ها از شکستگی و آسیب دیدن برخی سنگ‌قبرهای این گورستان تاریخی خبر می‌دهند و همین امر باعث نگرانی دوستداران میراث فرهنگی شهر شده.

غلامرضا نصراللهی، نویسنده و پژوهشگر دراین‌باره به ایسنا می‌گوید: اصفهان قبرستان‌های زیادی داشته که امروز دیگر هیچ اثری از آن‌ها نیست حال‌آنکه اگر حفظ‌شده بود می‌توانست یک جاذبۀ گردشگری باشد و نام مشاهیر و چهره‌های برجسته‌ای که در این قبرستان‌ها دفن شده بودند را از فراموشی نجات بدهد.

او با اشاره به اینکه پیاده راه‌سازی در تخت فولاد یک کار غیرضروری بوده چراکه پیش‌تر نیز در این محدوده پیاده راه وجود داشته ادامه می‌دهد: اگر امثال این دخل و تصرف‌های سلیقه‌ای در درازمدت ادامه پیدا کند و روش علمی و دلسوزانه و مسئولانه‌ای برای نگهداری از بقعه‌ها و قبور تاریخی این قبرستان اتخاذ نشود، ما کم‌کم تخت فولاد را از دست می‌دهیم.

این پژوهشگر یادآور می‌شود که ساخت مصلی با توجه به جمعیت کنونی شهر اصفهان باید انجام می‌شد و تدارک دیدن ورودی‌های مناسب برای آن نیز به‌حق است اما این پروژه‌ها باید با نظارت کامل میراث فرهنگی و رعایت مسائل حفاظتی صورت بگیرد چون سنگ‌قبرهای تاریخی زیادی در تخت فولاد وجود دارد و تخریب آن‌ها بی‌احترامی به احیا و اموات است.

نصراللهی می‌افزاید: در جواب تذکراتی که ما می‌دهیم می‌گویند نظارت داریم، عکس و نقشه‌برداری کرده‌ایم و اجازه نمی‌دهیم سنگ‌ها بشکنند اما در عمل می‌بینیم بسیاری از سنگ‌قبرها آسیب‌های جبران‌ناپذیری دیده‌اند. اگر هم بگویند این شکستگی‌ها مربوط به‌پیش از اجرای این عملیات بوده می‌توانیم ثابت کنیم که برخی از این شکستگی‌ها و آسیب‌ها جدیداً ایجادشده است و این یعنی میراث فرهنگی و شهرداری به خوبی به مسئولیت نظارتی خود برای حفاظت از سنگ قبرها عمل نکرده‌اند.

او با اشاره به تجربۀ سایر کشورها در حفظ قبرستان‌های تاریخی توضیح می‌دهد: قبرستان‌های خارجی فضای سبز و جذابی دارد و مقابر تاریخی نیز در کنار این ساماندهی به‌خوبی حفظ‌ شده‌اند اما در تخت فولاد چندین پروژۀ ناجور اجرا شده که موجب از دست رفتن سنگ‌قبرها شده است. برای نمونه تکیۀ خوانساری‌ها سنگ‌های نفیسی داشت که زمانی به خاطر پیاده راه‌سازی، آن سنگ‌قبرها را برداشتند و به مکان نامعلومی بردند، سپس جای آن‌ها پلاک‌های کوچکی گذاشتند که حاوی اسم و تاریخ فوت متوفی بود. این پلاک‌های کوچک بی‌ارزش کجا و آن سنگ‌قبرهایی که حاوی نقوش و شعرها و متن‌های زیبا بود؟ معتقدم که این  شیوه جایگزین کردن یک خیانت است.

این پژوهشگر هشدار می‌دهد: مزار علمای سادات بهشتی از جمله پدر و اجداد شهید بهشتی اکنون در معرض خطر قرار دارد.

نصراللهی تأکید می‌کند که ما به‌عنوان یک علاقه‌مند به تاریخ و میراث فرهنگی مذهبی اصفهان، با هیچ شخص و نهادی دشمنی نداریم، قصدمان از بیان مشکلات تخت فولاد دلسوزی است، دوست داریم آن  را سالم به دست نسل‌های بعدی برسانیم و به همین خاطر نسبت به خطراتی که آن را تهدید می‌کند حساسیت داریم.

ناصر طاهری، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان اما در گفت‌وگو با ایسنا اظهار می‌کند: پروژۀ ساماندهی محوطه شمالی مصلی به‌ شرط ساماندهی وضع موجود قبور با حداقل مداخله، به تائید ما رسیده  و با نظارت میراث فرهنگی در حال انجام است.

او ادامه می‌دهد: قبرهای این بخش از تخت فولاد چندان قدیمی نیست اما با این‌حال تأکید کرده‌ایم که این عملیات نباید موجب جابجایی یا شکسته شدن سنگ‌قبرها شود.

طاهری تصریح می‌کند: با بررسی‌هایی که صورت گرفته، قبل از برداشتن کلیۀ سنگ‌قبرهای این محدوده امر تصویربرداری و مستندنگاری آن انجام‌شده و به‌ این‌ ترتیب سنگ‌ها به همان صورت قبلی دوباره در جای خود نصب می‌شوند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان با اشاره به اینکه از قرائن پیداست تعدادی از سنگ‌قبرها قبل از انجام این پروژه شکسته یا دارای ترک بوده‌اند، می‌گوید: ما نظارت و حساسیت و دقت خود را در این محدوده بالاتر برده‌ایم تا کار به‌خوبی پیش برود و امروز نیز مجدداً مکاتباتی را با متولیان و مجریان پروژه برای تأکید بر حفاظت و جلوگیری از اقدامات غیراصولی انجام دادیم.

سید علی معرک نژاد، مدیر مجموعه تخت فولاد نیز ماجرا را این‌گونه برای ایسنا روایت می‌کند: پروژۀ ساماندهی محوطۀ شمالی مصلی به درخواست مسئولان مصلی پیگیری و توسط پیمانکار شهرداری منطقه شش در حال اجراست اما چون این پروژه در محدودۀ تخت فولاد است، ما نیز بر انجام آن نظارت داریم.

 او خاطرنشان می‌کند: در طرح جامع محدودۀ شمالی به‌عنوان یکی از فضاهای جرم خیز و ناامن شناسایی شد و به همین دلیل تصمیم بر آن شد تا با ایجاد سهولت در عبور و مرور و استفاده از المان‌های جذاب، این بخش را به‌عنوان یک فضای شهری مناسب در اختیار مردم قرار بگیرد. تمام این اقدامات نیز ملاحظات اساسی دارد و حفظ میراث تخت فولاد تحت تأثیر هیچ پروژه عمرانی‌ای قرار نمی‌گیرد.

مدیر مجموعه تخت فولاد با تأکید بر اینکه این فضا قرار نیست چیزی جز گورستان باشد، ادامه می‌دهد: طرحی که هم‌اکنون در حال اجراست قبلاً توسط کارشناسان میراث و ... مورد بررسی و اصلاح قرار گرفته و به‌شرط جابجا و تخریب و مخدوش نشدن قبور مجوز آن صادرشده است.

او یادآور می‌شود: همین سخت‌گیری‌ها باعث شد که پیمانکار قبل از انجام هر کار، از تمام قبوری که در مسیر بودند عکس‌برداری کند و به آن‌ها کدهایی اختصاص بدهد که هر سنگ را به عکس و اطلاعات پیشین متصل می‌کند. به همین خاطر خیلی دقیق می‌توان وضعیت کنونی سنگ‌قبرها را با وضعیت قبلی آن مقایسه کرد.

معرک نژاد خاطرنشان می‌کند: ما دو سه مراجعه‌کننده داشتیم که ادعا می‌کردند سنگ‌قبر عزیزانشان شکسته شده و با رجوع به بانک اطلاعاتی موجود به آن‌ها نشان دادیم که این ترک یا شکستگی قبل از عملیات نیز وجود داشته و اکنون به خاطر جابجایی برای ساماندهی زیر و اطراف قبر، بیشتر خود را نشان داده است.

مدیر مجموعه تخت فولاد با اشاره به اینکه هر ادعایی درباره شکسته شدن سنگ‌قبرها قابل‌بررسی است، می‌گوید: هر کس شبهه‌ای نسبت به شکسته شدن سنگ‌قبری دارد می‌تواند به ما مراجعه و وضعیت قبلی آن را مشاهده کند. ما نیز اگر شاهد اتفاق نادرستی باشیم سریع مداخله کرده و روند اصلاحی را پی می‌گیریم چنان‌که پیش‌تر نیز یک‌بار پروژه را متوقف کردیم و بعد از تذکر به پیمانکار و تأکید بر رعایت بیشتر همۀ جوانب امر، مجدداً کار از سر گرفته شد.

او تأکید می‌کند که مجموعۀ تخت فولاد عملاً در اجرای پروژۀ محوطه شمالی مصلی نقشی ندارد اما خود را مقید می‌داند که حافظ این گنجینۀ تاریخی باشد و در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کند.

انتهای پیام