به گزارش ایسنا،  9شهریور در تاریخ استان زنجان، روزی به یاد ماندنی برای زنان است. این روز، روزی است که زنان زنجانی نشان دادند اعتراضات و خواستار حق بودن تنها محدود به مردان نیست و زنان نیز می‌توانند مصداق واقعی برای اعتراضات باشند. 9 شهریور سال 57، تاریخی است که زنان زنجانی با ورود به خیابان‌ها و سکوتی به یاد ماندنی، اعتراض خود را نسبت به کشته شدن نوجوان 17 ساله‌ای به نام احمد مرتضایی نشان دادند و در یک حرکت برنامه‌ریزی شده و هوشمند، زمینه را برای راهپیمایی دیگر علیه شاه و حکومت طاغوتی‌اش فراهم آوردند.

 

زنان زنجانی اولین گروه از زنانی هستند که در سطح کشور اقدام به راهپیمایی علیه شاه کردند و 9 شهریور تاریخی است به یاد ماندنی برای این حرکت. اما کمتر کسی است که با 9 شهریورماه و این حماسه به یادماندنی آشنایی داشته باشد و هنوز این روز برای خیلی از افراد، به خصوص زنان ناشناخته است، از همین رو است که لزوم آگاهی بخشی در این زمینه احساس می‌شود. 

 

پرویز فتح‌الله‌پور در نشست هم‌اندیشی هنرمندان با موضوع اولین تظاهرات بانوان زنجانی علیه رژیم پهلوی، برگزار شده توسط حوزه هنری زنجان با بررسی بخشی از مستندات این دوره به بازآفرینی تاریخی این دوره دست می‌زند و می‌گوید: هر امری با تلفیق با هنر ماندگار می‌شود و اگر درست در این زمینه کار شود، فارغ از مسئله زمان و مکان، آن امر ماندگار می‌شود، چنانچه برخی از آثار در تاریخ جاودانه شدند و بر جای ماندند. 

 

وی ادامه می‌دهد: زمانی که تاریخ به حوزه هنر ورود پیدا می‌کند و هنرمندانه به تاریخ نگریسته می‌شود، موجب ماندگاری آن خواهد شد و اگر به این مسئله یعنی نقش زنان در انقلاب نیز از زاویه هنر نگریسته شود، به طور حتم جاودانه خواهد شد. 

 

این پژوهشگر و استاد دانشگاه با اشاره به اینکه قدم اول در این مورد مواد تاریخی است که باید به دست بیاید، می‌افزاید: متاسفانه در این زمینه کار نشده است. با این وجود به نظر می‌رسد 40 سال زمان کمی نیست و اگر در این برهه از تاریخ دست به جمع‌آوری اسناد و اطلاعات در این خصوص بزنیم، می‌توانیم گام‌های موثری در این عرصه برداریم. 

 

فتح‌الله‌پور می‌گوید: بعد از به دست آوردن اسناد و اطلاعات است که می‌توانیم از هنرمندان بخواهیم که به این موضوع توجه داشته باشند و در ساخت آثار خود از این محتوا بهره بگیرند. 

 

وی خاطرنشان می‌کند: متاسفانه اسناد کمی در این زمینه موجود است و اگر به دنبال افراد درگیر این موضوع باشیم بخشی از مصاحبه سر باز می‌زنند و بخشی نیز در قید حیات نیستند و منابع محدود است. از همین لحاظ است که می‌توان با دوره کردن آرشیو روزنامه و رادیوهای داخلی و خارجی آن، سال‌ها به بخش قابل توجهی از اطلاعات دست پیدا کنیم . 

 

این پژوهشگر با بیان اینکه شروع انقلاب در تاریخ 19دی‌ماه سال 56 رقم می‌خورد، زمانی که بخشی از معترضان به شهادت می‌رسد، می‌گوید: پس از این تاریخ راهپیمایی‌های وسیعی در سطح کشور صورت می‌گیرد و حرکت‌های تاثیرگذار در این زمینه برداشته می‌شود. 

 

وی می‌افزاید: 25 اردیبهشت سال 57 اولین شهید انقلاب، شهید داوود میرزایی در دانشگاه تبریز به شهادت می‌رسد و سپس به زنجان آورده و در سکوت به خاک سپرده می‌شود که به مناسبت مراسم خاک‌سپاری ایشان نیز تظاهرات دیگری صورت می‌گیرد. 

 

این پژوهشگر تصریح می‌کند: در شهریور سال 57 نخستین تظاهرات رسمی صورت می‌گیرد و در روز 5 شهریورماه نیز احمد مرتضایی زمانی که قصد داشته مجسمه شاه را مخدوش کند مورد ضرب گلوله قرار می‌گیرد و سپس به شفیعیه برده می‌شود تا تحت درمان قرار گیرد که به دلیل وخامت حالش به تهران منتقل و سپس در بی‌خبری در مزار بالا به خاک سپرده می‌شود و زمینه را برای اعتراضات بعدی فراهم می‌آورد. 

 

این استاد دانشگاه می‌گوید: این قضیه موجب دامنه‌دار شدن اعتراضات می‌شود تا زمان مراسم ایشان جرقه‌های اول اعتراضات زنان زده شده تا زنان با سکوت در خیابان‌ها حاضر شوند و دست به اعتراضات بزنند. 

 

وی ادامه می‌دهد: چیزی که در این راهپیمایی‌ها اهمیت دارد این است که زنان به هیچ وجه شعاری نمی‌دادند و این حرکت خودجوش تاثیرات خود را برجای می‌گذارد. این حرکت بیانگر یک حرکت کاملا برنامه‌ریزی شده و آگاهانه بوده است. 

 

فتح‌الله‌پور اظهار می‌کند: موضوع دیگری که در این راهپیمایی‌ها اهمیت پیدا می‌کند موضوع پوشش زنان است که چادرهای سیاه بوده که بیانگر یک پوشش مذهبی است و این موضوع در آن زمان که غالب بیانگر این موضوع است که این حرکت‌ها توسط یک جریان کاملا مذهبی شکل می‌گرفته است.

 

در ادامه این نشست، رضوانه آرام‌نیا نیز می‌افزاید: در قرآن جایگاه زن یک جایگاه حوایی است و با توجه به معنای لفظی کلمه حی که به معنای زنده‌کننده و حیات‌بخش است، می‌توان زنان را در هر جامعه‌ای حیات‌بخش دانست. 

 

این استاد دانشگاه می‌افزاید: این یک واقعیت قرآنی است و اگر زن به معنای واقعی زن بودن در جامعه‌ای حضور یابد موجب احیاگری آن جامعه می‌شود. 

 

این پژوهشگر خاطرنشان می‌کند: زن می‌تواند به لحاظ عشق و احساس قوی که دارد، طوفانی را در جامعه ایجاد کند. 

 

آرام‌نیا خاطرنشان می‌کند: حرکت زنان زنجانی نیز در زنجان اگر واکاوی شود می‌تواند صرف‌نظر از آن بعد ظاهری که تنها دو ردیف از زنان در ابتدا راهپیمایی کردند، بیانگر یک روحیه قوی بازگشت به خویش و بازگشت به ارزش‌ها باشد؛ چرا که زنان، شهید مرتضایی را به عنوان چراغ روشنگر راه می‌دانستند و در صدد انجام یک حرکت معرفتی در جامعه بودند. 

 

وی با اشاره به اینکه نباید نگاه ظاهری به جوامع داشت‌، می‌افزاید: این احیاگری همچنان توسط زنان جامعه ادامه دارد و امروز اگر پوشش‌ها متفاوت است، به دلیل این است که نسل جدید پرسش‌گرتر و کنجکاوتر و کنکاش‌گرتر از قبل است و این پرسش‌گری خود را این بار نه در قالب کلمه و با بیان کردن سئوالات، بلکه با ظاهر خود ابراز کرده و از نسل ما سئوال می‌کند که چگونه باید عمل کند و باید برای این سئوالات متناسب با زمان پاسخ پیدا کنیم. 

 

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه نسل امروز از اطلاعات بیشتری برخوردار است، می‌گوید: متاسفانه این نسل در تبدیل اطلاعات به دانایی و در آخر تبدیل آن به حکمت مشکل دارد و باید در این زمینه به آن‌ها کمک شود. 

 

در ادامه این نشست، ماهرخ مرتضایی خواهر اولین شهید انقلاب ضمن بیان خاطراتی از برادر خود، می‌گوید: برادرم احمد 5 شهریور سال 57 مورد اصابت گلوله قرار گرفت و به‌ فاصله 4 روز در 9 شهریورماه به خاک سپرده شد.

 

وی می‌افزاید: برادر بزرگم در بیمارستان شفیعیه کار می‌کرد و دست بر قضا در روز زخمی شدن احمد، او کشیک شب بود. زمانی که احمد را به بیمارستان منتقل می‌کنند و برادر بزرگم با تن نیمه‌جان او روبه‌رو می‌شود، دچار بهت می‌شود و پس از بررسی‌های کافی او را برای درمان به تهران می‌فرستند. 

 

مرتضایی می‌افزاید: مردم به صورت مداوم به خانه ما می‌آمدند و جویای حال احمد می‌شدند و با دریافت خبر شهادت او همچنان برای ابراز همدردی، رفت و آمدها ادامه داشت‌. 

 

این خواهر شهید می‌گوید: در شب هفتم احمد با سخنرانی آقا سیدهاشم موسوی جرقه‌های ابتدایی اعتراضات زنان زده شد و از این تاریخ به بعد شاهد حضور چشم‌گیر زنان در تظاهرات بودیم. 

 

صغری منتخبی نیز ادامه می‌دهد: در بروز این حوادث در زنجان دو اصل همواره زمینه‌ساز بوده است که می‌توان اذعان داشت یکی از این اصل‌ها خانواده و دیگری معلمان به عنوان قشر آگاهی‌بخش جامعه‌ بودند. 

 

وی خاطرنشان می‌کند: ریشه تمام اندیشه‌ها و باورهایی که در یک نوجوان شکل می‌گیرد، خانواده است و این بیانگر این موضوع است که خانواده شهید احمد مرتضایی دارای روحیه حق‌خواهی بودند.

 

معترض راهپیمایی‌های سال‌های انقلاب، با اشاره به اینکه معلم‌ها در آن دوران به دنبال آگاهی بخشیدن به دانش‌آموزان بودند، می‌گوید: در آن دوران افراد به دنبال به دست‌ آوردن اطلاعات بودند اما این دوره وجود فضای مجازی و رد و بدل شدن اطلاعات سطحی باعث کمرنگ شدن و ضعیف شدن باورها در کودکان شده است و باید در این زمینه به واسطه هنر راهکاری اندیشیده شود. 

 

وی تصریح می‌کند: این حرکت، یک حرکت احساسی برای انتقام از خون شهید احمدی بود که به صورت برنامه‌ریزی شده انجام گرفت و زنان آن دوران با سکوت خود می‌خواستند بگویند سکوت‌مان بلندترین فریادها است‌. 

 

با وجود این تفاسیر می‌توان به اهمیت نام‌گذاری این روز به عنوان روزی که زنان زنجانی به خون‌خواهی شهید احمد مرتضایی برخواستند، اشاره کرد. به نظر می‌رسد زمانی رسیده است که باید به مسئله نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی از دید بهتری نگریست و اولین گام برای این مسئله نامگذاری روز 9شهریور، به نام زنان زنجانی است. 

گزارش از: زهره میرعیسی‌خانی ـ خبرنگار ایسنا (منطقه زنجان) 

​