به گزارش ایسنا، خلیج گرگان حدود 60 کیلومتر طول و حداکثر 12 کیلومتر عرض دارد و در غرب گلستان و شرق مازندران واقع است. متوسط عمق آب خلیج گرگان یک متر و نیم و بیشترین عمق آن 3 متر است. در این خلیج که 40 هزار هکتار وسعت دارد، 40 گونه پرنده و 32 گونه ماهی زندگی می‌ کنند.

در سالهای اخیر هم ورودی آب شیرین از سوی رودخانه ها و هم ورودی آب شور از دریا به خلیج با مشکل مواجه شده است. پس روی آب خلیج در سالهای اخیر شدت یافته و تاکنون حدود 10 هزار هکتار از مساحت خلیج گرگان خشک شده و روند خشک شدن آن ادامه دارد.

در گذشته تبادل آبی بین دریای خزر و خلیج گرگان از دو کانال خزینی و چاپاقلی انجام می گرفت اما رسوب گذاری باعث شده که کانال خزینی کاملا بسته و دهانه کانال چاپاقلی هم بسیار کم شود.

در سفر سال 95 هیات دولت به استان با توجه به دغدغه ای که مردم و مسئولین استان داشتند، دولت اعتباری برای نجات خلیج در نظر گرفت. بعد از آن کارگروه ملی و در ادامه کارگروه استانی نجات خلیج گرگان تشکیل شد. جلسات متعددی در کارگروه استانی برگزار و در نهایت خرداد ماه سال گذشته، گزینه لایروبی یکی از کانال های شرقی خلیج گرگان به همراه انتقال آب از حوزه نکارود به خلیج گرگان به تصویب کارگروه ملی نجات خلیج گرگان رسید. حال که بیش از یک سال از این مصوبه می گذرد اما هیچ اقدام عملی صورت نگرفته است.

به راستی موضوعات اقتصادی و اجتماعی و زیستی انسانهای زیادی در این منطقه به حیات خلیج گرگان وابسته است که روز به روز به مخاطره آمیزتر می شود و باید هر چه سریع تر راه علاجی برای آن جست.

مدیر امور ماهیان خاویاری استان گلستان در خصوص اهمیت خلیج گرگان می گوید: خلیج گرگان برای شیلات دارای اهمیت بسیار زیادی است. 32 گونه ماهی در خلیج گرگان شناسایی شده است. این خلیج جایگاه بسیار مهمی در پرواربندی برخی از انواع ماهیان دارد.

سیدمصطفی عقیلی‎ نژاد با بیان اینکه 50 درصد خاویار کشور از سواحل استان گلستان استحصال می شد، گفت: وجود خلیج گرگان، تالاب گمیشان و رودخانه های اترک، گرگانرود و قره سو، اکوسیستم منطقه ما را منحصر به فرد کرده است.

وی گفت: در دنیا 27 گونه ماهیان خاویاری داریم که 5 گونه آن مربوط به دریای خزر است و از این میان، 40 درصد فیل ماهی که مهمترین گونه اقتصادی دریای خزر است در گلستان صید می شد. خاویار این منطقه بهترین خاویار دنیا است.

عقیلی نژاد در ادامه با اشاره به چرخه آبی در جنوب خزر، تصریح کرد: یک سیکلون مرکزی آب از بندر امیر آباد مازندران تا غرب گیلان و یک آنتی سیکلون جنوب شرقی خزر در استان گلستان داریم. این موضوع باعث شده تا مدت زمان صید در گلستان 10 ماه از سال اما در حوزه مازندران 7 ماه از سال باشد. در گلستان برای رسیدن به عمق 5 متری باید بیش از 3 کیلومتر از ساحل فاصله گرفت اما در مازندران و گیلان در فاصله بسیار کمتری می توان به این عمق رسید.

مدیر امور ماهیان خاویاری استان گلستان بیان کرد: هیچ شرکت صیادی در خلیج گرگان عملیات صید انجام نمی دهد. این خلیج پشتوانه ای برای حدود 30 شرکت صیادی استان است که در سواحل خزر مشغول به فعالیت هستند.

وی خاطرنشان کرد: تا سال 1377 روند افزایشی سطح آب دریای خزر را داشتیم که باعث شده بود، جزیره آشوراده و روستای چاپاقلی خالی از سکنه شوند.

عقیلی نژاد گفت: کانال خزینی یکی از راههای ارتباط آبی بین دریای خزر و خلیج گرگان بود که عملیات کشتیرانی به بندر گز از آنجا انجام می گرفت. کانال چاپاقلی نیز یکی دیگر از راههای ارتباط بین دریا و خلیج بود که عرض آن بین 2.2 کیلومتر تا بیش از 3 کیلومتر بود. در سال 1367 دستگاه لایروبی از استان گیلان به این منطقه آمد و در طول سه سال لایروبی سواحل استان را انجام داد.

وی افزود: در حال حاضر ارتباط بین دریا و خلیج در محل کانال خزینی کاملا قطع و ارتباط از کانال چاپاقلی نیز بسیار کم شده و اگر این ارتباط قطع شود، ظرفیت زیستگاهی مناسب خلیج گرگان برای پرواربندی انواع ماهیان از بین می رود.

مدیر امور ماهیان خاویاری استان گلستان با بیان اینکه 13 رودخانه به خلیج گرگان منتهی می شوند، گفت: احداث سد گلورد در مازندران باعث شد که ورودی آب از سمت غرب به خلیج بسیار کاهش پیدا کند. آب شیرینی که از سمت لپو زاغمرز وارد خلیج می شد در چرخه اکوسیستم منطقه بسیار تعیین کننده بود.

عقیلی نژاد تاکید کرد: باید لایروبی کانال چاپاقلی به عنوان یک اولویت در استان و کشور باشد. به موضوع خلیج گرگان نباید به عنوان یک موضوع استانی نگاه کرد، بلکه این یک موضوع ملی و بین المللی است.

مدیر امور ماهیان خاویاری استان گلستان با بیان اینکه وظیفه ماست که با احیای خلیج گرگان، ماهیانی که در معرض خطر هستند را حفظ کنیم، گفت: لایروبی به حفظ خلیج کمک می کند.

رئیس اداره محیط زیست دریایی محیط زیست گلستان درباره علت خشک شدن بخشی از خلیج گرگان می گوید: بر اساس مطالعات صورت گرفته عواملی از جمله کاهش سطح آب دریای خزر، کاهش ورودی آب از رودخانه های منتهی به خلیج، استفاده بیش از حد از منابع آب زیر زمینی، افزایش تبخیر و کاهش بارش، باعث کاهش سطح آب خلیج گرگان و خشک شدن بخشی از خلیج در قسمت غربی و جنوبی شده است.

وحید خیرآبادی خاطرنشان کرد: در سالهای 55 و 56 شرایط بدتر از این را هم در خلیج گرگان داشتیم و در آن زمان وسعت خلیج به 30 هزار هکتار رسیده بود. در سالهای 76 و 77 که بهترین شرایط پر آبی خلیج را داشتیم، مساحت به 53 هزار هکتار رسیده بود.

وی با بیان اینکه در شرایط طبیعی میزان تبادل آبی خلیج و دریای خزر 5 و نیم میلیارد متر مکعب در سال است، گفت: در شرایط فعلی زمان مانداب در خلیج 340 روز است.

خیرآبادی خاطرنشان کرد: بر اساس گفته مشاور طرح نجات خلیج گرگان، لایروبی کانال چاپاقلی زمان مانداب را به 328 روز و لایروبی کانال آشوراده زمان مانداب را به 331 روز می رساند.

به گفته وی، در حفاری های سال گذشته، کانی تبخیری در منطقه میان قلعه به دست آمده نشان می دهد در چندین هزار سال پیش حتما این منطقه یک بار خشک شده است.  

رئیس اداره محیط زیست دریایی گلستان با اشاره به اینکه حدود 10 هزار هکتار از وسعت خلیج گرگان خشک شده است، افزود: در حال حاضر از نظر محیط زیستی نه شرایط پر آبی و نه شرایط اضطراری را داریم.

خیرآبادی به شوری آب خلیج اشاره کرد و گفت: در گذشته همواره شوری آب دریا بیشتر از خلیج بود اما در سالهای اخیر بدلیل کاهش ورودی آب شیرین و تبخیر آب، میزان شوری خلیج بیشتر از دریا شده است.

وی خاطرنشان کرد:‌ این نگرانی وجود دارد که سطح آب خلیج بالاتر باشد و بعد از لایروبی آب از سمت خلیج به دریا برود. مشاور طرح باید مشخص کند که با لایروبی کردن وضع خلیج گرگان از این بهتر می شود یا نه؟ اگر قرار باشد با صرف هزینه این فرایند تنها برای یک یا دو سال  جوابگو باشد، بهتر است انجام نشود.

مدیر طرح احیای خلیج گرگان در خصوص آخرین اقدامات صورت گرفته برای نجات خلیج گرگان می گوید: در سفر سال 95 هیات دولت به استان گلستان مبلغ 5 میلیارد تومان به عنوان اعتبار طرح مطالعه و اجرای نجات خلیج گرگان به استان ابلاغ شد. در نهایت مبلغ یک میلیارد و 19 میلیون تومان از این مبلغ تخصیص یافت که 400 میلیون تومان آن صرف لایروبی رودخانه های منتهی به خلیج و حدود 600 میلیون تومان آن هم برای مطالعات اختصاص یافت.
محمد نوری با اشاره به اینکه شرکت آب منطقه ای به عنوان متولی این طرح انتخاب شد، گفت: اولین کار ما در شرکت آب منطقه ای تشکیل کارگروه تخصصی با حضور استانداری و محیط زیست مازندران و استانداری، محیط زیست، آب منطقه ای، اداره کل منابع طبیعی و اداره کل بنادر و دریانوردی گلستان و همچنین سازمان بنادر و کشتیرانی کشور، سازمان حفاظت محیط زیست کشور و سازمان جنگل ها و مراتع کشور بود. در طی یک سال 20 جلسه تخصصی تشکیل شد و در این جلسات مطالعات مشاور گام به گام مورد بررسی و تبادل نظر قرار می گرفت.
وی ادامه داد: مطالعات به دو بخش اضطراری و جامع تقسیم بندی شد و با توجه به اعتباراتی که در اختیار داشتیم، تنها مطالعات اضطراری را در دستور کارمان قرار دادیم و مطالعات انجام شد.
نوری بیان کرد: مشاور برای نجات کوتاه مدت خلیج گرگان حدود 7 سناریو مختلف تعریف کرد که در نهایت با ارزیابی های صورت گرفته، این سناریوها اولویت بندی شدند. تراز آب خلیج گرگان متاثر از تراز آب دریای خزر است و وقتی تراز آب دریا کاهش پیدا می کند، تراز آب خلیج هم کاهش پیدا می کند. بیش از 90 درصد آب دریای خزر از رودخانه هایی که در کشورهای همسایه وجود دارند، تامین می شود. لذا در کارگروه به این نتیجه رسیدیم که نمی توان در کوتاه مدت برای تراز آب خلیج گرگان کاری انجام داد.
مدیر طرح احیای خلیج گرگان با اشاره به اینکه در ادامه به سمت سناریوهایی برای بهبود کیفیت آب خلیج رفتیم، تاکید کرد: در نهایت کارگروه لایروبی کانال آشوراده به تصویب رسید. علت این امر هم حجم لایروبی کمتر، زمان مانداب کمتر آب در خلیج و وجود پاسگاه برای کنترل ترددهای غیر مجاز و... بوده است.
وی ادامه داد: طرح بعد از تصویب، تحویل کارگروه ملی شد و بعد از آن سه جلسه تشکیل شد. خرداد ماه سال 97 گزینه کارگروه تخصصی استان، به عنوان یکی از دو سناریو نهایی نجات خلیج گرگان تحت عنوان لایروبی شرق خلیج گرگان که در واقع همان گزینه لایروبی آشوراده بود، در کارگروه ملی نجات خلیج گرگان نیز مصوب و به هیات دولت اعلام شد. سناریو دوم انتقال آب شیرین از حوزه نکارود به خلیج گرگان بود که جزو راهکارهای انتخاب شده در کارگروه استانی نبود اما در جلسه کارگروه ملی به تصویب رسید.
نوری خاطرنشان کرد: بعد از این مصوبه سازمان حفاظت محیط زیست کشور، رایزنی ها صرفا برای جذب اعتبار اجرای این سناریو ها انجام می گرفت تا اینکه حدود یک ماه گذشته سازمان حفاظت محیط زیست کشور در نامه ای به نهاد ریاست جمهوری اعلام کرد که سازمان محیط زیست با لایروبی در کانال های ارتباطی دریا به خلیج گرگان مخالف است.
مدیر طرح احیای خلیج گرگان با بیان اینکه بعد از این موضوع از سوی استانداری جوابیه برای این مکاتبه تهیه و ارسال کردیم، گفت: این دو سناریو در مصوبه ای که به امضای مسئولین سازمان محیط زیست، وزارت کشور، وزارت امور خارجه، ارتش و ... رسیده بود مورد پذیرش قرار گرفته بود اما چگونه الان با آن مخالفت می شود؟ زمان زیادی صرف برگزاری جلسه و انتخاب راهکارهای اضطراری نجات خلیج گرگان شد اما در نهایت با وجود آنکه مصوبه کار گروه ملی را هم داشتیم، با لایروبی مخالفت شد.
چهار شهرستان گلوگاه، بهشهر، بندر ترکمن و بندر گز در مجاورت خلیج گرگان قرار دارند. فرماندار شهرستان بندرگز درخصوص مشکلات بوجود آمده از پس روی خلیج گرگان می گوید: در این میان شهرستانهایی که در حاشیه خلیج گرگان قرار دارند، شهر بندر گز در کنار ساحل واقع شده و بیشترین تاثیر پذیری را از پس روی خلیج گرگان دارد و بوی بد آن شهروندان را آزرده خاطر می کند.
حسین احمدی بیان کرد: مشاور در ابتدا لایروبی کانالهای خزینی و چاپاقلی را پیشنهاد کرده بود و نامه آن به دولت ارسال شد و بعد از آن شروع لایروبی این دو کانال به دستگاه های اجرایی ابلاغ شد و متاسفانه این کار انجام نگرفت. بعدا دوستان مشاوره دادند که کانال آشوراده باید لایروبی شود.
وی گفت: به نظر من باید همان تصمیم اولیه برای لایروبی کانال خزینی و چاپاقلی اجرایی شود. سالهای سال است که این منطقه لایروبی نمی شود. بنادر کشور هم اگر به صورت مستمر لایروبی نشوند، دیگر قابلیت فعالیت ندارند.
احمدی یادآور شد: در سالهایی که آب پر حجم تر بود، آب از خلیج به دریا راهی نمی شد، الان چگونه با توجه به خشکی که وجود دارد، می گویند با لایروبی احتمال انتقال آب از خلیج به دریا وجود دارد؟
فرماندار بندرگز با تاکید بر سرعت بخشیدن در انجام کار، گفت: حیات بیش از 300 هزار انسان در این منطقه به این خلیج گره خورده و اگر اقدامی صورت نگیرد در آینده مشکلاتی از جمله ریز گرد و مشکلات اقتصادی خواهند داشت. خلیج گرگان با توجه به آرام بودن امواج آن مانند یک استخر بزرگ است که قابلیت تبدیل شدن به یک مرکز بزرگ بازی های آبی را در کشور دارد.
با وجود اینکه گفته می شود دریای خزر یک دوره زمانی افزایش و کاهش سطح آب را دارد اما باید به این موضوع توجه داشت که دمای هوا نسبت به گذشته بیشتر شده و ورودی های آب شیرین به خلیج گرگان نیز به دلایل مختلف کاهش یافته است.
با توجه به اهمیتی که نجات خلیج گرگان دارد اما در عمل سناریو "هیچ اقدامی نکردن" در دستور کار قرار گرفته است!

گزارش از سیدحسین حسینی خبرنگار ایسنا

انتهای پیام