فینسک یکی از روستاهای مازندران از توابع بخش شهمیرزاد شهرستان مهدیشهر استان سمنان است که به لحاظ اقلیم، نیمه خشک سرد بوده و جنگل های آن در ۵۵ کیلومتری شمال شرق سمنان، در شیب شمال و جنوبی ارتفاعات البرز و در ارتفاع ۱۴۰۰ تا ۲۷۰۰ متر از سطح دریا قرار گرفته‌اند.

بررسی‌های نقشه وزارت نیرو در مورد سد فینسک نشان می‌دهد که "هیکو" خط الرأس بین سرشاخه‌های اصلی رودخانه سفید، تجن با تالار در ارتفاعات شرقی سلسله جبال البرز در استان‌های سمنان و مازندران است که آب چشمه‌ها و برف‌های این منطقه به طرفین این رودها سرازیر می‌شود. "پور طلا" نخستین سرشاخه رودخانه‌ای است که بین روستای فینسک و تلاجین در استان سمنان قرار دارد و به رودخانه معروف سفید رود می‌پیوندد.

طرح مطالعاتی ایجاد سد فینسک نیز برای این محدوده مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به خشکسالی اخیر، دبی رودخانه سفید رود که سد فینسک از آن بهره می‌گیرد، 510 لیتر در ثانیه گزارش شده و بررسی‌ها نشان می دهد که رودخانه های زیادی به عنوان سرشاخه‌های سد شهید رجایی ساری قرار دارد که از پائین دست سد فینسک به رودخانه اصلی سفید رود متصل می‌شوند و در واقع ساخت سد فینسک حدود 7 درصد از ذخایر آبی سد شهید رجایی ساری را کاهش خواهد داد.

پروژه سد فینسک که یک سد مخزنی سنگریزه‌ای با هسته رسی، طول تاج 433 متری و حجم مخزنی 11.78 میلیون متر مکعب بوده، از سال 89 بر روی سرشاخه‌های رودخانه تجن واقع در منطقه جغرافیایی استان سمنان توانست در دولت دهم بودجه مطالعاتی دریافت کند.

سمنان ظرفیت احداث سد را ندارد

اسماعیل کهرُم، یک بوم شناس و فعال محیط زیست در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به سد فینسک و منطقه جغرافیایی استان سمنان گفت: سمنان یکی از خشکترین استان های کشور بوده و دارای 30 درصد از ذخیره گاه های حیاتی کشور است که به صورت پارک ملی، منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش مورد استفاده قرار گرفته و ظرفیت احداث سد بزرگ را ندارد.

این محقق، مؤلف و پژوهشگر در حوزه محیط زیست، شرایط اقلیمی و زمین شناسی منطقه را مسئله اصلی برای احداث سد در سمنان، مطرح و تاکید کرد: منطقه‌ای که تاکنون عاری از آب بوده و اکنون چند میلیون تن از حجم آب را باید کنترل کند بالطبع دچار آسیب، فرونشست و تحرک در لایه های زیرزمینی شده و امکان وقوع زلزله در این منطقه افزایش پیدا خواهد کرد.

سدهای بزرگ کارایی خود را از دست داده‌اند

وی افزود: زمانی نه چندان دور دنیا به دنبال احداث سدهای عظیم بود ولی اکنون سدهای بزرگ کارایی خود را از دست داده‌اند.

وی درباره احداث سدهای عظیم در ایران گفت: سد دز که با کمک بانک جهانی در دوره پهلوی ساخته شد هفتمین سد بزرگ آن زمان به حساب می آمد و حتی دولت وقت با افتخار از آن یاد می‌کرد اما آیا اکنون کارایی لازم را دارد.

جانمایی سد بزرگ سفیدرود اشتباه است

کهرم از اشتباه فاحش در جانمایی سد بزرگ سفیدرود یاد کرد و افزود: بررسی‌ها نشان می‌دهد که سد در جایی ساخته شد که دارای بیشترین ظرفیت رسوب گذاری رود است حال آنکه اگر تنها یک کیلومتر پایین‌تر احداث می‌شد شاید این نقیصه بوجود نمی‌آمد.

استاد دانشگاه تهران درباره اشتباه سدسازی به نقل از بانک جهانی گفت: بانک جهانی در پنجاهمین سال افتتاح خود اذعان کرد که 80 درصد از سدسازی‌های صورت گرفته نه تنها مفید نبوده بلکه آسیب محیط زیستی به همراه داشته است.

باید منتظر مرگ قریب‌الوقوع تالاب هورالعظیم در ایران بود

این کارشناسی بوم‌شناسی از تکرار اشتباهات در پروژه‌های سدسازی سخن به میان آورد و با اشاره به احداث سد "ایلیسو" ترکیه گفت: متاسفانه احداث این سد که گفته می شود بزرگترین سد دنیاست شرایط زیست محیطی نگران کننده‌ای را برای عراق و غرب ایران بوجود آورده چرا که عملیات آبگیری مخزن آن 4 سال به طول خواهد انجامید و طی این مدت رودهای بزرگ دجله و فرات کم آب می‌شوند، در نتیجه باید منتظر مرگ قریب‌الوقوع تالاب هورالعظیم و یک فاجعه بزرگ زیست‌محیطی در ایران بود.

مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور، از تخریب سد "الگلگز" در آمریکا یاد کرد و افزود: به دلیل اینکه تالاب پایین دست رود دچار خشکسالی شده بود، محققین، سد را تخریب کردند تا محیط زیست پایین دست رود احیا شود.

کهرم، مطالعه و پژوهش کامل و آینده‌نگری حداقل 10 ساله در مورد احداث سد را خواستار شد و اظهار کرد: نباید دست به اقداماتی زد که در آینده به این باور برسیم که نبود آن بهتر از وجود آن است.

 خیلی از سدهای ایران از کار افتاده‌اند

پدر جغرافیای ایران و دارندهٔ مدال ملی و نشان عالی دانش در ایران می‌گوید: سدها مثل جاده‌ها عمری دارند و حالا خیلی از سدهای ما از کارافتاده‌اند و بحران کم آبی هر سال نسبت به سال قبل وحشتناک‌تر شده و هر روز پیامدهای ورشکستگی آبی کشور عینی‌تر می‌شود.

پروفسور پرویز کردوانی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص تامین آب حوزه آبریز سد فینسک گفت: شهمیرزاد قبلا چشمه بزرگی داشت که اکنون خشک شده  و این بخش، آب به مقدار کافی ندارد و به ناچار قرار است از مازندران و سد فینسک آن را تامین کنند.

هدایت آب‌های کشاورزی به سمت شهرها و صنایع غیر اصولی است

استاد نمونه دانشگاه تهران با اشاره به اینکه تاکنون هیچ اقدام صحیحی در استان‌ها و کشور برای تامین منابع آبی صورت نگرفته است خاطرنشان کرد: تمام کارهای کنونی در جهت هدایت آب‌های کشاورزی به سمت شهرها و صنایع است و این رویکردی نامناسب و غیر اصولی به شمار می‌آید.

کردوانی، ساختن سد و آب بندان را صرفا برای گرفتن حقابه های کشاورزی برای شهرها و صنایع دانست و اذعان کرد: سابق بر این گمانه زنی بر این بود که کشاورزی آب زیادی مصرف می‌کند و باید آب کشاورزی برای مصارف شهرها مورد بهره برداری قرار گیرد. باید گفت اگر کشاورزی از بین برود شهرها جایگاهی نخواهند داشت.

این مؤلف، محقق و پژوهشگر شهرنشینی و توسعه را سبب هدر رفت آب و منابع آبی عنوان و اظهار کرد: توسعه جمعیت و مهاجرت روستاییان به شهرها و همچنین احیای فضای سبز و چمن کاری، مقدار مصرف آب شهرها و صنایع را بیشتر کرده و با پیش گرفتن چنین رویکردهایی آینده آبی ایران مخاطره آمیز خواهد بود.

به گزارش ایسنا، کمیسیون جهانی سد گزارشی در بررسی اشتباهاتی در زمینه سدسازی منتشر کرده که در آن گفته شده، انتخاب رودخانه اشتباه برای ساخت سد، بی‌توجهی به تغییرات جریان آب پایین‌دست که باعث ثبات اکولوژی منطقه می‌شود، غفلت از تنوع زیستی بویژه آبزیان، سیاست‌ها و محاسبات اقتصادی اشتباه، ناتوانی در جلب رضایت عمومی ساکنان منطقه، سوءمدیریت در خطرات و تاثیرات و ساخت و ساز بی‌رویه سدها، هفت اشتباه بحران‌آفرین در این زمینه است.

برخی سدها بدون نیازسنجی حقیقی و با سودجویی شخصی ساخته شده است

محمود رائینی سرجاز، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به نامه اخیر برخی اساتید اقتصاد به ریاست جمهور کشور که به تائید مقام معظم رهبری نیز رسیده است گفت: در این نامه یکی از دلایل عقب ماندگی کشور و خطاهایی که در طول سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به آن اشاره شده است احداث سدها بود.

وی در گفت‌وگو با ایسنا به رفتارهای غیراصولی بعضی از سازمانهای دولتی در جهت تامین منافع گریزی زد و با انتقاد از شیوه رویکرد آنان گفت: منفعت طلبی شخصی باعث شده تا برخی از سدها بدون نیاز سنجی حقیقی احداث شده و صدمات محیط زیستی به دنبال داشته باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه ساری در گروه مهندسی آب، اظهار نظر در مورد سد فینسک را منوط به بررسی مطالعاتی پروژه دانست و خاطرنشان کرد: میزان بارندگی منطقه، حوزه آبریز آن نظیر چشمه‌ها و رودهایی منتهی به سد، مقدار دبی رودخانه های آن و همچنین استفاده از آب در مناطق فرودست سد عواملی است که باید مدنظر قرار گیرد.

در حال حال حاضر احداث سد فینسک متوقف شده و هنوز تصمیم قطعی برای احداث سد فینسک در وزارت نیرو اتخاذ نشده و البته قرار شده پس از تحقیقات کامل علمی، نتیجه قطعی آن در ماههای آینده اعلام شود. یک مقام آگاه در مازندران نیز اعلام کرده که در جلسات برگزار شده با مسئولان وزارت نیرو، درخواست استان سمنان برای انتقال آب بررسی شد و با توجه به کمبود آب در مازندران، این موضوع با درخواست مسئولین استان از دستور کار دولت و مجلس خارج شده است.