به گزارش ایسنا، کنار خیابان می‌ایستم و به درختان وسط بلوار خیره می‌شوم که در باد گرم عصر تابستان بی خیال حرکت اتومبیل‌ها، سخاوتمندانه راه را برای تنفس شهر هموار می‌کنند؛ عکاس خبرگزاری می‌آید و به اتفاق هم راهی قبرستان قدیمی شهر می‌شویم.

نزدیک «نوبلی» تعداد انگشت شماری از فعالان محیط زیست را می‌بینم که زیر آفتاب سوزان فارغ از دغدغه آب و نان، گوشه‌ای ایستاده‌اند تا صدای زمین، خاک و درختانی باشند که به بهانه توسعه شهر قربانی پل‌های نخراشیده سیمانی می‌شوند؛ از میان آن‌ها تنها شکوه کرمانشاهانی استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) که همواره دغدغه محیط زیست داشته را می‌شناسم.

همگی وارد قبرستان می‌شویم و در حین مسیر کرمانشاهانی درباره باغاتی که به بهانه گسترس قبرستان نوبلی نابود شده‌اند توضیح می‌دهد؛ اینجا بخشی از باغستان است که در جوار قبرستان قدیمی نوبلی قرار گرفته، خاک ارزشمند باغستان، خاک درجه یک و مرغوبی است که مشابه آن تقریباً وجود ندارد؛ اما همین باغات به بهانه گسترش قبرستان نابود می‌شوند.

این فعال محیط زیست اضافه می‌کند: در آمد حاصل از قبرفروشی برای شهرداری کمتر از برج سازی نیست و همین تغییر کاربری زمین از باغ به قبرستان یکی از محل‌های درآمدزا برای شهرداری است که متأسفانه چون بی سر و صدا اتفاق می‌افتد خیلی مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

کرمانشاهانی می‌گوید: علی رغم اینکه شهرداری سال‌هاست برای انتقال آرامستان به خارج از شهر وعده می‌دهد، اما همچنان شاهد تغییر کاربری بهترین و مرغوبترین اراضی برای باغداری و کشاورزی هستیم.

وی می‌افزاید: این خاک چند صد سال طول کشیده تا تشکیل شود و به اذعان کارشناسان قابل ارزش گذاری نیست؛ خاک باغستان طی هزار سال در اثر آبیاری سیلابی که خاک غنی کوهپایه را به همراه آورده به این درجه از کیفیت رسیده است؛ حال ببینید خاکی که در این شرایط است در خوش بینانه‌ترین حالت برای گذران امور امروز شهر و در آمد زایی بر باد می‌رود.

به گزارش ایسنا، شواهدی همچون زمین سوخته، درختان قطع شده و گودال بزرگی که در مجاورت آرامستان و باغ حفر شده است؛ حاکی از آن است که از بین رفتن بخشهایی از باغستان دور از انتظار نیست.

این فعال محیط زیست با اشاره به ارزش گذاری روی باغات باغستان سنتی اشاره می‌کند: این باغات مالک دارند و اگر تغییر کاربری اتفاق بیفتد قیمت زمین‌ها افزایش پیدا کند و از این مبلغ بیش از 80 درصد سهمی است که به صندوق شهرداری تعلق می‌گیرد و کمتر از 20 درصد به باغدار می‌رسد.

پسته‌ها در حصار! 

نگاهم می‌افتد به درخت پسته‌ای که در میان قبرها باقی مانده است به درخت اشاره می‌کنم و می‌پرسم: نمی‌شود به همین صورت عمل شود و درختان حفظ شوند؟ شیوا جمشیدی از فعالان محیط زیست که کمی نزدیک من ایستاده می‌گوید: پایان نامه کارشناسی ارشد من درخصوص بحث تاریخی باغستان بود و روی این موضوع مطالعه کرده‌ام.

این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: به گواهی بسیاری از باغداران باغستان سنتی دور درخت پسته باید خالی باشد تا درخت تنفس کرده و ریشه‌ها گسترش پیدا کنند؛ بنابراین حصار کشیدن دور درخت پسته کم کم آن را از بین خواهد برد.

کرمانشاهانی در ادامه سخنان این بانو می‌گوید: کاری که در بوستان «ملا خلیلا» اتفاق افتاد هم مشابه همین موضوع است، شهرداری برای اینکه فضای مفرح شهری ایجاد کند بخشی از باغستان را با توجیه حفظ درختان نابود کرد؛ در صورتی که «پارک باغ» یک فریب است وقتی باغ را به پارک تبدیل می‌کنیم سیستم آبیاری تغییر می‌کند، خاک از بین می‌رود و حتی اگر درخت با حصار کشی حفظ شود به معنی حفظ باغستان نیست.

این فعال محیط زیست ضمن اشاره به درختان کهنسال پسته تأکید می‌کند: درختان باغستان حتی در شرایطی که با مشکل آبیاری مواجه باشند شاید از نظر میوه و محصول و در نتیجه درآمدزایی صدمه ببینند اما همچنان بعد از گذشت چند صد سال ارزش اکولوژیکی خود را حفظ کرده‌اند؛ هم مدیران و هم مردم شهر باید برای حفظ این ارزش اکولوژیک هزینه کنند و این امر منصفانه نیست که تمام بار حفظ باغستان بر دوش باغداران باشد، سازمان‌هایی مثل جهاد کشاورزی، میراث فرهنگی و دیگر سازمان‌های مرتبط باید برای رفع مشکلات باغداران همت کنند؛ مهم‌ترین شاخصه باغستان سیستم آبیاری آن است، اگر قرار باشد دور درخت را سنگ بچینم و با شلنگ آب بدهم دیگر باغ و سیستم آبیاری وجود نخواهد داشت.

چرخه آب در باغستان 

وی درباره سیستم آبیاری باغستان اضافه می‌کند: باغستان بارش زمستان و بهار را در خودش جمع و حفظ می‌کند و به این ترتیب با مدیریت آب‌های سطحی، هم خودش از آب استفاده می‌کند و هم سفره‌های آب زیرزمینی را تغذیه می‌کند؛‌ در واقع این چرخه است که اهمیت دارد وگرنه مسئله فقط از بین رفتن درخت نیست، از بین رفتن خاک و آب‌های سطحی و زیرزمینی و سیستم اکولوژیک است.

این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: اگر باغستان نبود برای حفظ آب سطحی باید استخری ایجاد می‌شد که همین هزینه ساخت استخر به پهنای 2500 هکتار به جای باغستان میلیاردها هزینه داشت، با محاسبه سرانگشتی چیزی حدود سالانه 45 میلیارد تومان ارزش آبی است که توسط سیستم آب باغستان ذخیره می‌شود و این مبلغ صرف نظر از مخزنی است که اگر باغستان نبود باید ساخته می‌شد.

کرمانشاهانی با اشاره به پل‌هایی که در شهر در حال ساخت آن است می‌گوید: این نگاه که توسعه شهر موجب تخریب باغستان هزارساله‌ای بشود که حکم کمربند سبز قزوین را دارد و علاوه بر این رکن اصلی هویت اجتماعی قزوین محسوب می‌شود نگاه ناپایدار و غیراصولی به توسعه است که نهایتاً ما را به وضعیتی می‌رساند که قزوین دیگر شهری قابل سکونت نباشد؛ مشابه اتفاقی که در خوزستان و مشخصاً در اهواز افتاده است.

در حین صحبت با فعالان محیط زیست هستم و عکاس خبرگزاری مشغول عکاسی است که موتورسواری هراسان می‌آید و مانع از تصویر برداری می‌شود؛ به طرف او می‌روم و خواهش می‌کنم کمی آرام باشد و به صحبت‌هایمان گوش کند؛ از دور مرد سپیدمویی به طرفمان می‌آید موتور سوار دستش را تکان می‌دهد و خطاب به پیرمرد می‌گوید: سلام حاج عباس... مخلصیم حاج عباس...

من باغم را نمی‌فروشم

حاج عباس زرنگار که از باغداران قدیمی باغستان است و با جمع فعالان محیط زیست هم غریبه نیست برای مرد موتور سوار توضیح می‌دهد که ما برای گزارش آن‌جا هستیم و از این بابت مشکلی نیست؛ مرد که خیالش راحت شده خودش را حسین کربلایی صادقی معرفی می‌کند و می‌گوید مالک بخشی از زمین‌هایی است که شهرداری به عنوان قبرستان به مردم فروخته است؛ و آن‌جا املاک اجدادی اوست.

کربلایی صادقی با اشاره به اینکه اموات مردم در زمین غصبی دفن هستند می‌گوید: از سال 1391 برای پس گرفتن زمین‌هایش اقدام و شکایت کرده است، پرونده‌اش در شعبه 2 حقوقی دادسراست و در تاریخ 20/ 3/ 94 توانسته به نفع خودش رأی بگیرد؛ سند شش دانگ دارد و می‌تواند مستندات شکایت خود را در اختیار ایسنا قرار دهد؛ ولی علی رغم توقیف زمین‌ها، همچنان شهرداری موضوع را نمی‌پذیرد.

یکی از بانوان فعال محیط زیست به کربلایی صادقی می‌گوید: آقا اگر شهرداری شما را قانع کند و زمین‌هایتان را به قیمت بخرد حاضرید آن را بفروشید که باغات را تغییر کاربری دهند؟ مرد دست‌های پینه بسته‌اش را نشانمان می‌دهد و با اشاره به زمین پشت قبرستان که حصارکشی شده می‌گوید: همشیره گلم اگر طمع داشتم که با شهرداری معامله کنم درخت پسته‌ای را نمی‌کاشتم که الان دو ساله است و ده تا پانزده سال سال دیگر محصول می‌دهد؛ اگر هم بخواهند زمین را بخرند به عنوان باغ برمی دارند تا با کاربری آرامستان بفروشند؛ او درخت پسته چهارصد ساله‌ای را نشانمان می‌دهد و می‌گوید: با همه این‌ها من باغی که اجدادم برای به بار نشستن آن خون دل خورده‌اند، نمی‌فروشم.

عباس زرنگار در ادامه بیان می‌کند: برخی از مدیران و مسئولان می‌خواهند این موضوع را طوری نشان دهند که باغدارها خودشان با موضوع تغییر کاربری مشکلی ندارند و این انجمن‌های حمایت از محیط زیست هستند که جلوی تسهیل امور را گرفته‌اند؛ در صورتی که عملکرد این باغدارکه با دستان خودش زمین پشت نوبلی را آباد کرده است خلاف این موضوع را نشان می‌دهد.

تک درخت 150 ساله، سرباز پیشتاخته باغستان

به همراه گروه فعلان محیط زیست راهی محلی می‌شویم که قرار است شاخه دوم پل از آنجا باغستان را بشکافد و بخشی از این سرمایه عظیم را نابود کند، در کنار پل، رنگ از چهره یکی از بانوان فعال محیط زیست می‌پرد و دست پاچه و مضطرب قدم‌هایش را تند می‌کند و چند متر جلوتر آرام می‌ایستد؛ وقتی علت را از او جویا می‌شوم می‌گوید: یک لحظه فکر کردم تک درخت جلوی پل را قطع کرده‌اند؛ بعد سکوت می‌کند و اندوهگین نگاهش را به تک درخت پسته نزدیک پل می‌سپارد.

کرمانشاهانی در خصوص عملیات شاخه دوم پل می‌گوید: عملیات عمرانی پل مدت‌هاست که در جریان است و انتقادهای زیادی هم به آن وارد شده به این دلیل که گره ترافیکی را باز نکرده و عرض چندانی هم به به خیابان اضافه نکرده است؛ مسئله اصلی شاخه دوم این غول سیمانی است که می‌خواهد به بلوار آیت الله ابوترابی وصل شود و دقیقاً از بین باغات آباد بگذرد باغاتی که حتی در خشکسالی توانسته‌اند دوام بیاورند.

این فعال محیط زیست دانشگاه اضافه می‌کند: ساخت شاخه دوم پل قبل از نوروز شروع شد؛ با پیگیری‌هایی که انجام شد با همکاری جهاد کشاورزی، امور اراضی و میراث فرهنگی این عملیات متوقف شد اما دوشنبه گذشته متوجه شدیم که عملیات دوباره از سر گرفته شده و درختان باغستان تحت تأثیر این عملیات از بین خواهند رفت، طبق تخمین ما حداقل 60 هکتار از باغستان در معرض تهدید جدی رهاشدگی و تخریب قرار خواهد گرفت؛ تک درخت پسته که حدوداً 200 سال دارد سنبلی از مقاومت باغستان تاریخی قزوین در برابر سازه‌های سیمانی بدون توجیه عصر ماست و مانند سربازی پیش تاخته همچنان سربلند ایستاده است.

وی با اشاره به نظر قانون درباره ساخت این پل می‌گوید: طبق پیگیری‌های انجام شده، در نقشه جامع شهر قزوین، باغستان در خارج از محدوده شهری است و شهرداری نمی‌تواند در کمیسیون ماده 5 برای تغییر کاربری آن جلسه تشکیل دهد و برای تغییر کاربری باغستان باید کمیسیون تبصره یک ماده یک که به دبیری سازمان امور اراضی مجوز بدهد و تا جایی که ما می‌دانیم این جلسه برای باغستان تشکیل نشده است؛ بنابراین عملیات عمرانی این منطقه کاملاًغیرقانونی است.

محمدعلی حضرتی مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان قزوین در این راستا می‌گوید: اصل مسئله حفظ باغستان بسیار اهمیت دارد به همین دلیل از همان ابتدا و قبل از افتتاح عملیات عمرانی ساخت و ساز پل، میراث فرهنگی قزوین مخالفت کرد و همواره نیروهای یگان حفاظت این سازمان در منطقه حضور پیدا کرده و دستور توقف عملیات داده‌اند اما چون اجرای این پل به وسیله نهادهای خاص حمایت می‌شد؛ مدتی عملیات متوقف و چند روز دیگر دوباره از سر گرفته می‌شود.

وی خاطرنشان می‌کند: مسائل دیگر آن بخشی از زمین‌ها است که بین پل و میدان تهران قدیم وجود دارد و بعد از احداث پل عملاً نیاز به تغییر کاربری داشته و به بخش مسکونی شهری ملحق می‌شود؛ البته در حال حاضر این مسئله مخالفانی در کمیسیون ماده پنج دارد اما در آینده تغییر کاربری‌های این چنینی اتفاق خواهد افتاد.

جمشیدی که فارغ التحصیل کارشناسی ارشد معماری است و در زیر آفتاب سوزان تیر ماه با دغدغه حفاظت از محیط زیست در کنارمان ایستاده است می‌گوید: نابودی چنین درختانی در منطقه کم آب قزوین، با این قدمت و این ارزش خاک نه تنها به از بین رفتن معضل ترافیک کمک چندانی نمی‌کند بلکه به گفته بسیاری از کارشناسان توجیه علمی هم ندارد.

او ادامه می‌دهد: بسیاری از سفرنامه نویس‌های ایرانی و خارجی در طول تاریخ همواره شگفتی خود را درخصوص باغستان قزوین ابراز کرده‌اند، این باغستان نه تنها با بوم منطقه و شرایط آب و هوایی سازگار بوده و هست بلکه در گذشته شرایطی را فراهم آورده که مردم بتوانند گذران زندگی کنند و ارتباط تنگاتنگی با زندگی مردم داشته به گونه‌ای که حتی در آداب و رسوم هم رخنه کرده است؛ به عنوان مثال مواد اولیه شیرینی‌های سنتی از جمله باقلوای قزوین و غذای سنتی قیمه نثار از محصول همین باغات تأمین می‌شد.

جمشیدی می‌گوید: بنابراین باغستان یک مسئله تک بعدی نیست اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هم هست و اگر در قزوین بخواهیم به بحث‌های توسعه پایدار توجه کنیم نمی‌توانیم نسبت به باغستان سنتی بی‌تفاوت باشیم.

طاهایی که یکی از اعضای انجمن توسعه حیات شهر است دغدغه‌اش را از اعتراض به ادامه ساخت پل، حفظ میراث گذشتگان عنوان می‌کند و می‌گوید: ما هم وظیفه داریم این میراث کهن را که گذشتگانمان به ما رسانده‌اند برای آیندگانمان حفظ کنیم ما باید این رسالتی که بر دوشمان گذاشته شده به بهترین نحو به انجام برسانیم اما در حال حاضر متأسفانه برخی مسئولین کمر به قتل باغستان بسته‌اند.

به گزارش ایسنا، در این میان مردم و شهروندان مهمترین نقش را در آبادانی و یا ویرانی شهر دارند چرا که این مردم هستند که مستقیم و یا غیر مستقیم مسئولان را انتخاب می‌کنند؛ مردم مقصرند زیرا یا اینقدر نسبت به آینده خودشان بی تفاوت هستند و نگاهشان فقط به امروز است و یا گرفتار باندبازی‌ها و جناح بندی‌های سیاسی چپ و راست شده‌اند که راه به جایی نخواهد داشت.

رحمانی از فعالان محیط زیست با اشاره به اهمیت مطالعات همه جانبه می‌گوید: مسئله اینجاست که آیا وقتی یک پل را طراحی می‌کنند از جمیع جهات آن را مورد بررسی قرار داده‌اند یا فقط به یک مسئله حل ترافیک بسنده کرده اند؟ من فکر می‌کنم مسئولین راحت‌ترین راه را انتخاب کرده‌اند درصورتی که می‌شد با بررسی‌های بیشتر راهکار مناسب‌تری را پیدا کرد.

او ادامه می‌دهد: باغستان برای همه مردم این شهر است؛ سرمایه اجتماعی ماست و اگر برای حفظ آن قدم کوچکی برنداریم تاریخ درباره‌مان قضاوت خواهد کرد.

پل نباید باغستان را تخریب کند

در همین راستا عبدالمحمدزاهدی در گفت‌وگو باخبرنگار ایسنا، با اشاره به تخریب باغستان در فاز دوم احداث پل تصریح می‌کند: در حال حاضر ادامه این پروژه جهت بررسی مطالعات بیشتر متوقف شده است و اگر پروژه ادامه پیدا کرده باشد بخش جزئی است که صرفاً جهت تکمیل بخش اجرا شده است، عبور پل از باغستان تصمیم سختی است.

استاندارقزوین می‌گوید: فاز دوم احداث پل اگر با تخریب باغستان همراه باشد دارای مشکل است که باید مطالعات جدی صورت بگیرد.

وی اضافه می‌کند: معتقد هستم که این پل بدون مطالعه ساخته شده و در این پروژه به باغستان توجهی نشده است.

استاندارخاطرنشان می‌کند: تصمیم گیری برای ادامه این پروژه یا توقف آن تصمیم سختی است و نیاز به زمان دارد و نمی‌شود به این زودی تصمیمی اتخاذ کرد.

زاهدی خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه بخشی از پل خارج از محدوده شهری است باید قبل از اجرای پروژه مطالعات به صورت دقیق انجام می‌شد که این اتفاق نیافتاده است.

به گزارش ایسنا با این حال طی دو روز بخش حفاری شده جلوی پل سیمان‌ریزی شده و این با توقف پروژه در تناقض است؛ ایسنا در این خصوص همچنان از مسئولان شهری پیگیری لازم را انجام می‌دهد.

گزارش از زهرا عبداللهی خبرنگار ایسنا منطقه قزوین

انتهای پیام