صنعت پتروشیمی صنعتی منحصر به فرد و معطوف به انرژی‌های هیدروکربوری نفتی و گاز و به عنوان یکی از صنایع راهبر و پیشرفته با ایجاد ارزش افزوده به دلیل نفوذ زیاد در زوایای زندگی جوامع امروز، کاربرد و نقش
محوری آن در تامین مواد اولیه برای تقریبا" تمام رشته‌های صنعتی و افزایش خدمات جانبی در سطح منطقه به مراتب بالا نقشی در شرایط اقتصادی و احتماعی ایفا کند. علی‌رغم مزایای فوق احداث صرفا" صنایع بالادست پتروشیمی در استان، به دلیل اشتغال‌زایی کم با توجه به میزان سرمایه گذاری بالا، آب بری بالا، اثرات سوء زیست محیطی و نیاز به واردات تکنولوژی با مشکلات موجود استان همانند نبود سرمایه، بیکاری و محرومیت چندان سنخیتی ندارد و شناسایی پتانسیل و ظرفیت‌های صنایع پایین دستی پتروشیمی و ایجاد آن با توجه به محصولات نهایی شرکت پتروشیمی ایلام و گسترش هدفمند سرمایه گذاری در این صنایع را بیش از پیش ضروری می‌سازد. لذا باید به منظور بهره‌مندی هرچه بیشتر از مزایای صنعت استراتژیک پتروشیمی در استان به طور جد توسعه بیشتر صنایع میانی و پایین دست و ایجاد ارزش افزوده و تکمیل زنجیره ارزش تولید محصولات مختلف پتروشیمی در دستور کار قرار گیرد .

متأسفانه حساسیت‌هایی که کشورهای پیشرفته را به تغییر نگرش در توسعه صنایع پتروشیمی با ایجاد شهرک‌های تخصصی عظیم پتروشیمی با تاکید بر تولیدات تخصصی میان‌دستی و پایین‌دستی پتروشیمی واداشته، هنوز در تفکر مدیریت صنایع پتروشیمی با وجود فرصت‌ها و مزیت‌های منحصر به فرد در کشور ما جا باز ننموده و هم‌چنان از فقدان برنامه‌ای کلان، اجرایی و با دورنمای روشن برای توسعه صنایع پایین دستی رنج برده و تکلیف خود را با سرمایه گذاران بخش خصوصی به صورت شفاف روشن ننموده است.

توسعه پایدار صنعت پتروشیمی، اشتغالزایی و ارزش افزوده در این صنعت در گرو تکمیل زنجیره ارزش محصولات بالادست و توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی است. تجارب موفق دنیا بیانگر این نکته است که با توجه به فضای رقابت جهانی در یکایک حوزه‌های صنعت، کاهش هزینه‌های تولید و بهره گیری هوشمندانه از فناوری‌های روز و شیوه‌های نوین مدیریتی، بازرگانی و جذب منابع مالی، مزیت نسبی بهره مندی از خوراک ارزان و در دسترس را به مزیت رقابتی مبدل می‌سازد.

کشورهای پیشرو در عرصه تولیدات مواد پتروشیمی و شیمیایی سال‌هاست با بهره ‌گیری از مدل پارک‌های صنعتی پتروشیمی و شیمیایی و ایجاد بنگاه‌های کوچک و متوسط پتروشیمی دانش بنیان با ارزش، علیرغم دوری از مواد اولیه ارزان توانسته‌اند با توسعه نظام‌مند صنایع پایین‌دستی قطبیت تولید مواد با ارزش افزوده را در جهان از آن خود کنند، و موجبات نوآوری و تولید محصولاتی جدید، کارآفرینی و ایجاد شغل‌های پایدار، مدیریت و کاهش هزینه تولید و در نهایت کسب حداکثر ارزش افزوده از مواد خام پتروشیمی، فراهم آورده‌اند.

بدون تردید درک صحیح از اهمیت و ضرورت وجود چنین پارک‌هایی به عنوان نقطه عطفی در راستای توسعه صنعتی و اقتصادی در استان توسط نمایندگان، مدیران ارشد استان و سرمایه‌گذاران علاقمند به این حوزه نقش بسزایی در سرعت بخشیدن به تصویب و احداث این پارک‌ها در سطح استان و در جهت استفاده بهینه از محصولات تولیدی پتروشیمی ایلام  و تبدیل آن به محصولات باارزش افزوده بیشتر، افزایش صادرات، تحرک بخشی به فرآیند تولید در مناطق کمتر توسعه یافته و فعال کردن بخش خصوصی درصنعت‌ پتروشیمی  دارد. لذا شاید بتوان گفت، اولین و مهم‌ترین گام به منظور نیل به این هدف، آشنایی هرچه بیشتر با پار ک‌های صنعتی و نقش آن در کسب ارزش افزوده و اشتغال‌زایی است تا از این طریق بستر مناسبی برای تأسیس چنین پارک‌هایی فراهم گردد. ایده منحصربه‌فرد و موفق پارک‌های شیمیایی در اوایل دهه 1990 در آلمان رشد پیدا کرد.

پارک‌های شیمیایی به صورت کاملا حرفه‌ای سایت‌های صنعتی را مدیریت می‌کنند. اوپراتورهای پارک‌های شیمیایی خدمات گسترده‌ای به سرمایه‌گذاران در صنایع مختلف شیمیایی ارائه می‌دهند. از این طریق سرمایه‌گذاران می‌توانند کسب و کار خود را با تمرکز روی هدف اصلی خود که تولید محصولات شیمیایی متمرکز کنند و دیگر نگران سایر جنبه‌های تجارت از جمله مدیریت، بسته‌بندی، ارسال، فروش و ... نباشند چون این پارک‌ها این خدمات را به صورت مشترک به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند.

از مهم‌ترین پارک‌های شیمیایی موفق جهان می‌توان به لودویک شاپل آلمان، پارک صنعتی نپیک انگلستان، آنترپ بلژیک، هیستون آمریکا، مپتافوت در تایلند، جزایر جورانگ سنگاپور و الجبیر عربستان سعودی اشاره کرد که نقش بسیار مهمی در اقتصاد و شکوفایی کشورهای مذکور دارند .

پارک صنعتی شامل مجموعه‌ای از شرکت‌ها با کارخانه‌های تولیدی و مراکز تحقیقاتی وابسته به آنهاست که در یک محدوده جغرافیایی با زیرساخت‌ها و امکانات مشترک تحت حمایت مستقیم دولت قرار می‌گیرند.

زیرمجموعه‌های یک پارک صنعتی از تولیدکنندگان محصولات یا خدمات مشخص خوشه فراتر می‌رود و شامل تأمین کنندگان مواد اولیه، پیمانکاران فرعی، خریداران، صادرکنندگان، تأمین کنندگان ماشین‌آلات، نهادهای مختلف پشتیبانی، مشاوران، تسهیلات عمومی، واحدهای مربوط به سیستم حمل و نقل، واحدهای آموزشی و تحقیق و توسعه، و سایر واحدهایی می‌گردد که فعالیت پارک را به طور مستقیم و غیرمستقیم تسهیل می‌کنند. از جمله مزایای ایجاد پارک صنعتی در استان می‌توان‌ به سودآوری و ارزش افزوده بالا، کاهش هزینه‌ها بخاطر زیرساخت و خدمات‌ مشترک، جذب سرمایه گذاری داخلی و خارجی، امکان رقابت مثبت و هم افزایانه صنعتی و تجاری بین شرکت‌های موجود در پارک ، توسعه منطقه‌ای شامل توسعه بر مبنای ظرفیت‌ها، استعدادها، نیازها و امکانات در یک منطقه خاص، ایجاد ارتباطی هدفمند و نتیجه‌گرا بین صنعت و دانشگاه با جهت‌دهی تحقیقات دانشگاهی به نیازهای صنعتی موجود در پارک، کاربردی کردن تحقیقات دانشگاهی در صنایع وابسته به پارک، توسعه کارآفرینی با ایجاد کسب و کارهای جدید مبتنی بر خلاقیت و نوآوری، اشتغال زایی بسیار بالا نسبت به سرمایه‌گذاری انجام شده و عدم نیاز به منطقه بسیار وسیع صنعتی جهت تأسیس و حتی توسعه پارک صنعتی اشاره کرد.

با توجه به مزایای فوق و بواسطه برآیند ملاک‌ها و فرصت‌های کنونی زیر و مهم‌تر از همه عزم جدی استاندار پر تلاش، نمایندگان و مسئولان ارشد استان شرایطی بسیار خوبی جهت تاسیس پارک‌های صنعتی همانند پارک شیمیایی گوگرد، پلی‌اتیلن و پلی پروپیلن با توجه به وجود مزیت نسبی خوراک در استان آماده است.

تحریم‌های اقتصادی جدید و توجه بیشتر مسئولین بر تکیه به توان صنعت داخلی، امکانات طبیعی و جغرافیایی از قبیل آب و زمین مناسب، فضای سبز مناسب، آب و هوای مناسب و...، در اختیار داشتن مواد اولیه ارزان قیمت و قابل دسترس مرتبط(وجود پتروشیمی ایلام، پتروشیمی دهلران، پالایشگاه ایلام و NGL 3100 دهلران) جهت تولید محصولات پایین دستی پتروشیمی ، تفویض برنامه ریزی و بودجه به استان‌ها و گسترش اختیارات استانی و هم‌چنین تلاش استاندار، نمایندگان و مدیران ارشد برای توسعه استان و رفع مشکل بیکاری، نیروی انسانی فراوان و نسبتا ارزان در استان ، وجود مراکز تحقیقاتی، علمی و دانشگاه‌های مفید در استان، امکان صادرات کالا به داخل و خارج و نزدیکی به بازارهای مصرف عراق، درمانگاه و امکان ارتباط و تعامل با مدل‌های موفق جهانی در این زمینه، توانمندی متخصصین و تحلیلگران داخلی جهت بومی سازی و پیاده سازی مدل پارک صنعتی.

از این رو ایجاد و توسعه پارک‌های صنعتی پتروشیمی در استان ما با توجه به وضعیت گسترش پالایشگاه‌ها و منابع تأمین خوراک صنایع پتروشیمی، شرایط منطقه مورد نظر از قبیل وضعیت جغرافیایی، امکانات و زیرساخت‌های موجود و امکان توسعه آنها در منطقه، شناخت سرمایه‌گذاران محلی و منطقه‌ای در حوزه پتروشیمی، بررسی زنجیره تولید و زنجیره ارزش محصولات میانی و نهایی بدست آمده از گوگرد، اتیلن و پروپیلن با توجه به فراوانی آن در استان و مهم‌تر از همه مطالعه بازارهای هدف به ویژه عراق و فراهم ساختن زمینه‌های لازم برای انتخاب محصولات تولیدی با ارزش افزوه بالاتر به شکوفایی صنعت پتروشیمی و نیز توسعه منطقه‌ای استان برای توسعه صنعت پتروشیمی خواهد انجامید.

امید است با برنامه‌ریزی و سیاست‌گزاری دقیق و حمایت تمامی عوامل موثر محلی و ملی و با هماهنگ سازی و بسیج همه امکانات صنعت برای شناسایی ظرفیت‌های موجود اعم از ظرفیت‌های فنی ، علمی و اقتصادی و بکارگیری آنان درحوزه صنعت پتروشیمی و تلاش و پیگیری‌های مجددانه استاندار، مسئولین و متولیان امر شاهد ایجاد و توسعه اولین پارک صنعتی شیمیایی به منظور کاهش هزینه‌های تولید و افزایش بهره‌وری صنعت پتروشیمی و صنایع پایین دستی در سطح استان باشیم.

یادداشت از: «جواد قیصریان‌فرد» رئیس تحقیق و توسعه پتروشیمی و کارشناس صنایع پایین‌دستی پتروشیمی

انتهای پیام