به گزارش ایسنا، دولت آمریکا محدوده مشخصی برای تردد روحانی و ظریف در نیویورک مشخص کرده بود و آنها بین هتل محل اقامت و دفتر سازمان ملل حق تردد داشتند البته با توجه به تراکم دیدارها و مصاحبه‌های روحانی، عملا فرصت تردد در خارج از محدوده مدنظر دولت ترامپ فراهم نبود. در جریان این سفر، مجید تخت‌روانچی نماینده ایران در سازمان ملل به دلیل بیماری سرطان در بیمارستانی در نیویورک بستری شده بود و دولت ترامپ به ظریف اجازه نداد به ملاقات او برود.

در سازمان ملل مذاکرات ایران با فرانسه به نمایندگی از اروپا ادامه داشت. مکرون تلاش زیادی داشت تا ایران و آمریکا را به یک توافق برساند و حتی طرح چهارماده ای نیز آماده کرده بود. ایران می‌گفت که به تغییرات جزئی در برجام راضی است یعنی تصویب زودتر پروتکل الحاقی در مجلس شورای اسلامی از سوی جمهوری اسلامی ایران است که در برجام سال ۲۰۲۳  برای این کار تعیین شده بود به شرط آنکه آمریکا هم برجام را به همراه لغو کلیه تحریم‌ها در کنگره به تصویب برساند.

اما ترامپ می‌گفت اول باید با روحانی دیدار مستقل داشته باشد یا او در جلسه ۱+۴ شرکت کند تا تحریم‌ها را بردارد و ایران می‌گفت که اول ترامپ باید تحریم‌ها را بردارد تا راه مذاکره باز شود. جانسون نخست وزیر انگلیس و مکرون رئیس‌جمهور فرانسه در سازمان ملل به روحانی اصرار کردند تا با ترامپ دیدار کند که روحانی پیشنهاد آنها را رد کرد. مکرون حتی تلاش کرد که گفت وگوی تلفنی میان ترامپ و روحانی برقرار کند که روحانی زیر بار نرفت در حالیکه روحانی در مهر ۹۲ و در جریان مذاکرات هسته‌ای، یک بار با اوباما تلفنی صحبت کرده بود. مقامات تهران معتقد بودند که ترامپ دنبال عکس‌گرفتن با روحانی است تا از آن برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰ استفاده کند و دنبال لغو تحریم‌ها نیست.

مرغ ایران و آمریکا یک پا داشت وبعد از اینکه ترامپ از دیدار با روحانی ناامید شد، در نطق خود در مجمع عمومی سازمان ملل گفت قصد ندارد تحریم‌ها را لغو کند. روحانی هم در نطق خود گفت که عکس یادگاری آخرین ایستگاه مذاکره است، نه اولین ایستگاه آن. روزنامه کیهان از سخت‌ترین رقبای روحانی، در واکنش به نطق رئیس‌جمهور به او دست مریزاد گفت.

عمران خان؛ میانجی تهران و ریاض

در همین روزها ایران، کشتی انگلیسی توقیف‌شده را آزاد کرد. ریاض هم به پیشنهاد آتش‌بس انصارالله و حل و فصل مشکلات خود با ایران از طریق دیپلماسی چراغ سبز نشان داده بود که با استقبال تهران مواجه شد. حسن روحانی همچنین در جریان سر خود به سازمان ملل طرح ابتکار صلح هرمز را مطرح کرد.

از سویی عمران‌خان نخست‌وزیر پاکستان قرار بود روز بیستم مهر برای میانجیگری میان ایران و عربستان، به تهران  سفر کند اما ۱۹ مهر نفتکش ایرانی SABITI متعلق به شرکت ملی نفتکش بر اثر اصابت دو موشک در ۶۰ مایلی بندر جده در دریای سرخ دچار انفجار در بخش بدنه شد. ایران یک رژیم و یک دولت منطقه را مقصر دانست. مشخص بود که منظور ایران از رژیم، رژیم صهیونیستی بود اما ایران نامی از دولت منطقه نبرد. مقامات ایران کشورهای حمله کننده به نفتکش ایران را تهدید کردند اما واقعیت این بود که تهران با خویشتن داری از کنار این حادثه گذشت.

بیستم مهر عمران خان وارد تهران شد. سیاست پاکستان در سال‌های تنش میان ایران و عربستان، حفظ روابط با هر دو کشور بود بنابراین عمران‌خان گزینه مناسبی برای میانجیگیری محسوب می‌شد. عمران‌خان همچنین پس از سفر به تهران گفت که پیشنهاد دونالد ترامپ مبنی بر میانجیگری پاکستان در روابط ایران و آمریکا را به حسن روحانی رسانده است.

۲۹ مهر محمدجواد ظریف در گفت وگو با شبکه المسیره یمن اظهار کرد:«تماس‌های مداومی با عمران خان، نخست وزیر پاکستان در رابطه با مساله یمن داریم. تهران از هر ابتکار عملی برای کاهش تنش در منطقه استقبال می‌کند و برای پایان جنگ یمن همکاری خواهد کرد. اگر شرایط مناسب فراهم شود، من آماده سفر به ریاض برای حل اختلافات خواهم بود.»(۱)

اما در این بین دولت مستعفی یمن و شورای انتقالی جنوب «توافقنامه ریاض» را امضا کردند. محمد بن سلمان این توافق‌نامه را مرحله‌ای جدید در راستای ثبات یمن خواند و ترامپ از آن دفاع کرد اما ایران و انصارالله یمن مخالفت خود را اعلام کردند. براساس این توافق،‌ دولت مستعفی یمن فعالیت‌های خود را در عدن به عنوان پایتخت موقت خود از سر می‌گیرد و تمام بخش‌های سیاسی و امنیتی از جمله شورای انتقالی جنوب در قالب وزارت دفاع و کشور در دولت مستعفی ادغام می‌شوند و دولت منصفانه‌ای بین شمال و جنوب با حضور ۲۴ وزیر تشکیل می‌شود اما انصارلله یمن توافق بین دولت مستعفی و شورای انتقالی جنوب را به نمایندگی از ملت یمن ندانست. وزارت خارجه ایران هم با اشاره با اینکه این توافقنامه موجب تثبیت اشغالگری عربستان در جنوب یمن می‌شود اعلام کرد که گام اول حل بحران یمن توقف جنگ و خونریزی و رفع محاصره یمن و گام بعدی انجام گفتگوهای یمنی – یمنی است.

در همین روزها جزئیات ابتکار صلح هرمز طرح توسط تهران برای کشورهای حاشیه خلیج فارس و دریای عمان ارسال شد. این نامه با امضای حسن روحانی از طریق وزارت خارجه کویت به عربستان و بحرین تحویل داده شد. نامه خطاب به سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان نوشته شده بود که با استقبال عربستان و بحرین هم مواجه شد. بن سلمان ولیعهد عربستان (پس از حملات به آرامکو و اتخاذ رویکرد منفعلانه و دور از انتظار عربستان از دولت آمریکا نسبت به این حوادث) گفته بود که دنبال راه‌حل دیپلماتیک با تهران است نه راه حل نظامی. او دو سال پیش در اظهارنظری جنجالی گفته بود که جنگ و ناآرامی‌های منطقه را به داخل ایران می کشاند.

گام چهارم کاهش تعهدات برجامی

با اعلام حسن روحانی، ایران گام چهارم کاهش تعهدات برجامی خود را از نیمه آبان آغاز کرد.آغاز گازدهی به ۱۴۰۴سانتریفیوژ فعال در سایت فردو و همچنین تولید مجدد اورانیوم غنی‌شده در فردو(ادامه گام سوم) با واکنش اروپا مواجه شد. امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه که در ماه‌های گذشته تلاش زیاد اما ناکامی برای یافتن راه‌حل احیای برجام انجام داده بود، واکنش تندتری در بین رهبران اروپایی داشت.

مکرون۱۵ آبان و پس از اعلام اجرای گام چهارم ایران، اعلام کرد که فشار بیشتری به ایران وارد می شود. آیت الله خامنه‌ای در روز ۱۲ آبان در دیدار با دانشجویان و دانش‌آموزان درباره مکرون گفته بود «حالا یک دولت هم فرض کنید دولت فرانسه می‌آیند واسطه می‌شوند اصرار می‌کنند، نامه، تلفن، بیا برو، ملاقات‌های متعدّد در نیویورک و مانند اینها که باید ملاقات کنید. رئیس‌جمهور فرانسه گفته بود اگر یک ملاقات بکنید همه‌ مشکلات حل می‌شود؛ آدم واقعاً تعجّب میکند. یا باید بگوییم ایشان خیلی ساده است یا باید بگوییم همدستند با هم؛ یکی از این دو تا است. هیچ مشکلی با ملاقات و با مذاکره حل نخواهد شد؛ هیچ مشکلی.»(۲)روحانی نیز گفت که اگرهمه تحریم‌ها برداشته شد، ما هم به شرایط گذشته بازمی‌گردیم.

مقامات تهران اعلام کردند که فعالیت‌های هسته‌ای جدید ایران تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام می‌شود.

قسمت هشتم این گزارش ساعت ۳ بامداد روز نهم فروردین منتشر می‌شود.

منابع:

۱ - ظریف: آماده سفر به ریاض هستم، اگر ...

۲ - بیانات در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان