این شهر که نیمه جهان می‌خوانندش در چهار دوره تاریخی که پایتخت بوده چنان با ظرافت برایش طرح ریخته‌اند که امروز هرگام در هر محله‌اش باید آرام و با دقت باشد، در دل محلات شهر اصفهان از دوران آل بویه تا صفوی خانه‌های تاریخی، حمام‌ها و کاخ‌هایی وجود دارد که تا به امروز همچون سروهایی بلند پرچم تاریخ این دیار را برافراشته‌اند، اما آنها تاب ایستادگی در برابر بلدوزرهای دوران معاصر را نداشته‌ و ندارند.

اصفهان که طی دوران تاریخی مختلف بیان کاملی از یک شهر ایرانی و سفره‌ای وسیع از معماری ایرانی را به جهان هدیه کرده و تا همین امروز هم شاخص معماری فاخر نه تنها در ایران که در جهان محسوب می شود، خانه‌های تاریخی‌اش شاقولی می‌شوند برای ساخت خانه‌های لوکس امروزی و چنان پیوستگی شهری دارد که هیچ حمله‌ای از جلالش نکاسته است، اما امروز در برابر لودرها، بیل‌ها و تیرآهن‌ها سر خم کرده و یکی یکی خانه‌هایش،کاخ‌هایش و حمام‌هایش از نقشه شهری محو می‌‎شوند.

خبر رسید که باقی مانده اثراتی از "حمام دوشنبه دین" پشت میدان نقش جهان و درست در امتداد گذر آقا نورالله نجفی و در کنارش "حمام 25 شهریور" اثری از دوران پهلوی دوم تخریب شدند. گذری که سالیان درازی است مدام بر سر عبورش از پشت میدان نقش جهان مناقشه وجود داشته و دارد. هرچند که حمام دوشنبه دین در اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70 متروکه و تخریب می شود، اما این سوال هیچگاه از بین نمی رود که طرح تفصیلی اصفهان مگر می‌شود حمام خسروآقا، حمام حاج کاظم، خانه تاریخی نائل، حمام دوشنبه‌دین و چندین خانه تاریخی دیگر که رسانه‌ای نشد را ندیده باشد و لودرها از روی بافت تاریخی یک شهر رد شده و کسی ندیده باشد که یک حمام، یک خانه و یک فرهنگ زیر چرخ‌های توسعه ناپایدار له می‌شود.

علیرضا جعفری زند در خصوص حمام دوشنبه دین در گفت و گو با خبرنگار ایسنا می گوید: این حمام بسیار قدیمی بوده و قدمتش به دوران سلجوقی می‌رسد. حتی نام آن گذر در تاریخ اصفهان گذر سلجوقی بوده است. حتی برخی از نشانه‌های این حمام خبر از قدمت آن تا آل بویه می‌دهند. این حمام از نظر موقعیت و منحصر به فرد بودن از اهمیت بالایی برخوردار بوده هرچند سالیان درازی در گوشه ای از این شهر متروک بوده است. 

وی با ابراز تاسف از تخریب این حمام طی سال های گذشته تاکنون، می‌گوید: این حمام به دلیل اهمیت و موقعیت موجب شده تا حمام های دوران معاصر نیز در کنارش ایجاد و این حمام همواره فعال بوده باشد. این حمام ثبت تاریخی نبوده ولی صرف ثبت تاریخی بودن یا نبودن نباید آثار این شهر را فراموش کرد.

این باستان شناس معتقد است اصولا ثبت شدن یک اثر در برابر تخریب آن بازدارنده نیست و تاکنون نیز بازدارنده نبوده است. در واقع ثبت تاریخی یک اثر هیچ سپری برای اثر تاریخی ایجاد نمی‌کند. نمونه بارز آن خانه نائل است این خانه ثبت بود، اما تخریب شد. اگر می‌خواهیم در این شهر از اثر تاریخی حفاظت شود باید مجازات‌های سنگین برای عوامل تخریب در نظر گرفت نه اینکه پس از تخریب یک اثر تاریخی همه بگویند کار ما نبوده است و اثر هم بر اثر مرور زمان از ذهن‌ها برود، مجازات‌های سنگین در برابر تخریب‌های این چنینی می‌تواند بازدارنده باشد.

تخریب این آثار تاریخی در دل محلات اصفهان به هر بهانه‌ای و ایجاد گذرهایی مثل آقا نورالله نجفی‌ها یا ساخت مجتمع‌های نونوار به جای خانه‌های تاریخی با شاه نشین‌های جذاب؛ آب‌های رفته به جوی هستند که دیگر هیچگاه به دل محلات اصفهان باز نخواهند گشت، آنها تخریب می شوند و اصفهان دیگر شاخص معماری فاخر نخواهد بود.

فریدون الهیاری در گفت و گو با خبرنگار ایسنا در خصوص طرح تفصیلی و چگونگی نظارت میراث بر این طرح می گوید: هنگام تدوین طرح تفصیلی مشاور میراث از سوی شهرداری انتخاب تا هنگام مطالعات در کنار آن باشد، اما میراث فرهنگی از طریق کمیسیون ماده5 نظارت‌های لازم را انجام می‌دهد. 

وی می‌افزاید: فهرستی از آثار را احصا و اعلام می‌کنیم و مشاور در مطالعات آنهایی که واجد ارزش تاریخی است را علامت‌گذاری می‌کند. هرچند که در شهری مثل اصفهان باید طرح‌های تفصیلی روزآمد باشند و طی سر فاصله های زمانی کوتاهی بازنگری شوند نه اینکه در اصفهان یک طرح تفصیلی با طرح تفصیلی پس از آن 10 سال اختلاف داشته باشد. 

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان اعتقاد دارد که شهری مثل اصفهان با وجود آثار ارزشمند در دل محلاتش باید یک مکان یابی جدی برای آثار تاریخی اش داشته باشد. هرچند او می‌گوید در این زمینه اداره کل میراث فرهنگی در گذشته یک مرحله از طرحی اینچنینی را گذرانده است، اما کامل نشده و باید کامل شود چون نیاز واقعی اصفهان است.

الهیاری با بیان اینکه ما در کمیسیون ماده5 مراقب هستیم و اعلام هم می‌کنیم که در کجا خانه تاریخی وجود دارد و در کجا وجود ندارد، اما توجهی نمی شود و در هنگام اجرا نیز چون برخی از صحبت ها دچار مرور زمان گشته در عمل اجرایی نمی شود و یا قول های داده شده هنگام اجرا انجام می‌گیرند.

به گزارش ایسنا؛ خانه‌ها، کاخ‌ها و حمام‌های تاریخی شهر اصفهان که همچون ستاره‌هایی در دل محلات شهر می‌درخشیدند و باید ستاره می شدند و بر روی نقشه‌های طرح تفصیلی اصفهان هم می نشستند، اما ناگاه تخریب شدند چون ستاره نداشتند، از میان رفتند چون ستاره دار نبودند این در حالی است که ستاره معماری ایرانی بودند و زیر چرخ‌های لودرها و بولدوزرها بی فروغ شدند و فقط گاهی برخی از آنها شدند آه و تلی از خاک، نامه‌ها، فریادها و اعتراض‌ها به جایی نرسید و هیچ کدام هم خانه تاریخی نشد.

گزارش از علیرضا پویانسب خبرنگار ایسنا، 

انتهای پیام