اداره امور فرهنگی، روابط عمومی و امور اجتماعی، اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان در راستای تنویر افکار عمومی هموطنان و همچنین آگاهی دوستداران فهیم و فرهیخته میراث فرهنگی به ویژه در دیار نصف جهان، گزارش جامع از روند برنامه ریزی جهت احداث "گذر آقا نجفی" در ضلع شرقی مجموعه جهانی میدان امام خمینی (ره) (نقش جهان) و همچنین واکنش‌های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان را به شرح زیر ارائه می‌نماید.
به گزارش ایسنا- به نقل از اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان، امید می‌رود تا این گزارش، خود گامی در راستای آگاهی بخشی به عموم علاقمندان به مواریث کهن خود به عنوان سرمایه عظیم هویتی خویش به شمار آید.
یک : بی شک حفاظت از میراث گران سنگ تاریخی به ویژه در اصفهان عنوان یکی از اصلی‌ترین مراکز تاریخی کشور و به ویژه حفاظت و مرمت و همچنین ساماندهی آثار و بافت مجموعه میدان امام خمینی (ره) (نقش جهان) همواره در سالها و حتی دهه‌های گذشته در اولویت فعالیتهای اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان به شمار رفته است و خواهد رفت، به گونه‌ایی که نباید فراموش کنیم تلاش در راستای ثبت جهانی این مجموعه عظیم و منحصر به فرد تاریخی در سال 1358 و همچنین حفاظت از آثار ارزشمند آن در ادوار مختلف از یکسو و تلاش در راستای حذف عبور و مرور اتومبیل‌ها (حذف محور سواره) در این میدان در دهه 70 خورشیدی و سپس در طی سال‌های 1392 و 1393 از سوی دیگر که نه تنها همواره تهدیدی جدی برای آثار تاریخی پیرامون میدان بشمار رفته بلکه این امر خللی بزرگ همواره در بازدید گردشگران از این مجموعه عظیم با بیش از 85 هزار متر مربع مساحت بشمار می‌رفت در همین راستا صورت پذیرفت.
دو : با عنایت به انجام تدریجی طرح ممنوعیت عبور و مرور وسایل نقلیه در این میدان عظیم و با توجه اینکه به تنهائی بیش از 500 فروشگاه در محور اصلی میدان و همچنین بازارهای پیرامون میدان وجود دارد و وجود هزاران فروشگاه در بازار عظیم قیصریه که محور اتصال اصفهان عصر صفوی و پیش از آن است، لزوم اجرای طرح جایگزین برای تردد و انتقال اجناس و کالاهای این مجموعه عظیم تجاری (در راستای ادامه پویائی و حیات این میدان عظیم تاریخی) و حتی تردد مردم ساکن در بافت پیرامون میدان بیش از قبل احساس می‌شود. با این وصف نهادهای ذی ربط در دهه‌های گذشته طرح احداث زیر گذری که خیابان حافظ در محور شرق میدان بزرگ را به خیابان سپه (سپاه) د رمحور غربی میدان متصل می‌نمود را به این اداره کل جهت تصویب در شورای فنی و همچنین ارائه و کسب تائید به سازمان بین المللی علمی و تحقیقاتی ملل متحد (یونسکو) ارسال نمودند که پس از بحثهای متعدد این طرح در شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان (به عنوان مرجع تصمیم گیری در حوزه طرحهای میراثی استان) به دلائل متعدد فنی تائید نشد و با اکثریت آراء اعضاء شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی استان این طرح به تصویب نرسید.
سه : با توجه به عدم تائید طرح فوق و همچنین نیاز به حمل و نقل و تردد صاحبان فروشگاه‌های این میدان عظیم و همچنین تسهیل در تردد ساکنان بافت متراکم پیرامون این میدان (که در قلب شهر اصفهان قرار گرفته) ، پیشنهاداتی از سوی برخی صاحب نظران در طی همان سالها مطرح شد، مبنی بر ایجاد گذر دسترسی جایگزین از طریق ساماندهی یکی از گذرهای محلی پیرامون میدان. (در محور شرقی)
چهار : با توجه به طرح این موضوع کارشناسان ارشد و صاحبنظران با مطالعه بافت تاریخی پیرامون به این نتیجه دست یافته و پیشنهاد نمودند تا گذری در کنار بدنه شرقی میدان واقع در خیابان حافظ به عنوان مبدل شهری پیش بینی شده و بر این اساس با عنایت به دسترسی‌های محلی، این دسترسی تا گذر "بیت الحسین" امتداد یابد، لذا با توجه به ارائه این پیشنهاد، طرح اولیه پیشنهادی به سازمان جهانی یونسکو ارائه و پس از تائید کتبی سازمان یونسکو که گزارشات آن نیز موجود است، این پیشنهاد پس از تصویب در طرح تفضیلی شهر اصفهان مصوب سال 1372 نیز درج گردید.
پنج : با کمال تأسف برخی تلاشها در جهت تغییر کاربری‌های فضای "مبدل شهری" در محور ورودی این گذر به کاربری‌های دیگر که در مغایرت کامل با طرح تفضیلی مورد عمل صورت گرفت در دهه 80 خورشیدی (علی رغم مخالفت‌ها و اخطار مکرر اداره کل میراث فرهنگی استان در همان سالها) باعث شد تا اجباراً دسترسی پیشنهادی و حتی محور ورودی آن به بخش غربی‌تر فضای پیش گفته تغییر مکان دهد.
شش : با توجه به عدم توجه به اخطارهای مکرر این اداره کل در همان زمان و با عنایت به بررسی‌های میدانی کارشناسان و در راستای حفظ آثار ارزشمند در محدوده گزینه دسترسی جدید مطرح شده، اداره کل میراث فرهنگی استان (علی رغم تغییر غیر منطقی دسترسی قبلی) جهت حفاظت از آثار ارزشمند در گزینه دسترسی جدید، پیشنهادات خود را طی نقشه ائی به مشاور طرح بازنگری طرح تفضیلی همراه با نقطه نظرات خود به صورت مکتوب اعلام نمود، که متعاقب آن مشاور با اعمال نقطه نظرات اداره کل میراث فرهنگی استان و با حفظ دانه‌های با ارزش بافت (در محور شرقی میدان) خط پروژه دسترسی محلی را در حد فاصل خیابان حافظ تا گذر بیت الحسین طراحی و در طرح بازنگری طرح تفضیلی شهر تعریف نمود. (که اسناد مکتوب آن در نهادهای ذی ربط از جمله اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان موجود است.
هفت : متاسفانه از ابتدای دهه 90 خورشیدی و قبل از تصویب طرح خط بدنه دسترسی مذکور در کمیسیون ماده 5 استان، شهرداری اصفهان در طی همان سالها مبادرت به تملک و آزاد سازی برخی فضاها در دسترسی مذکور و گاها نیز به صورت موردی مبادرت به تخریب پلاکهای تملک شده نمود.
هشت : با عنایت به انجام این عمل توسط شهرداری اصفهان، خصوصاً پیش از تصویب طرح در کمیسیون ماده 5 استان، شهرداری اصفهان در طی نامه‌های جداگانه در تاریخ‌های 1391/4/29 و همچنین1391/5/18 از اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان درخواست نمود تا طرح احداث گذر با قید فوریت در کمیسیون ماده 5 موضوع قانون تأسیس شوراهای شهرسازی و معماری ایران مطرح شود. و این در حالی بود که بر اساس نامه صادره از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان مورخ 1391/9/14 به اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان، اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان در پاسخ به استعلام اداره کل راه و شهرسازی در مورخ1391/7/1، صراحتاً تاکید نمود : "با عنایت به قرارگیری بخشی از خط بدنه پیشنهادی بر روی پلاکهای واجد ارزش تاریخی، و عبور آن از محدود بافت تاریخی، خط بدنه مورد نظر مطابق با نص صریح قانون مورد تائید این اداره کل نیست."
نه : با عنایت به مکاتبات موجود، اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان همچنین در تاریخ 1392/5/10 در طی پاسخ به نامه مورخ1392/5/2 معاونت شهرسازی و معماری اصفهان صراحتاً از مقامات مسئول شهرداری اصفهان درخواست نمود: (تا با توجه به مغایرت خط پروژه ارائه شده با طرح بازنگری (که در قبل ارائه شد) و عدم تائید خط بدنه ارائه شده)، آخرین برنامه‌های خود را در راستای ادامه طرح احداث گذر آقا نجفی به اداره کل میراث فرهنگی استان ارائه کنند و این در حالی است که پیش از آن و در تاریخ1392/3/16 اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان در نامه ائی به شهرداری اصفهان صراحتاً به مخالفت اداره کل میراث فرهنگی استان با ارائه این طرح در کمیسیون ماده 5 استان پیش از اظهار نظر میراث فرهنگی استان اشاره نموده است.
ده : در ادامه تلاشهای اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان و با توجه به حساسیتهای طرح موجود، این اداره کل در تاریخ1392/7/20 با ارائه نامه ائی به معاونت وقت سازمان میراث فرهنگی کشور درخواست نمود تا سازمان میراث فرهنگی کشور نیز با عنایت به اهمیت موضوع، طرح ارائه شده از سوی شهرداری اصفهان را مورد مداقه و بررسی قرار دهد و این در حالی است که در مورخ1392/8/28، اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان در نامه ائی جداگانه به مدیر کل وقت دفتر فنی استانداری درخواست نموده بود تا پیش از اظهار نظر سازمان میراث فرهنگی کشور اقدامی در خصوص احداث این گذر بدون موافقت میراث فرهنگی صورت نپذیرد.
یازده : با توجه به مکاتبات صورت گرفته، در تاریخ 1392/12/25مدیر کل وقت میراث فرهنگی استان اصفهان با صدور نامه ائی خطاب به معاون وقت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان با استناد به نامه مورخ 92/12/18 سازمان میراث فرهنگی کشور، مبنی بر توقف اجرای طرح اجرای گذر، صراحتاً عنوان نمود: (تا اتخاذ تصمیم نهائی نسبت به توقف عملیات اجرائی گذر آقا نجفی دستور اقدام مقتضی صارد فرمائید.
دوازده : در راستای ادامه تلاشهای سازمان میراث فرهنگی در جهت حفاظت از بافت تاریخی و بر اساس پیگیری‌های اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان، معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور پس از اخذ گزارشهای اداره کل میراث فرهنگی استان، در تاریخ93/3/16 با ارائه نامه ائی به معاون وقت وزیر راه و شهرسازی و دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری ایران، ضمن اشاره به گزارش مورخ 93/4/9 اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان مبنی بر عدم مصوب بودن احداث این گذر به شکل موجود و به ویژه ارائه طرحهائی به عرض بیش از 14 متر (در حدود 36متر)، جهت ارائه در کمیسیون ماده 5 و شورای ترافیک استان، صراحتاً عنوان نموده: "با توجه به اقدام غیر مصوب شهرداری و علی رغم اخطارهای مکرر اداره کل میراث فرهنگی استان و انجام مداخلات گوناگون در این محدوده ارزشمند تاریخی: :این مداخلات مغایرت اساسی با طرح جامع تفضیلی مصوب شهر، ضوابط حرائم آثار ثبتی، پلان مدیریت ثبت جهانی و محدوده ابلاغی بافت تاریخی داشته و بر همین اساس سازمان میراث فرهنگی پیگیری حقوقی را در دستور کار داشته و در عین حال از آن مقام محترم درخواست ارائه دستور به توقف اینگونه مداخلات را دارد". و این در حالی است که معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور در نامه دیگری به تاریخ 93/9/15خطاب به معاونت وقت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی و دبیر شورای عالی شهرسازی معماری کشور با اشاره به تخریبها و تخلفات صورت گرفته در مسیر احداث معبر آقا نجفی در محدوده بافت ارزشمند و حریم میدان نقش جهان، صراحتاً ضمن اشاره بر عدم مصوب بودن طرح فعلی در کمیسیون ماده 5 و شورای ترافیک استان، صراحتاً از آن مقام محترم درخواست نموده: "با بررسی تبعات و ضرورتهای احداث معبر، این طرح در دستور کار شورای عالی شهرسازی و معماری ایران قرار گیرد."
با این وصف پس از این فعالیتها، گزارشات حاکی است که تمامی اقدامات رسمی شهرداری اصفهان از این تاریخ متوقف و ادامه تصمیم گیری بعنوان یکی از راه حلهای موجود منوط به تشکیل کمیسیون ماده 5 استان گردید.
سیزده : پس از این اقدامات سازمان میراث فرهنگی، در نهایت کمیسیون ماده 5 استان در تاریخ 94/3/24 در رابطه با تعیین تکلیف گذر آقا نجفی تشکیل و اعضاء این کمیسیون در طی چند بند (به ضرورت رعایت ضوابط و مقررات حریم محور تاریخی فرهنگی مجموعه ثبت جهانی میدان امام (ره) در جریان اجرای این طرح توسط شهرداری تاکید نمودند.) همچنین شهرداری اصفهان بر اساس نظر کمیسیون موظف به تهیه طرح ساماندهی محور و طراحی شهری طرفین گذر و حفظ بافت پیرامون مطابق با ضوابط و قانون و احداث گذر با عرض 14 متر بجای 36 و 33 متر گردید. با اینحال نکته مهم اینجاست که علی رغم تمامی تمهیدات میراثی اندیشیده شده در این کمیسیون، اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان ضمن مخالفت با این تصمیم کمیسیون ماده 5 و با توجه به لزوم اظهار نظر اعضاء، صراحتاً در طی اظهار نظری عنوان نمود : "با توجه به حریم مجموعه جهانی میدان امام این طرح با نظر معاونت میراث فرهنی کشور [می‌بایست] در شورای عالی شهرسازی و معماری مطرح شود.
این نظر اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان در راستای نامه‌های مورخ 93/3/16 و 93/9/15 معاونت میراث فرهنگی کشور در راستای این نکته بود که تنها مرجع صلاحیت دار جهت تصمیم گیری در رابطه با احداث گذر آقا نجفی شورای عالی شهرسازی و معماری کشور است.
در اینجا یک نکته دیگر را نباید فراموش کرد و آن این که در بندهای مختلف کمیسیون ماده 5 استان بر لزوم حفاظت از بافت ارزشمند تاریخی پیرامون میدان نقش جهان تاکید شده و در عین حال خط بطلانی بر تلاشهای مختلف جهت احداث این گذر با عرض 36 متر کشیده شد، با اینحال اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان به این نکات نیز بسنده نکرد و به عنوان یک نهاد مسئول و صاحب نظر در این زمینه تنها مرجع تصمیم گیر در این مورد را شورای عالی شهرسازی و معماری کشور فارغ از نظرات سایر اعضاء کمیسیون ماده 5 دانست.
چهارده : با عنایت به نظر کمیسیون ماده 5 استان و ادامه تلاشهای اداره کل میراث فرهنگی استان در ادامه این روند جهت اظهار نظر شورای عالی شهرسازی و معماری کشور در این زمینه، مدیر کل دفتر نظارت بر طرحهای توسعه و عمران وزارت راه و شهرسازی در تاریخ 94/4/20 پس از پیگیری‌های اداره کل میراث فرهنگی استان در طی نامه ائی به مدیر کل وقت راه و شهرسازی استان درخواست نمود تا کلیه اسناد و مدارک مربوط به احداث این گذر از جمله نظرات سازمان میراث فرهنگی به آن وزارت خانه ارسال گردد. و این در حالی است که اداره کل میراث فرهنگی استان نیز در طی نامه ائی مورخ 94/5/17 خطاب به معاون وقت عمرانی استانداری اصفهان ضمن اشاره به نامه مذکور درخواست نمود تا استانداری اصفهان جهت تسریع در انجام روند مذکور از نقش حاکمیتی خود استفاده و تمامی اسناد و مدارک و مستندات [فارغ از نظر کمیسیون ماده 5 استان] به شورای عالی شهرسازی و معماری ایران ارسال شود.
و این در حالی است که همچنین در تاریخ94/8/26، اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان با ارسال نامه ائی به شهردار وقت منطقه 3 اصفهان با استناد به نامه وزارت راه و شهرسازی درخواست نموده بود تا شهرداری اصفهان تمامی مستندات خود را قبل از احتمال آغاز مجدد طرح از جمله : (نقشه‌های کاربری وضع موجود و نقشه تملک پلاکهای معبر پیشنهادی آقا نجفی، بر اساس وضع موجود همراه با گزارش فنی و توجیهی را تهیه و به وزارت راه و شهرسازی ارسال و از انجام هرگونه اقدام عملی خودداری نماید.
و این نشان دهنده این نکته است که علی رغم نظر کمیسیون ماده 5 استان، سازمان میراث فرهنگی کشور و اداره کل میراث فرهنگی استان بر نظر خود مبنی بر اینکه تنها مرجع صلاحیت دار جهت اظهار نظر درباره گذر آقا نجفی شورای عالی شهرسازی و معماری کشور است همچنان و حتی یکسال پس از اظهار نظر کمیسیون ماده 5 پافشاری می‌نماید.
پانزده : حال با توجه به گذشت 6 سال از مکاتبات موجود و با عنایت به پایش محوطه میدان امام و پیرامون آن، آخرین گزارشات یگان حفاظت اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان حاکی از وجود برخی تخریبات پراکنده در محور شرقی میدان امام(ره) است که متعلق به اسفند ماه سال 1396 می‌باشد لذا از آن زمان تا کنون در محور اصلی مورد بحث (در امتداد محور شرقی میدان) تخریب گسترده و خاصی صورت نپذیرفته است. با این وصف و با عنایت به برخی نگرانی‌های ابراز شده توسط دوستداران میراث فرهنگی ، مبنی بر احتمال فعال شدن مجدد پروژه احداث این گذر، اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان صراحتاً در تاریخ 97/10/9با ارسال نامه ائی خطاب به شهردار اصفهان با اشاره به مکاتبات صورت پذیرفته که در قبل اشاره شد، از شهردار محترم اصفهان درخواست نموده: (تا قبل از اخذ مصوبات قانونی بر مبنای ضوابط و مقررات حریم مجموعه جهانی میدان امام(ره) (نقش جهان) [هیچگونه عملیات اجرائی در این محور صورت نپذیرفته] و هرگونه عملیات در گذر مذکور متوقف گردد). با این وصف اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان در اقدامی دیگر جهت اطلاع سازمان جهانی علمی و تحقیقاتی ملل متحد (یونسکو) نقشه دسترسی مصوب پیشنهادی خود مبنی بر احداث گذر موصوف را در سال 1396 در راستای همخوانی با حریم پیشنهادی مجموعه جهانی میدان امام (ره) (نقش جهان) و همخوانی با کنوانسیون میراث جهانی به این سازمان بین المللی ارائه نمود.
اداره امور فرهنگی و روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان با احترام به تمامی نظرات و دغدغه‌های ارزشمند دوستداران میراث فرهنگی، معتقد است بروز هرگونه دغدغه و حساسیت در صورتی که منجر به حفاظت از میراث گران سنگ ارزشمند تاریخی به عنوان سند هویت این ملت بزرگ شود، اقدامی ارزشمند و سرمایه عظیم اجتماعی برای سازمان میراث فرهنگی در ادامه مسیر طولانی و دشوارش در ادوار مختلف در راستای حفاظت از میراث ارزشمند این سرزمین کهن بشمار می‌رود.
لذا اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان مفتخر است تا به عنوان خادم میراث فرهنگی این ملت بزرگ، پذیرای هرگونه دغدغه و حساسیت و در عین حال علمی و متقن مردم به ویژه دوستداران فهیم و آگاه میراث فرهنگی در این راستا باشد.
انتهای پیام
نظرات