در میزگردی که در ایسنا، با حضور جمعی از اساتید و صاحبنظران و مسئولان مربوطه برگزار شد، به بررسی اهمیت خاک، وضعیت فرسایش خاک، عوامل و پیامدهای فرسایش خاک و راهکارهای نجات خاک پرداخته شد.

محور اول: اهمیت خاک و وضعیت فرسایش این عنصر مهم

خاک یک امانتدار غیرقابل تکرار است

علی بهشتی آل آقا رئیس پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه در این میزگرد اظهار کرد: در باب اهمیت خاک اینکه خاک عنصری مهم در طول زندگی انسان است که نقش های کلیدی  در زندگی آدمی دارد.

بهشتی اضافه کرد: خاک یک امانتدار بسیار بزرگ غیرقابل تکرار است که علاوه بر اینکه نقش مهمی در زدودن آلودگی ها دارد، می‌تواند به لحاظ ساختار خود خیلی از ذرات و ملکول‌ها را در خود جذب کند. خاک نه فقط آلاینده‌های زیستی را در خود نگه می‌دارد بلکه قادر به تجزیه آنها نیز هست، هرچند نمی توانیم به واسطه این لطف خاک هر روز به آلاینده هامان اضافه کنیم.

فرسایش خاک در کشور ۱۶.۴۵ تن در هکتار در سال است 

افشین صفوی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه نیز در این میزگرد به آمارهای مرتبط با فرسایش خاک اشاره کرد و گفت: براساس آمارها فرسایش خاک در اروپا سالانه ۰.۸۴ تن در هکتار در و در آمریکای شمالی ۴.۹ تن در هکتار است، ضمن اینکه این آمارها در استرالیا ۲.۷۳ تن، در آسیا ۶.۱ تن و در کشور ما ۱۶.۴۵ تن در هکتار در سال است.

صفوی ادامه داد:آمارهای فرسایش خاک در استان کرمانشاه نشان از فرسایش ۱۲ تن در هکتاری در سال دارند که بیشترین آمارهای فرسایش خاک هم در سه شهرستان ثلاث باباجانی،  قصرشیرین و گیلانغرب دیده می شود که عمده این فرسایش خاک را در اراضی زراعی می بینیم که به دلیل شخم زدن های زیاد اراضی زراعی رخ می‌دهد. 

معاون جهاد کشاورزی کرمانشاه این را هم گفت که در کشوری مثل استرالیا که آمار فرسایش خاک پایین است، از کشاورزی حفاظتی و روش های بی خاکورزی در کشت محصولات زراعی استفاده می شود. 

آمار فرسایش خاک در کشور و استان کرمانشاه آمار قابل قبولی نیست 

انشالله کولانی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه نیز در این میزگرد از خاک به عنوان بستر حیات و توسعه پایدار یاد کرد و افزود: مجموع عرصه های زراعی و ملی استان کرمانشاه ۲.۷ میلیون هکتار است که حدود یک میلیون هکتار آن اراضی زراعی و باغی و ۱.۷ میلیون هکتار دیگر جنگل و مرتع است که با توجه به پوشش گیاهی ۱.۲ میلیون هکتاری مراتع و و پوشش۵۲۷ هزار هکتاری جنگلی استان نمی توانیم بگوئیم آمار فرسایش خاک در استان آمار قابل قبولی در مقایسه با میانگین جهانی است.

ارزش خاک در برخی از موارد در حد آب و حتی بیشتر از آب است 

رضا حق پرست مدیر پروژه ارتقای امنیت غذایی استان کرمانشاه در ادامه این میزگرد با بیان اینکه بدون خاک حیات در کره زمین مفهومی ندارد زیرا مهمترین عنصری که به آن نیاز داریم خاک است، ادامه داد: ارزش خاک در برخی از موارد در حد آب و حتی بیشتر از آب هم  است، چون مگر می شود با آب خالی و بدون خاک غذا درست کرد.

 
محور دوم: عوامل و پیامدهای فرسایش خاک 

قلب خاک در سرش می تپد 

علی بهشتی آل آقا رئیس پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه با بیان اینکه قسمت بالایی خاک حکم سر به بدن را دارد، گفت: قسمت بالایی خاک چه به لحاظ حاصلخیزی، چه به لحاظ باروری و چه از نظر فعالیت میکروارگانیسم ها مهمترین قسمت خاک بوده و به اصطلاح قلب خاک در سرش می تپد و همه اینها در حالیست که اولین جایی که بیشترین لطمات را می بیند، در بالای خاک است.

رئیس پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه با بیان اینکه خیلی سر به سر خاک می گذاریم، گفت: خیلی از کشاورزان با افتخار چندین بار زمین های زراعی خود را شخم می زنند که اگرچه این کار در کوتاه مدت برای افزایش تولید جواب می دهد، اما در بلند مدت به نابودی خاک منجر می شود. 

وی با تاکید بر اینکه با ادامه روند کنونی که سیر قهقرایی خاک را رقم زده خیلی دور از انتظار نیست که خاکهای ما غیرقابل استفاده شوند، گفت: اگر مسیر کنونی را در برخورد با خاک ادامه دهیم، خیلی جای تعجب ندارد که در آینده نزدیک ناچار به واردات اغلب محصولات کشاورزی شویم.

بهشتی ادامه داد: به دلیل شخم زدن های زیاد خاک به ویژه در استان کرمانشاه سنگین شده و کارکردن با آن سخت شده، بگونه ای که به جرات می توان گفت خاک در بخش مراقبت های ویژه و در "کما" است و برای اینکه زنده بماند نیاز به مراقبت دارد.

وی سپس اشاره ای کوتاه به عوامل فرسایش خاک داشت و با اشاره به فرسایش "پاشمانی" خاک در اثر بارندگی ها، گفت: با بارش تند باران قطرات باران ذرات خاک را از هم جدا می کند و این کار علاوه بر اینکه به فرسایش خاک دامن می زند، باعث کاهش نفوذ آب به خاک می شود.

بهشتی با بیان اینکه فقر پوشش گیاهی نقش مهمی در افزایش فرسایش خاک دارد، گفت: هرچه پوشش گیاهی ضعیف تر باشد، ضمن افزایش فرسایش خاک، بروز سیلاب های تند نیز اجتناب ناپذیر خواهد بود.

وی در ادامه شخم زدن را در افزایش فرسایش خاک اثرگذار عنوان کرد و افزود: با شخم زدن زمین علاوه بر اینکه کربن خاک که ماده آلی خاک است روز به روز کمتر می شود، فرسایش خاک هم بیشتر خواهد شد.

برای تشکیل یک سانتیمتر خاک ۳۰۰ سال زمان نیاز است 

مهندس انشاالله کولانی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه ‌تاکید کرد: برای تشکیل یک سانتیمتر خاک ۳۰۰ سال زمان نیاز است، لذا دود این سیر قهقرایی تخریب جنگلها، مراتع و محیط زیست به چشم خودمان می رود.

رضاحق پرست مدیر پروژه ارتقای امنیت غذایی استان کرمانشاه گفت: فعالیت های بشر به ویژه فعالیت های چند دهه اخیر برای تامین غذای جمعیت در حال رشد جهان، خاک را در معرض نابودی قرار داده و همه اینها در حالیست که هنوز متاسفانه مشکل خاک را جدی نگرفته ایم و تا وقتی بر خلاف قوانین طبیعی با خاک برخورد می کنیم باید منتظر پیامدهای سختش هم باشیم.

 
محور سوم: راهکارهای نجات خاک 

همه ایرانیان باید سربازان حفاظت از منابع طبیعی شوند 

علی بهشتی آل آقا رئیس پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه با بیان اینکه متاسفانه آگاهی و اطلاعات کشاورزان را بالا نبرده ایم لذا کشاورزان برای افزایش عرصه های تحت اختیار خود دائما در حال تجاوز به عرصه های طبیعی هستند، گفت: برای حفاظت از منابع طبیعی به نیروهای بومی نیاز داریم و همه ایرانیان باید سربازان حفاظت از منابع طبیعی شوند و همانگونه که از دارایی ها و اموال خود حمایت می کنند، از منابع طبیعی هم همین گونه حمایت کنند.

وی سپس با اشاره به خالی بودن جای دروسی در باب اهمیت حفاظت از منابع طبیعی در سرفصل های درسی آموزش و پرورش گفت: چرا نباید از اهمیت آب، خاک و منابع طبیعی در مدارس به دانش آموزان بگوئیم.

 وی ادامه داد: صدا و سیما و رسانه ها باید با برگزاری میزگردها و سلسله نشست ها و همایش های  تخصصی در حوزه اقدامات فرهنگ سازانه حفاظت از منابع طبیعی ورود کرده و جامعه را با فرهنگ حفاظت و حراست از سرمایه های ملی آشنا کنند.

بهشتی این را هم گفت که برای جلوگیری از فرسایش خاک باید استفاده از گاوآهن برگردان دار را کامل از بخش کشاورزی کنار بگذاریم.

باید با ترویج کشاورزی حفاظتی به جایی برسیم که کمترین دستکاری را در طبیعت داشته باشیم 

افشین صفوی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه در پاسخ به این سوال که چرا کشاورزان را از معایب شخم زدن مزارع آگاه نمی کنید، گفت: علاوه بر اینکه تجهیزات مورد نیاز کشت بدون شخم اراضی در دسترس کشاورزان نیست، هزاران سال است که کشاورزان اراضی زراعی خود را قبل از کشت شخم می زنند، لذا ترویج کشاورزی حفاظتی که مبتنی بر روش های کم خاکورزی و بدون خاکورزی است نیاز به اقدامات فرهنگسازانه دارد.

وی با اشاره به وارد کردن تجهیزات مورد نیاز کشاورزی حفاظتی به صورت آزمایشی در سال جاری، ابراز امیدواری کرد: در سنوات آتی شاهد توسعه کشاورزی حفاظتی در استان کرمانشاه باشیم. 

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به پرداخت تسهیلات برای خرید تجهیزات مکانیزاسیون کشاورزی در سنوات گذشته گفت: در هفت سال گذشته یک ریال تسهیلات ارزان قیمت برای خرید گاوآهن برگردان دار پرداخت نکرده ایم و اولین پرداخت تسهیلات هم به آن دسته از متقاضیانی است که خرید تجهیزات کم خاک ورزی و بدون خاکورزی را در برنامه دارند.

وی ابراز امیدواری کرد: با انجام اقدامات ترویجی  به جایی برسیم که کشاورزی حفاظتی در سطح قابل توجهی از اراضی استان اجرایی شود و کمترین دستکاری را در طبیعت داشته باشیم. 

صفوی گفت: در خصوص اقدامات انجام شده در باب حفاظت از خاک همین بس که خرداد ماه امسال لایحه حفاظت از خاک در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی مورد رسیدگی و نهایتا با تایید شورای نگهبان به عنوان قانون حفاظت از خاک به تصویب رسید و بر اساس این قانون وظایف برای دستگاه های مختلف در موضوع حفاظت از خاک مشخص است که این اتفاق در کشور نویدبخش رخدادهای خوبی در حوزه حفاظت از خاک خواهد بود.

باید مردم را نسبت به منابع طبیعی به عنوان سرمایه های خدادادی حساس کنیم 

انشاله کولانی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان کرمانشاه با بیان اینکه منابع طبیعی میراثی برای آیندگان است و ما مدیون آیندگان هستیم، لذا باید برای حفظ منابع موجود بکوشیم، گفت: باید با اقدامات فرهنگ سازانه جامعه را به سمت حفاظت از منابع طبیعی سوق دهیم و مردم را نسبت به منابع طبیعی به عنوان سرمایه های خدادادی حساس کنیم که در این راستا استفاده از ظرفیت های ریش سفیدان خیلی می تواند ما را به اهدافمان نزدیک کند.

وی با اشاره به در برنامه بودن حفاظت از خاک در مجموعه منابع طبیعی و آبخیزداری استان گفت: برای حفاظت از خاک و دیگر منابع طبیعی باید مردم را پای کار بیاوریم، چون تنها با پرسنل منابع طبیعی نمی توان به حفاظت از منابع طبیعی امیدوار بود.

وی با اشاره به انعقاد برنامه مشارکتی با فرمانداری ها در سطح ۳۷۵ هزار هکتار از منابع طبیعی استان برای پای کار آوردن مردم بومی گفت: با این گونه اقدامات مشارکتی در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ شاهد کاهش ۸۴ درصدی حریق در عرصه های منابع طبیعی استان از نظر سطح بودیم که البته در سال جاری هم با وجود پوشش گیاهی خوب ناشی از بارش ها نسبت به سال ۹۷ کاهش ۳۳ درصدی حریق در عرصه های منابع طبیعی استان را شاهد بودیم.

کولانی سپس اجرایی کردن پروژه های آبخیزداری را در جلوگیری از فرسایش خاک اثرگذار عنوان کرد و افزود: برآوردها نشان می دهد با اجرای پروژه های آبخیزداری می توان  میزان فرسایش سالانه خاک را کاهش داد و به متوسط جهانی نزدیک کرد.

کولانی گفت: با اجرای پروژه های آبخیزداری  علاوه بر اینکه می توان از فرسایش خاک جلوگیری کرد، می توان از وقوع سیلاب در بارندگی های شدید جلوگیری کرد، کما اینکه اگر پروژه های آبخیزداری سال گذشته نبود در بارندگی های شدید ابتدای امسال جنوب کرمانشاه و بازارچه شهرستان جوانرود زیر آب می رفت.

وی با اشاره به رشد چشمگیر اعتبارات اجرای پروژه های آبخیزداری استان در سال جاری، گفت: در حالیکه سال گذشته مجموع اعتبارات آبخیزداری استان ۲۰ میلیارد تومان بود، به دلیل اهمیت اجرای این پروژه ها این مبلغ امسال ۳۸.۵ میلیارد تومان بوده که اخیرا هم حدود هفت میلیارد تومان دیگر به این مبلغ اضافه شده است.

کولانی گفت: در سال گذشته پروژه های آبخیزداری در ۱۴ حوزه آبخیز و در ۱۰ شهرستان در استان اجرایی شد که امسال این تعداد به ۱۹ حوزه آبخیز در ۱۴ شهرستان استان رسیده است.

باید باور مردم را به سمت حفاظت از منابع طبیعی سوق دهیم

 رضا حق پرست مدیر پروژه ارتقای امنیت غذایی استان کرمانشاه  با بیان اینکه مقابله با فرسایش خاک نیاز به تغییر فرهنگ مردم دارد، گفت: همه مردم باید برای حفاظت از منابع طبیعی و خصوصا خاک بسیج شوند و پای کار بیایند، باید به طبیعت فرصت دهیم تا خودش را بازسازی کند که با تغییر سبک زندگی می‌توان به این مهم دست یافت.

مدیر پروژه ارتقای امنیت غذایی استان کرمانشاه  ادامه داد: با رعایت یک سری اصول می توانیم جلوی فرسایش خاک را بگیریم، لذا در وهله اول باید باورهای مردم را تغییر داده و آنها را به سمت حفاظت از منابع طبیعی سوق دهیم. 

 وی با بیان اینکه اجرای پروژه ارتقای امنیت غذایی می تواند نقش مهمی در جلوگیری از فرسایش خاک داشته باشد، گفت: این پروژه در حال حاضر در استانهای کرمانشاه، کردستان، لرستان، آذربایجان شرقی و  آذربایجان غربی در حال اجرا بوده و در برنامه اجرای دیگر استانها هم هست و امیدواریم بتواند نقش مهمی در کاهش میزان فرسایش خاک داشته باشد. 

انتهای پیام