دکتر شکرالله فرخی در گفت و گو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اقدامات این دانشگاه در خصوص وضعیت آلایندگی‌ها در عسلویه توضیح داد: از چند سال پیش موضوع آلودگی عسلویه را پیگیری کردیم، اما به شکل متمرکز نبوده است تا اینکه کمتر از یک سال قبل دفتری به نام "دبیرخانه‌ی پایش آلودگی‌های صنایع نفت، گاز و انرژی و اثرات آن بر سلامت" راه اندازی کردیم.

او و همکارانش در این دفتر نه فقط منطقه عسلویه، بلکه اثرات آلودگی را بر مردم اطراف نیروگاه‌ها و پتروشیمی‌های شمال استان و همچنین مردم خارگ مورد توجه قرار دادند اما به دلیل بحران موجود در منطقه عسلویه و اینکه این منطقه در حال حاضر به عنوان یک منطقه‌ی اورژانسی برای آنان مطرح شده است تمرکز اولیه را بر منطقه عسلویه قرار دادند.

این دبیرخانه به پیشنهاد رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان بوشهر راه اندازی شد و او نیز مسئولیت آن را پذیرفته است.

او و همکارانش در این مدت و طی پیگیری‌های متعدد به این نتیجه رسیدند مهم‌ترین ابزاری که می‌تواند صنایع حاضر در منطقه عسلویه شامل فازهای مختلف گازی و شرکت‌های پتروشیمی را قانع کنند که آلودگی ایجاد می‌کنند و این آلودگی اول به محیط زیست و به دنبال آن به انسان آسیب خواهد زد، مطالعات علمی است و هیچ چیزی بهتر از نتایج این مطالعات نمی‌تواند نفوذ داشته باشد.

مسئول دبیرخانه پایش آلودگی صنایع نفت، گاز و انرژی و اثرات آن بر سلامت افزود: در یک کار علمی، اکثر مطالعاتی که در کل کشور در حوزه‌ی زیست محیطی و سلامت منطقه عسلویه بر روی هوا، خاک، آب و انسان انجام شده بود را جستجو و استخراج کردیم که حاصل این مطالعه مقاله‌ی منتشر شده در مجله‌ی طب جنوب است.

بسیاری از شرکت‌های عسلویه هیچ اطلاعی از پیوست سلامت ندارند

فرخی با اشاره به برخی قوانین در حوزه صنایع نفت و گاز مستقر در مناطق، تاکید کرد: همانطور که می‌دانید در دنیا مسئله‌ای تحت عنوان HIA (ارزیابی اثر صنایع بر سلامت) وجود دارد که WHO از سال ۱۹۹۲ آن را به رسمیت شناخته و رویکرد آن این است که تمام صنایع بزرگ در ابتدای راه اندازی باید پیوست سلامت داشته باشند؛ یعنی پیش بینی اینکه طرح قبل و حین راه اندازی و بعد از اینکه راه اندازی شد چه آثار و عوارضی بر روی محیط زیست و ساکنین اطراف خود ایجاد می‌کند و در قبال عارضه‌ای که ممکن است برای مردم ایجاد کنند چه تمهیداتی را باید اتخاذ کند.

وی ادامه داد: علاوه بر تدوین پیوست سلامت، بر اساس استانداردها پیش رفته و خروجی‌ها و آلاینده‌ها را استاندارد کند که متأسفانه در کشور ما این موضوع در شهریور ماه ۹۲ ابلاغ شده است، یعنی از ۵-۶ سال قبل، در صورتی که شرکت‌های حاضر در عسلویه ۱۵ تا ۲۰ سال است که در حال فعالیت هستند، بنابراین طبیعی است که بسیاری از این شرکت‌ها متأسفانه هیچ اطلاعی از پیوست سلامت ندارند چون از آنها خواسته نشده است.

فرخی عنوان کرد: در ابلاغیه مربوط به کشور ما آمده است که بر اساس ماده ۳۲ قانون برنامه پنج ساله پنجم جمهوری اسلامی استانداردهای ملی، برای طرح‌های بزرگ توسعه‌ای باید پیوست سلامت تدوین شود، لذا طبق این قوانین که به وزارت بهداشت و کلیه دستگاه‌ها نیز ابلاغ شده و بر این اساس دبیرخانه پایش آلودگی‌ها راه‌اندازی شد. در ادامه و طی تحقیقات و بررسی‌ها نتایج قابل توجهی به دست آمده که در ماهنامه طب جنوب منتشر شده است. مطالعه مذکور برگرفته از مقالاتی است که به شکل میدانی بر روی هوا، آب، خاک منطقه و در حوزه بهداشت و سلامت مردم کار کرده بودند.

تشریح اثرات آلودگی صنایع عسلویه بر سلامت ساکنان و محیط زیست اش

این متخصص بیماری‌های سیستم ایمنی و آلرژی تصریح کرد: موضوع اول اینکه در بررسی رسوبات ساحلی منطقه نایبند عسلویه در مقایسه با منطقه‌ی لاور ساحلی (به عنوان منطقه شاهد) فلزات سنگین خطرناک و هیدروکربن‌های آروماتیک چند حلقه‌ای به عنوان محصولات سمی صنعتی پتروشیمی و گاز منطقه عسلویه مشاهده شد و مشخص شد رسوبات ساحلی منطقه نایبند عسلویه به شدت بالاست.

فرخی اظهار کرد: در یک مطالعه دیگر که بر روی برخی از آبزیان دریایی مانند صدف‌ها، دیواره و لایه محافظتی صدف‌ها انجام شده، در مقایسه با گروه شاهد، مشاهده شد که غلظت فلزات سنگین به شدت در پوسته صدف‌ها رسوب کرده که این نشان می‌دهد که در سایر آبزیان هم قطعاً وجود دارد.

این گروه در یک مطالعه‌ی دیگر بر روی درختان منطقه‌ی نخل تقی و عسلویه و مناطق روستایی و شهری، باز هم غلظت فلزات سنگین را این بار در برگ درختان و درختان مشاهده کردند؛ میزان غلظت این فلزات به شدت بالا بوده است. هر کدام از این فلزات مثل سرب، کادمیم، قلع و آرسنیک دارای اثرات سمی بر روی سلامت انسان هستند و مقدار این فلزات سمی در هوا به قدری زیاد است که علاوه بر رسوب در خاک و ریشه درخت، در برگ درختان نیز رسوب کرده است.

به گفته وی، همچنین در مطالعه دیگری که توسط محققین دانشگاه تهران انجام شد، وضعیت گرده افشانی در منطقه عسلویه بررسی شد و بررسی‌ها نشان داد که فرم پروتئین‌ها تغییر کرده است و حساسیت زایی آنها افزایش یافته است. در مطالعه بعد بر روی ادرار دانش آموزان منطقه عسلویه در مقایسه با گروه شاهد (دانش آموزان منطقه سعدآباد در شهرستان دشتستان)، آزمایشاتی انجام شد و میزان فلزات سنگین در ادرار بچه‌ها به شدت بالا ارزیابی شد.

شیوع بالای بیماری‌های آسم و به تبع آن بیماری‌های حساسیتی دیگر در عسلویه

عضو رسمی آکادمی آلرژی آمریکا با اشاره به آلودگی محیط زیست و همچنین تأثیر آلاینده‌ها بر سلامتی افراد گفت: مطالعه‌ای که در سال ۹۵-۹۶ انجام دادم به عنوان تنها مطالعه حوزه سلامت، با محور بررسی بیماری‌های آسم و آلرژی در عسلویه است که نتایج، نشان دهنده شیوع فوق العاده بالای بیماری‌های آسم و به تبع آن بیماری‌های حساسیتی دیگر در عسلویه در مقایسه با شهرهای دیگر بوده و این میزان در مقایسه با مناطق دیگر دارای آلودگی چون اهواز بسیار بیشتر است، به گونه‌ای که در جدول مقایسه‌ای میزان شیوع این بیماری‌ها در عسلویه ۱۵ و در اهواز ۹ درصد بوده است.

موضوع آلودگی عسلویه مانند دریاچه ارومیه یک بحث ملّی شود

او و همکارانش پس از رسیدن به این نتایج نگران کننده، پیشنهادات مطرح شده از سوی دبیرخانه کاهش آلودگی و دانشگاه علوم پزشکی بوشهر را پیش از سفر رئیس جمهور به استان ارائه کردند؛ درخواست اول آنان این بود که موضوع آلودگی عسلویه مانند دریاچه ارومیه یک بحث ملی شود، چون پیگیری این مسئله در سطح استان با وجود جلسات متعدد و پیگیری‌ها تأثیری بر عملکرد صنایع نداشت.

آنان به این نتیجه رسیدند که ملّی بودن این مسئله می‌تواند نتیجه بخش باشد. خوشبختانه رئیس جمهور این موضوع را در آخرین سفر خود به عسلویه مطرح کردند و الان کمیته‌ای در سطح کشور با نام کمیته توسعه پایدار منطقه عسلویه تشکیل شده که هدف اصلی آن حل مشکل آلودگی منطقه عسلویه است.

آنان قبل از ارائه پیشنهادات، یک ارزیابی اولیه بر روی منطقه عسلویه انجام دادند و نتیجه این شد که داده‌ها و اطلاعات در حوزه سلامت در این منطقه ضعیف است و حتماً نیاز به یک مطالعه مقطعی فوری یک ساله برای بررسی روند افزایش بیماری‌ها از سال اول فعالیت‌های شرکت‌های مختلف در منطقه عسلویه -طی بیست سال گذشته- وجود دارد، چرا که هنوز اطلاعات کامل نیست.

البته عیسی کلانتری، معاون رئیس جمهوری نیز در دیدار نوروزی خود با همکارانش با اشاره به وضعیت زیست محیطی عسلویه اظهار کرده بود، دستور ویژه حسن روحانی - رئیس جمهوری - این است که تا چهار ماه آینده تکلیف آلودگی منطقه عسلویه مشخص شود و ما نباید اشتباهات توسعه عسلویه را در مکران تکرار کنیم.

شیوع سرطان در عسلویه نه رد می‌شود و نه قبول

گفته می‌شود شیوع سرطان در عسلویه بالا رفته است ولی این گروه نمی‌تواند این موضوع را تأیید یا رد کند. در خصوص بیماری‌های آسم و آلرژی نیز مطالعه‌ای از سوی این متخصص انجام شده اما همچنان مطالعات بیشتری مورد نیاز است.

فرخی تاکید کرد: در حال حاضر باید مشخص کنیم که آیا شیوع بیماری‌های قلبی عروقی، ریه، گوش و حلق و بینی، مشکلات مغزی عصبی و مشکلات مربوط به آن، بیماری‌های زنان و زایمان و نازایی و حتی مشکلات روحی روانی مختلف در عسلویه زیاد است یا نه، و برای انجام این ارزیابی باید طی یک سال یک جامعه نمونه از مردم را بررسی کنیم و ببینیم که تا ۱۵ سال آینده آیا سونامی سرطان و یا سونامی بیماری‌های زنان خواهیم داشت؟

وی ادامه داد: اجرای این طرح‌ها مستلزم هزینه بالایی است. همچنین برای انجام فعالیت‌های تحقیقاتی و آزمایشات نیاز به یک ایستگاه تحقیقاتی و پایشی و آزمایشگاه‌های تخصصی سنجش آلاینده‌ها در مایعات بیولوژیک (خون، ادرار، مو، ناخن، …) خواهیم داشت تا بتوانیم به طور علمی تغییرات و تأثیر آلاینده‌ها را بررسی کنیم.

فرخی عنوان کرد: اگر بودجه در اختیار ما قرار بگیرد مطالعه مقطعی اول را بدون وجود ایستگاه هم می‌توانیم انجام دهیم. قرار شده سازمان برنامه و بودجه استان برای این کار مبلغی را در اختیار ما قرار دهد که در صورت تحقق آن کار را آغاز خواهیم کرد.

با انجام مطالعات پاسخ بسیاری از سوالات روشن خواهد شد

مسئول دبیرخانه پایش آلودگی صنایع نفت، گاز و انرژی و اثرات آن بر سلامت وابسته به دانشگاه علوم پزشکی بوشهر اظهار کرد: ما منتظریم که از طرف استان یا مرکز و کشور بودجه‌ای در جهت انجام مطالعات در اختیار ما قرار بگیرد، چرا که با انجام این مطالعات پاسخ بسیاری از سوالات روشن خواهد شد که آیا مردم می‌توانند در کنار این صنایع زندگی کنند یا نه؛ در نهایت با توجه به نتایج بررسی‌های ما می‌توانند به این نتیجه برسند و اینکه چه فکری باید به حال این مردم شود.

او به شرح دیدگاه احتمالی به ماجرا پرداخت و معتقد است، شاید هم اصلاً اتفاق خارق العاده ای که همه به دنبال آن هستند رخ نداده است و با بهتر شدن وضعیت استاندارد، خاموش کردن فلرها و همچنین استانداردسازی پتروشیمی‌های منطقه، شرایط بهبود یابد.

فرخی با تاکید بر ضرورت انجام مطالعات علمی خاطرنشان کرد: همه اینها با مطالعه میسر است و راهی جز این وجود ندارد، ضمن اینکه به اعتقاد من وزارت نفت باید همه شرکت‌هایی که تا به امروز در منطقه عسلویه فعال بوده‌اند را موظف کند که همه یک پیوست سلامت جامع کل منطقه را به دانشگاه علوم پزشکی ارائه کنند. همچنین هر شرکت پتروشیمی یا فاز گازی که قرار است شروع به فعالیت کند، ملزم به ارائه پیوست سلامت به دانشگاه قبل از شروع کار باشد.

لزوم ایجاد یک مرکز ثبت بیماری‌های شایع در منطقه عسلویه

مسئول دبیرخانه پایش آلودگی صنایع نفت، گاز و انرژی و اثرات آن بر سلامت با بیان اینکه ما باید در منطقه عسلویه یک مرکز ثبت بیماری‌های شایع داشته باشیم تا به طور روزانه رخدادهای حوزه سلامت را ثبت کند گفت: این مرکز می‌تواند در ایستگاه تحقیقاتی که قبلاً به آن اشاره کردم نیز مستقر باشد.

وی تاکید کرد: توقع ما این است که حداقل نماینده مردم در جنوب استان به این قضیه وارد شود در حالی که تا امروز هیچ‌گونه ارتباطی با ما برقرار نکرده است. نماینده‌ها می‌توانند به ما و محیط زیست و سایر استان‌های درگیر در این قضیه کمک کنند، زیرا از طریق مجلس می‌توان اقدامات خوبی در این خصوص انجام داد.

هر چه که هست هدف دبیرخانه پایش آلودگی صنایع نفت، گاز و انرژی و اثرات آن بر سلامت، بهبود شرایط زندگی برای مردم عسلویه است.

در تقابل با صنعت کاری از پیش نخواهد رفت

دکتر فرخی درباره نحوه‌ی پایش و خودکنترلی شرکت‌ها و صنایع اظهار کرد: طبیعی است که اگر قرار باشد کاری برای مردم عسلویه انجام شود باید در تعامل با صنعت باشد و در تقابل با صنعت کاری از پیش نخواهد رفت. به پیشنهاد خود شرکت‌ها و پس از موج اعتراضات مردمی، ما به عسلویه رفتیم و صنایع بیان کردند که پایش‌های لازم را انجام داده‌ایم و خطری مردم را تهدید نمی‌کند، اما در هیچ جای دنیا خودکنترلی نمی‌تواند تأثیری داشته باشد بلکه باید نظارت و کنترل از بیرون اعمال شود.

مسئول دبیرخانه پایش آلودگی صنایع نفت، گاز و انرژی و اثرات آن بر سلامت به «ایسنا» گفت: دانشگاه علوم پزشکی بوشهر به عنوان بانی سلامت مردم باید شرایطی را فراهم کند که بتواند این مطالعات را انجام داده و نتایج را به مردم ارائه دهد، اما در شرایط کنونی نیاز به اعتبار زیادی است که سازمان برنامه و بودجه کشور، وزارت نفت و… باید در این راه دانشگاه را یاری کند.

وی اظهار کرد: مدیریت محیط زیست استان دیدگاه خوبی داشته و در راستای تنویر افکار عمومی و کمک به مردم فعالیت دارد. استاندار نیز بودجه خوبی برای نصب و پایش اطلاعات آنلاین در عسلویه در نظر گرفته است. امیدواریم وعده‌های مطرح شده همچون پایش آنلاین، اقدامات کمیته ملی و اختصاص بودجه‌ها برای انجام خدمات لازم محقق شود.

گفت و گو از زهره عرب، خبرنگار ایسنا بوشهر

انتهای پیام