نباید به خود اجازه دهیم که در هر موضوعی صاحب‌نظر باشیم

مهندس رضایی در پاسخ به سؤالی مبنی بر بعد فنی حادثه سانچی عنوان کرد: بنده معتقد هستم در  بررسی هر موضوعی، باید از کارشناسان متخصص و با تجربه که دسترسی کامل به اطلاعات دقیق دارند کسب نظر کرد، لذا صرفاً آشنایی با مباحث و تجربه کاری نمی‌تواند پشتوانه مناسبی برای تحلیل دقیق این حادثه باشد، بنابراین نباید به خود اجازه دهیم که در هر موضوعی صاحب‌نظر باشیم؛ متأسفانه رفتاری که در آن روزهای تلخ حادثه به کرات شاهدش بودیم.

وی ادامه داد: ترجیح می‌دهم به موضوع سانچی از منظر دیگری که در این هیاهوی رسانه‌ای مغفول مانده  بپردازم، حادثه تلخ سانچی رخ داد و باید دید هر یک از ما چه درس‌هایی از آن آموختیم؟ باید دید سه رکن اصلی حوزه دریایی شامل سازمان‌های حاکمیتی و نظارتی، شرکت‌های دریایی و دریانوردان در برابر چنین حوادثی چقدر آمادگی تخصصی، حرفه‌ای و فرهنگی داشته و دارند.

نیاز به یک استراتژی و برنامه منسجم و سیاست بالادستی داریم

نائب رییس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران با اشاره به رکن اول حوزه دریایی یعنی رکن حاکمیتی آن افزود: ابتدا باید  بررسی شود که مجموعه‌هایی چون سازمان بنادر و دریانوردی، وزارت تعاون، رفاه، کار و امور اجتماعی‌، وزارت خارجه در سطح ملی و سازمان بین‌المللی دریانوردی‌(‌IMO )، سازمان بین‌المللی کار ( ILO ) در سطح بین‌المللی چقدر آماده‌، هماهنگ و تأثیرگذار بوده‌اند و چقدر توانسته‌اند در مدیریت این بحران مؤثر باشند؛ البته باید به خاطر داشت که پرچم کشتی، ایرانی نبوده و این به پیچیدگی ماجرا می‌افزاید.

مهندس رضایی با اشاره به  تلاش‌ها و پیگیری‌های مجدانه سازمان‌ها، لزوم ابلاغ یک استراتژی و برنامه منسجم و سیاست بالادستی را جهت افزایش بازده این تلاش‌ها ضروری دانست و افزود: اگر این بستر به‌صورت کامل و مناسب پیش‌بینی شده بود با این تلاش و پیگیری شاهد نتایج قابل‌قبول‌تری بودیم؛ مسلماً اگر ‌سخنگو و یا نماینده ویژه رئیس‌جمهور در ساعات اولیه حادثه معرفی می‌شد شاید ما شاهد انسجام و هماهنگی بهتری در این حوزه بودیم.

حادثه سانچی در ساعات اولیه آن‌طور که باید ‌جدی گرفته نشد

وی با بیان اینکه نوع مدیریت بحران در دقایق و ساعات اولیه حادثه بسیار مهم است، خاطرنشان کرد: متأسفانه حادثه سانچی در ساعات اولیه آن‌طور که باید ‌از سوی برخی از این سازمان‌ها جدی گرفته نشده و یا بهتر است بگویم آن‌گونه که شایسته بوده از عمق و بزرگی حادثه در آن ساعات اولیه‌ آگاهی نداشته‌اند.‌

مهندس رضایی بیان کرد: چند سالی است همایش‌ها و گردهمایی‌های مختلفی برگزار می‌شودو علتش این است که به مدیران و جامعه نشان داده شود مسئله دریا و دریانوردی پیش و پا افتاده نیست و می‌تواند به‌عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه ‌در نظر گرفته شود.

ضعف اطلاع‌رسانی زمینه را برای ترویج شایعات فراهم کرده بود

نائب رییس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران گفت: وقتی حادثه‌ای در این بعد رخ می‌دهد باید پروسه‌ای طولانی برای گرفتن تأییدیه‌ها از مراجعی خارج از حوزه دریایی، برای اطلاع‌رسانی صورت گیرد یا خبری در این زمینه منتشر شود؛ متأسفانه ضعف اطلاع‌رسانی شفاف و به‌موقع زمینه را برای ترویج شایعات دروغین و آزاردهنده، امیدهای واهی و تولید فضای متشنج فراهم کرده بود، در سه روز اول حادثه صداوسیما تنها به یک تیتر خبر بسنده کرد و پس از انتقادات به این سکوت و بی‌توجهی خبری و آگاهی آن رسانه از اهمیت موضوع، جنبه افراط ‌گرفت و بدون توجه به اثرات آن در بررسی حادثه و تعیین غرامت و مسائل بیمه‌ای، انیمیشنی غیر کارشناسی از حادثه را پخش کرد. اخیراً نیز وجود نام سانچی در لیست تحریم‌های ظالمانه آمریکا بدون توجه به مسائل امور بیمه‌ای سانچی، به تمسخر گرفته شد. این‌ها همه بیانگر عدم شناخت و ارتباط مؤثر با این صنعت است.

وی با اشاره به رکن دیگر حوزه دریانوردی یعنی شرکت‌های کشتیرانی، اظهار کرد: این شرکت‌ها کمیته‌ای به نام تیم واکنش اضطراری ( Emergency Response Team ) دارند که وظیفه این کمیته واکنش درست و به‌موقع در حوادث و شرایط بحرانی است.

شاید اگر پیکرهای هر 32 شهید را می‌آورند اوضاع خیلی متفاوت می‌شد

مهندس رضایی اضافه کرد: در همان روزهای اول بحران با توجه به نوع و بزرگی حادثه خیلی از کارشناسان معتقد بودند هیچ‌گونه شانسی برای نجات پرسنل سانچی نیست، اما باید قبول کنیم که در مدیریت و اجرای فرآیند امداد و نجات ضعف‌ها و ناهماهنگی‌هایی وجود داشته، برای نمونه در خیلی از مسائل ضمن اذعان به ضعف و کمبود در نحوه عملیات امداد و نجات، این ایراد را متوجه چینی‌ها می‌کردند که تبعات سیاسی داشت از سوی دیگر و هم‌زمان سفارت ایران در چین از فرآیند امداد و نجات  ابراز رضایت می‌کرد، باید جایگاه این کمیته و تصمیمات آن در فرآیند امداد و نجات به‌عنوان محور اصلی قرار می‌گرفت و سایر دستگاه‌ها در هماهنگی کامل با آن  اقدام می‌کردند.

وی ادامه داد: در حال حاضر شاهد هستیم که سه خانواده‌ای که پیکر عزیزانشان به دستشان رسیده واکنشی متفاوت‌تر نسبت به دیگر خانواده‌ها در قبول از دست دادن عزیزانشان دارند؛ شاید اگر پیکرهای هر 32 شهید را می‌آورند اوضاع خیلی متفاوت می‌شد.

نائب رییس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران افزود: این سؤال مطرح می‌شود که چرا وجود دستورالعمل‌های مشخص برای شرایط اضطرار، اثربخشی کامل را نداشته است؟ آیا در  فرآیند اجرا محدودیت بوده و یا نیاز هست تا دستورالعمل موجود ، به‌روزرسانی و با اختیارات و امکانات موجود و قوانین بین‌المللی همگام سازی شود؟  آیا این دستورالعمل‌ها با شرایط حاضر امکانات و اختیارات موجود هم‌خوانی دارد؟  آیا تمامی اعضای حاضر در تیم از تجربه و آمادگی کافی در مواجه با این بحران برخوردار بودند؟ آیا پس‌ازاین بحران ارزیابی مستقلی از عملکرد این تیم صورت گرفته است؟ با توجه به شناختی که از فرآیندها و سطح استاندارد شرکت مسئول دارم  برای این سؤالات و موارد مطرح‌شده‌، پیگیری‌هایی صورت گرفته است و انتظار بر این است که  اصلاحات و پیش‌بینی‌هایی در این خصوص در نظر گرفته‌شده باشد.

به دنبال یک الگوی رفتاری برای آمادگی مقابله با بحران هستیم

مهندس رضایی همچنین در خصوص رکن سوم حوزه دریانوردی که خود دریانوردان هستند بیان کرد: ما درزمینهٔ حادثه سانچی نظرسنجی را از خود جامعه دریایی در تابستان 97 انجام دادیم، سؤالی که مطرح کردیم این بود که به نظر شما تا چه حد جامعه و تشکلات دریانوردی، دریانوردان و پرسنل سازمان‌ها با مواجهه با این حوادث آمادگی و آگاهی دارند و از رواج توزیع شایعات آزاردهنده و برخوردهای هیجانی جلوگیری می‌کنند؟ 87 درصد از جامعه دریایی گفته‌اند آمادگی ندارند و بستر و آموزش حرفه‌ای فرهنگی در این خصوص وجود ندارد، 10 درصد گفته‌اند آمادگی نسبی دارند اما نیاز به آموزش بیشتری است و تنها 3 درصد گفته‌اند آمادگی قابل‌قبول در مواجهه با این حادثه تلخ داشتند تا بتوانند الگوی رفتاری مناسبی برای بحران‌های دیگری باشند.

وی افزود: ما به دنبال یک الگوی رفتاری هستیم، الگوی رفتاری که مطابق آن هر سه رکن یعنی رکن حاکمیتی، رکن کارفرمایی و رکن صنفی و دریانوردی در این زمینه آمادگی‌های لازم را داشته باشند.

باید از کارشناسان مستقل و متبحر مورد تائید جامعه دریایی دعوت می‌شد

نائب رییس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران ادامه داد: یکی از سؤالات این بود که تا چه حد از عملکرد سازمان‌ها و شرکت‌های مسئول در این حادثه رضایت دارید و عملکرد این مجموعه را در چارچوب حفظ حقوق دریانوردان و حمایت از خانواده‌های آسیب دیده ارزیابی می‌کنید؟ 76 درصد گفته‌اند راضی نیستیم،19 درصد گفته‌اند باید بهتر باشد و تنها 5 درصد گفته‌اند راضی هستیم.

وی ضمن اشاره به توجه ویژه و هزینه‌های سنگینی که سازمان‌ها و شرکت مسئول در این حادثه داشته‌اند علت مواجه با چنین آماری را عدم اطلاع‌رسانی به‌موقع و شفاف و بسترسازی برای سوءاستفاده افراد فرصت‌طلب از این خلأ دانست.

مهندس رضایی با تأکید بر اینکه باید از کارشناسان مستقل و متبحر مورد تائید جامعه دریایی دعوت می‌شد تا در کنار کارشناسان سازمان و شرکت حادثه را تحلیل کرده و گزارش می‌دادند، خاطرنشان کرد: این فرآیند باعث افزایش  اعتماد عمومی و جامعه دریایی شده و از شیوع بسیاری شایعات و ابهامات جلوگیری می‌کرد.

وی عدم وجود الگوی رفتاری و فرهنگی مناسب در جامعه در مواجه با بحران‌ها را دلیل رواج شایعات آزاردهنده بسیاری دانست که خانواده‌ها را آزار می‌داد و بیان کرد: این الگوی رفتاری تنها محدود به حادثه سانچی نبوده و  متأسفانه مصداق‌های فراوانی در حوادث چند سال اخیر کشور ازجمله زلزله کرمانشاه، حادثه پلاسکو، برف سنگین شمال کشور و .... داشتیم، این‌ها نمونه‌ای از عدم وجود الگوی رفتاری مناسب در زمان بحران‌ها در کشور است.

نائب رییس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران ابراز کرد:  در این موارد بحث منافع مطرح است و سعی می‌شود از افرادی که دچار حادثه شده‌اند سو استفاده شود، چراکه توجهات نسبت به این حوزه زیاد شده، شرایط برای امتیاز گیری برخی افرادی که اصلاً مرتبط به موضوع نیستند بیشتر می‌شود؛ ما باید در حوادث خیلی حساب شده برخورد کرده و سعی کنیم بحران‌ها را کنترل کنیم.

با این رویه اگر دوباره حوادث دیگری اتفاق بیفتد باز هم وارد حاشیه می‌شویم

مهندس رضایی با اشاره به اینکه مطمئن هستم با حفظ شرایط موجود و عدم‌اصلاح این رویه  اگر دوباره حوادث دیگری در این مملکت اتفاق بیفتد بازهم وارد حاشیه می‌شویم و اصل فدا خواهد شد، در خصوص مدیریت بحران تصریح کرد: مدیریت بحران مسئله‌ای است  علمی که مطابق آن شاخص‌ها، با شناخت کامل از ‌ابعاد بحران و به‌کارگیری ابزار و امکانات موجود، حادثه و اثرات مخرب آن کنترل می‌شود، بنابراین افرادی باید متولی این امر باشند که علم و تخصصش را داشته باشند اما از آن مهم‌تر بستر و فضایی است که هر سه رکن با الگوی رفتاری و فرهنگی خود ایجاد می‌کنند.

نائب رییس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران اظهار کرد: البته می‌توان ادعا کرد دریانوردان از همه مجموعه‌ها درزمینهٔ مواجهه با حادثه آماده‌تر بودند اما در برخی موارد حادثه آن‌قدر بزرگ و غیرقابل‌پیش‌بینی  است که این آمادگی‌ها هم نمی‌تواند پاسخگو باشد.

دریانوردان باید خانواده‌های خود را با نوع کارشان آشنا کنند

وی تصریح کرد: دریانوردان باید خانواده‌های خود را با نوع کارشان آشنا کنند، حداقل زمانی که به دریا می‌روند باید به خانواده‌های خود اعلام کنند با کدام کشتی می‌روند و شرایط به چه صورت پیش خواهد رفت، خوشبختانه امکانات ارتباطی خوبی چون تلفن‌های ماهواره‌ای و اینترنتی در اختیار دریانوردان قرار دارد.

مهندس رضایی با اشاره به اینکه ما در جنگ اقتصادی هستیم و سربازان خط مقدم این جنگ دریانوردان هستند، عنوان کرد:مطابق با این شرایط باید آمادگی لازم برای خانواده‌ها به وجود آید تا بتوانند نقش حمایتی بیشتری داشته باشند.

نائب رییس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران در خصوص اختصاص یافتن عنوان شهید به پرسنل سانچی اظهار کرد: در ایام حادثه  عنوان شهید نیز به این عزیزان داده شد، طبق پیگیری‌های صورت گرفته مشخص شد این افراد مانند آتش‌نشانان حادثه پلاسکو به‌عنوان شهدای خدمت در نظر گرفته شدند اما تا جایی که می‌دانم متأسفانه هنوز آیین‌نامه‌ای برای این عنوان تنظیم نشده و عنوانی است که پشتوانه قانونی ندارد و تعیین و تکلیف نشده است. اما همه ما می‌دانیم که ارزش و جایگاه شهدای سانچی چیزی کمتر از سایر شهدا ندارد.

باید در تمامی عرصه‌ها میثاق خود را با قانون بگذاریم

مهندس رضایی با بیان اینکه باید در تمامی عرصه‌ها میثاق خود را با قانون بگذاریم، عنوان کرد: اگر طبق قانون حرف بزنیم، بر اساس قانون تصمیم‌گیری و عمل کرده و احساسی برخورد نکنیم بسیاری مشکلات حل می‌شود، حتی اگر جایی قانون اشتباه باشد می‌توان آن را اصلاح کرد اما تا زمانی که میثاق‌مان بر اساس قانون نباشد و تصمیم‌گیری‌ها سلیقه‌ای باشد و احساسی برخورد کنیم قانونی شکل نمی‌گیرد یا اصلاح نخواهد شد.

مهندس رضایی اضافه کرد: این حادثه با تمامی تلخی که داشت تمام شد و قلب همه ایرانی‌ها را به درد آورد اما انتظار این است که  هر سه رکن برای چنین حوادثی آماده‌تر باشند و مشکلات را ریشه‌یابی و برطرف کنند.

نائب رییس هیئت‌مدیره انجمن صنفی کارگری دریانوردان تجاری ایران در پایان خاطرنشان کرد: اگر بخواهم دیدگاه انجمن را در یک جمله خلاصه کنم این است که ما باید به دنبال همدلی و هماهنگی خصوصاً در بحران‌ها و دوران مشکلات و سختی، فی‌مابین تمامی ارکان و مجموعه‌های مؤثر  در حوزه دریا و دریانوردی باشیم؛ انجمن می‌تواند به‌عنوان یک نهاد تخصصی و منتخب از جامعه دریانوردی نقش مؤثر و سازنده‌ای را برای این انسجام عمومی ایفا کند لذا از تمامی مجموعه‌ها دعوت می‌کنیم تا انجمن را در ایجاد این فضا یاری رسانند.

گفت‌وگو از لیدا رضایی، خبرنگار ایسنا، منطقه خلیج‌فارس