زهره سلطان‌مرادی در گفت وگو با ایسنا اظهار کرد: صفویان در شهرهای بزرگ ایران خیابان‌های مرکزی پهنی ایجاد می‌کردند که در دو سویشان ردیف‌هایی از درختان کاشته می‌شد و برای آبیاری درختان و نیز برای تلطیف فضای شهر، جوی‌های دائمی آب در کنار این خیابان‌ها جاری می‌شد.
این مدرس دانشگاه، با اشاره به تاریخ شکل‌گیری چهارباغ اصفهان ادامه داد: ساخت خیابان چهارباغ در سال 1006 هجری قمری آغاز شد و تا سال 1011 هجری قمری به درازا کشید. در جبهه شرقی خیابان، باغ خرگاه، باغ بلبل، مدرسه چهارباغ، باغ توت، مهمان‌خانه درویشان نعمت‌الهی و شیرخانه ساخته شد و در جبهه غربی باغ هشت‌گوش، باغ تخت، باغ مو، مهمان‌خانه درویشان حیدری و قفس‌خانه وجود داشت و میان این بناهای باشکوه، کنار جوی‌های آب روان و در سایه‌سار درختان تنومند تفرج‌گاه بهشتی مردم بود.
وی تأکید کرد که خیابان چهارباغ، یک «باغ ایرانی» در مقیاس شهر، با سه عنصر اصلی آب، گیاه و بنا بود.
سلطان‌مرادی با بیان اینکه در دوره صفوی جشن‌های شکوهمندی در اصفهان برپا می‌شد و خیابان چهارباغ بستری بی‌نظیر برای برگزاری این آیین‌ها فراهم می‌کرد، گفت: برای مثال اسکندربیک، منشی برگزاری جشن آب‌پاشان در اصفهان را چنین توصیف می‌کند که «در آن روز زیاده از صد هزار تن از طبقات خلایق و وضیع و شریف در خیابان چهارباغ جمع آمده به یکدیگر آب می‌پاشیدند.»
این پژوهشگر مطالعات صفوی، به توصیف جهانگردان از چهارباغ اشاره کرد و افزود: جهانگردانی که در دوره صفوی از اصفهان دیدن کرده‌اند، با شگفتی از گردشگاه چهارباغ یاد می‌کنند؛ پیترو دلاواله اندازه چهارباغ را دو برابر «پونت موله» در رم می‌داند. آدام اولئاریوس اشاره می‌کند که هر کس چهار سکۀ مسی بدهد می‌تواند به باغ‌های شاهی وارد شده و هرقدر بخواهد از میوه‌های باغ بخورد. ژان شاردن نیز می‌نویسد چهارباغ از هر خیابانی که من تاکنون دیده و یا درباره‌اش شنیده‌ام زیباتر است.
وی تصریح کرد: کاوش‌های باستان‌شناسی معاصر در محور شهری چهارباغ می‌تواند پاسخگوی بسیاری از ابهامات در زمینه شیوه شهرسازی صفویان باشد و یافته‌های تازه به باز زنده سازی ساختار شهری صفوی و فهم ارتباط بخش‌های گوناگون پایتخت باشکوه شاه‌عباس با یکدیگر یاری خواهد رساند.
سلطان‌مرادی خاطرنشان کرد: حفاظت از قسمت‌های کاوش شده و معرفی و نمایش بخش‌هایی از این پازل تاریخی به‌صورت سایت موزه در دل محور فرهنگی چهارباغ، هویت این خیابان را زنده ساخته و روح تازه‌ای به کالبد شهر خواهد دمید.
این دانش‌آموختۀ باستان‌شناسی ادامه داد: در توصیف بازدیدکنندگان دوره صفوی، به عمارت باشکوهی در ابتدای گردشگاه چهارباغ اشاره‌شده و از آن به‌عنوان ورودی دولت‌خانۀ مبارکۀ نقش‌جهان نیز یادشده است. این بنا (کاخ جهان‌نما) در دوره قاجار ابتدا دفتر روزنامه فرهنگ بوده و درنهایت در زمان حکمرانی ظل‌السلطان بر اصفهان، به بهانه دید داشتن بر کوشک هشت‌بهشت، که محل اقامت بانو عظمی، خواهر ظل‌السلطان بوده، تخریب‌شده است.
وی با بیان اینکه در دهۀ اخیر بخش‌هایی از پایه‌های این کاخ و همچنین بقایای نخستین حوض گردشگاه چهارباغ در کاوش باستان‌شناسی به‌دست‌آمده، گفت: این یافته‌ها نوری بر مسیر پژوهش‌های تاریخی این بافت تاریخی تاباند چراکه هماهنگی ساختاری و هارمونی فرح‌انگیز این گردشگاه، بارها و از سوی جهانگردان مختلف دوره صفوی چون شاردن، کمپفر، تاورنیه و... ستوده شده اما تناقضاتی که در این توصیفات به چشم می‌خورد، بازسازی تاریخی آن را با چالش روبه‌رو می‌کرد.
این پژوهشگر مطالعات صفوی تصریح کرد: کشف نخستین حوض خیابان و بررسی ابعاد و ویژگی‌های ساختاری آن، استناد به متون تاریخی معتبرتر در این زمینه را امکان‌پذیر می‌سازد و بر این اساس، این معیار ارزشمند می‌تواند چراغ راهی در شناخت مکان‌های احتمالی سایر حوض‌ها و رسیدن به فهم درستی از ساختار آب‌رسانی به بخش‌های گوناگون این بافت تاریخی ارزشمند باشد.
انتهای پیام
نظرات