به گزارش ایسنا، اولین قدم برای استفاده از متن کامل پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها در پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج)، عضویت در این پایگاه و در اختیار قرار دادن اطلاعات شناسنامه‌ای و رایانامه فرد متقاضی است.

پیش از ثبت نهایی اطلاعات کاربری، متقاضی بایستی تأیید کند که بیانیه‌های پایگاه اطلاعات علمی ایران (گنج) را خوانده و پذیرفته‌ است. با تأیید این گواهی، متقاضی ثبت‌نام به طور ضمنی متعهد می‌شود که با دسترسی به پایگاه ایرانداک از داده‌ها، اطلاعات، و محتوای آن با رعایت کامل حقوق پدیدآوران و تنها برای اهداف علمی، آموزشی، و پژوهشی و بر پایه قانون و مقررات مربوطه استفاده کند.

 پس از ثبت اطلاعات مورد نیاز، لینک تأیید عضویت به رایانامه متقاضی ارسال شده و از طریق می‌تواند به حساب کاربری خود وارد شود.

دسترسی به تمام متن کدام پایان‌نامه‌ها/رساله‌ها مجاز است؟

دسترسی به تمام‌متن پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها، و پیشنهاده‌ها (پروپوزال‌ها) بر پایه آیین‌نامه «ثبت و اشاعه پیشنهادها، پایان‌نامه‌ها، و رساله‌های تحصیلات تکمیلی و صیانت از حقوق پدیدآوران در آن‌ها»، و همچنین امکانات و محدودیت‌های فنی در ایرانداک شدنی است.

از ۷۴۲ هزار و ۸۳۵ مدرک در پایگاه ایرانداک، دسترسی به تمام متن ۳۸۹ هزار و ۴۴۴ مدرک امکان‌پذیر است که این به معنی دسترسی به حدود ۵۲ درصد مدارک موجود است. این در حالی است که میزان دسترسی به تمام متن از بین ۵۰۰ هزار و ۶۱۰ پایان‌نامه کارشناسی ارشد موجود در ایرانداک، ۷۲ درصد و میزان دسترسی به تمام متن رساله‌های دکتری موجود در ایرانداک نیز حدود ۳۶ درصد است.

اما در آیین‌نامه فوق چنین آمده که ایرانداک موظف است متن کامل پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد را ۱۸ ماه و متن کامل رساله‌های دکتری (تنها برای پایان‌نامه‌ها و رساله‌های مؤسسه‌های زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری) را ۳۰ ماه بعد از تاریخ دفاع موفقیت‌آمیز دانشجو، به صورت رایگان در محیط وب، اشاعه دهد.

با این حال اگر دسترسی به تمام متن یک پیشنهاده، پایان‌نامه و رساله در ایرانداک امکان‌پذیر نباشد، سه دلیل "موجود نبودن فایل در ایرانداک"، "محدودیت قانونی یا فنی اشاعه" و "پر شدن سهمیه فایل‌های دریافتی" از دلایل محتمل برای عدم دسترسی به فایل هستند. سهیمه فایل‌های دریافتی تمام متن، پنج فایل در طول یک هفته است که این تعداد از زمان دریافت نخستین فایل محاسبه می‌شود. کاربران می‌توانند در بخش اطلاعات کاربری، از سهمیه دانلود خود اطلاع پیدا کنند.

نکته دیگر آنکه ارتباطی بین زمان قدیمی‌تر بودن سال دفاع پایان‌نامه و موجود بودن تمام متن آن در ایرانداک وجود ندارد و به عنوان مثال ممکن است که دسترسی به متن پایان‌نامه‌ای که در سال ۹۲ دفاع شده در دو بخش "چند برگ نخست" و "تمام متن"، امکان‌پذیر باشد؛ در حالی که از پایان‌نامه‌ای که در سال ۱۳۸۰ دفاع شده فقط چکیده موجود است.

بر اساس اعلام مهدی محمودیان، رئیس اداره ثبت و فراهم‌آوری اطلاعات ایرانداک، پایان‌نامه و رساله‌های پذیرش شده از سوی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، در ساعت ۲۴ همان شب در سامانه گنج به نشانی  ganj.irandoc.ac.ir  در دسترس عموم قرار می‌گیرند.

به گزارش ایسنا، یکی از راهبردهای اساسی برای تحقق دسترسی آزاد (Open access) "آرشیوهای دسترسی آزاد" و دوم "مجلات دسترسی آزاد" هستند؛ منظور از دسترسی آزاد، عمل فراهم آوردن امکان دسترسی نامحدود از طریق اینترنت به تحقیق و پژوهش دانشمندان است. از مصادیق دسترسی آزاد، امکان دسترسی رایگان و همگانی کاربران به منابع در اینترنت، امکان خواندن، دانلود، کپی، توزیع، چاپ، جستجو یا لینک به متن کامل مقاله است.

نکته‌ای که در دسترسی آزاد به منابع علمی و پژوهشی اهمیت دارد، صیانت از حقوق پدیدآورندگان است به گونه‌ای که ذخیره و بازتولید اطلاعات و به‌کاربری آن‌ها برای مقاصد تجاری، درست کردن پایگاه داده و تولید ارزش افزوده از آن‌ها به هیچ عنوان مجاز نیست.

انتهای پیام