دکتر محمدرضا واعظ مهدوی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اعلام این مطلب، ارتباط دانش و توسعه را از اصلی و کلیدی‌ترین ملزومات توسعه در هر جامعه‌ای دانست و اظهار کرد: شاید در هیچ مقطع تاریخی همانند امروز نتوانستیم در حوزه علم و آموزش فعالیتی داشته باشیم که در نهایت دانش و علم به دستاوردهای اقتصادی منتهی شود. امروزه در تمام طول حیات بشر، علم و دانش مبنای ایجاد ثروت ارزش‌افزا و ارزش آفرین شده است.
وی در ادامه به کاربرد علم و دانش در زندگی روزمره در تاریخ اشاره و تصریح کرد: اگر به تاریخ نگاه کنیم، مشاهده می‌کنیم که حتی در تخت جمشید بر روی سکوها بر اساس یکسری رسوم، دانه‌های مختلفی را می‌رویاندند و بر اساس میزان رویش دانه‌ها، کشاورزها می‌توانستند تشخیص بدهند با توجه به وضعیت آب و هوا چه محصولی را پرورش دهند، در واقع در طول تاریخ روش‌های مختلفی برای بهره‌وری وجود داشته است و البته در دوران حاضر از نظر رشد ارزش‌آفرینی علم و دانش در دوران بسیار منحصر به فردی قرار داریم.
تغییر عرصه تولیدات کشورهای توسعه‌یافته از صنایع سخت‌افزاری به نرم‌افزاری
معاون سابق توسعه امور علمی و فرهنگی سازمان برنامه و بودجه کشور، خاطرنشان کرد: علم و دانش امروزه محور مهمی در رشد و توسعه اقتصادی هر جامعه‌ای به شمار می‌رود. در واقع صنایع و دستاوردهای جدید علمی بشر اصولا در یک محیط دانش‌محور بارور می‌شود و حیطه‌هایی از قبیل هوش مصنوعی، بیوتکنولوژی، مهندسی ژنتیک، شبکه‌های نورونی، میکروالکترونیک و عرصه‌های مختلفی از این قبیل همه متکی بر علم و دانش است و امروزه ما شاهد هستیم که بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، صنایع تولیدات سخت‌افزاری خود را از کشور خارج می‌کنند و در عرصه‌های متکی بر دانش نظیر IT، تکنولوژی‌های هوشمند و غیره روند توسعه خود را پیش می‌برند.
دکتر مهدوی یادآور شد: سرمایه‌گذاری‌هایی که امروزه در عرصه سیستم‌های هوشمند و موبایل صورت گرفته، نشان‌دهنده نقش دانش و علم در عرصه اقتصاد است و این نوع پیشرفت‌ها عرصه باز توسعه دانش را نشان می‌دهد. بنابراین دانش و علم باید در واحدها و مراکز علمی تولید و عرضه شود، اگرچه کاربردی‌سازی آن باید در صنایع، کمپانی‌ها و شرکت‌ها انجام بگیرد.
ضرورت توجه به رویکرد علم و دانش در سرمایه‌گذاری‌های کلان
وی همچنین تاکید کرد: سرمایه‌گذاری در علم و دانش از لحاظ نگاه کلان امروزه یک سرمایه‌گذاری ارزش‌افزایی است، اما نکته مهم ارتباط متقابل علم و صنعت به معنای تولید است که باید مورد توجه قرار گیرد. به عبارت دیگر، اگر ما یک خط تولیدی را در نظر بگیریم، درست است که ارزش افزوده و کارآفرینی آن خط تولید با علم و دانش ایجاد می‌شود، اما علم و دانش باید از بستر آن خط تولید عبور کند؛ یعنی اینکه باید یک مهندس یا کارآفرین علم در کارخانه مشغول شود و با خطوط تولید محصول عجین و درگیر شود، در این شرایط است که می‌تواند با علم و دانش خود خطاها و موانع را در عرصه فعلی برطرف کند.
امر اجتناب‌ناپذیر پیوند دانشگاه و صنعت
معاون سابق سازمان برنامه و بودجه کشور افزود: دانش و علم یک توانایی بالقوه‌ای را ایجاد می‌کند که فعلیت پیدا کردن این توانایی در عرصه کار، تجربه، صنعت و کارخانه اتفاق می‌افتد. اگر فردی فکر کند که اقتصاد دانش‌بنیان را می‌تواند از دانشگاه صرفا هدایت کند، اشتباه کرده و همچنین اگر تصور کند که اقتصاد و پیشرفت اقتصادی را از طریق صنعت، کارخانه و بدون دانش می‌تواند هدایت کند، باز در اشتباه است. امروزه پیوند بین دانشگاه و صنعت و حوزه تولید امری اجتناب‌ناپذیر است.
5 مانع مهم شکل‌گیری پیوند دانشگاه و صنعت
دکتر واعظ مهدوی همچنین به راهکارهای پیوند صنعت و دانشگاه اشاره کرد و گفت: دانشگاه و صنعت باید با یکدیگر در ارتباط باشند، یعنی صنعت باید در عرصه‌های تولید و کاربرد، مسائل خود را با دانشگاه مطرح کند و اساتید و دانشجویان دانشگاه‌ها نیز باید در عرصه‌های کاربردی، خدماتی، کشاورزی و صنعتی حضور داشته باشند و به مسائل موجود صنایع و عرصه کاربرد بپردازند. در واقع باید یک ارتباط و پیوند نزدیک و متقابلی بین این دو عرصه وجود داشته باشد.
وی در خصوص مهم‌ترین موانع شکل‌گیری ارتباط بین صنعت و دانشگاه نیز اظهارکرد: ابتدا باید در زمینه پیوند بین صنعت و دانشگاه فرهنگ‌سازی صورت بگیرد، دوم باید فرآیندهای لازم برای شکل‌گیری این ارتباط ایجاد شود، در واقع رشته‌های پزشکی در بین رشته‌های دانشگاهی از این جهت وضعیت خوبی دارند، چرا که این دانشجویان از سال سوم تحصیلی مستقیما با بیمار سر و کار دارند و به صورت عملی و کاربردی در محیط کار حضور پیدا می‌کنند. در واقع نهادهای اتصال این دو مجموعه در کشور وجود دارند، یعنی ما در این خصوص بیمارستان‌های آموزشی در اختیار داریم و چرخه کار به نحوی طراحی شده است که دانشجو بخشی از آموزش خود را در حین تمرین می‌بیند و استادان نیز بخشی از دوره آموزشی خود را در بیمارستان‌های آموزشی به دانشجویان ارائه می‌دهند.
حلقه‌های اتصال دانشجویان با صنعت شکل بگیرد
معاون سابق توسعه امور علمی و فرهنگی سازمان برنامه و بودجه کشور خاطرنشان کرد: متاسفانه حلقه‌های اتصال دانشجویان رشته‌های غیر پزشکی با محیط‌های کاربردی برای آموزش عملی دروس وجود ندارد، اگرچه برخی از دانشجویان موظف هستند در بخش‌های مختلف، دوره‌های کارآموزی را بگذرانند، اما نظارت کافی نیز برای این امر وجود ندارد و بسیاری از دانشجویان کارآموز در حیطه‌ای که باید آموزش ببینند، آموزش نمی‌بینند. بنابراین باید صنایع به صورت طرف قرارداد با دانشگاه‌ها تلاش کنند زمینه شکل‌گیری ارتباط متقابل و حضور دانشجویان در محل کار را ایجاد کنند.
دکتر واعظ مهدوی بیان کرد: برای ایجاد ارتباط بین صنعت و دانشگاه لازم است که نوعی نهادسازی صورت بگیرد و این امر باید مورد توجه مسئولان تمام بخش‌های صنعتی و دانشگاهی باشد. نکته مهم دیگر این است که باید صنعتی وجود داشته باشد که دانشجو در آن صنعت مشغول شود.
تعطیلی 70 درصد صنایع کشور
به گفته وی، در شرایطی که 70 درصد صنایع ما به دلیل واردات کالاهای خارجی تعطیل هستند، دانشجو و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی باید در چه ارگان‌هایی آموزش ببینند؟ متاسفانه علاوه بر تعطیلی صنایع کشور، سرمایه‌گذاری‌های صنعتی نیز در کشور ما پایین است و وقتی همه سرمایه‌های کشور وارد بانک‌ها می‌شود و مراکز بانکی ما سود بالای 20 درصد می‌دهند و عرصه‌های تولید و کارآفرینی تا این اندازه سودمند نیست، طبیعی است که سرمایه‌گذاری صنعتی در کشور صورت نمی‌گیرد.
هزینه مفت‌خوارگی در کشور پایین است
استاد دانشگاه شاهد گفت: متاسفانه عدم شکل‌گیری سرمایه‌گذاری صنعتی در کشور موجب بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی شده است، در واقع سود کار بدون زحمت در کشور ما بیشتر از سود کار با زحمت در ایران است. در نظام‌هایی که توانستند تولید را پیش ببرند و اقتصاد دانش‌بنیان ایجاد کنند، چند ویژگی ایجاد شده است؛ اولین ویژگی این است که هزینه فرصت مفت‌خوارگی در آن جامعه افزایش پیدا کرده است، یعنی افرادی که درآمد بدون زحمت پیدا کنند با اشخاصی که درآمد با زحمت پیدا کنند یکسان نیستند، البته در همه جوامع اشخاصی وجود دارند که درآمد بدون زحمت دارند، ولی هزینه آن درآمد در این کشورها بسیار بالا است. اینگونه نیست که افراد یک نصف روز با قرار گرفتن در صف دریافت ارز درآمد میلیونی کسب کنند.
اقتصاد کشور تمایلی به ارتباط با دانشگاه ندارد
این صاحب نظر آموزش عالی در ادامه تصریح کرد: متاسفانه در شرایط فعلی این فرهنگ رواج پیدا کرده که افراد پول خود را در بانک قرار بدهند ولی حاضر نشوند این سرمایه را در عرصه تولید و صنعت وارد کنند. در حقیقت اقتصاد در کشور ما به دانشگاه و علم تمایل پیدا نمی‌کند و مفت‌خوارگی را ترجیح می‌دهد و نهادهای اجتماعی باید در این زمینه ساخته شوند تا شرایط موجود اصلاح شود. بنابراین برای اینکه ما به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت کنیم و علم و دانش جایگاه خود را پیدا کنند، باید تحولات و تغییرات کاربردی نیز در عرصه صنعت و اقتصادی حاصل شود و این تحولات به سمتی حرکت کند که اقتصاد مولد ایجاد شود و رانت‌های سیاسی و مفت‌خوارگی نقشی در آن حاکم نباشد. ملاک فقط کار و کارآفرینی باشد و قانون و حقوق نقش خود را در این زمینه ایفا کند.
استرس روانی دانشگاه‌ها از کمبود بودجه
دکتر واعظ مهدوی در خصوص وضعیت بودجه دانشگاه‌های کشور نیز گفت: متاسفانه این نکته که دانشگاه‌های ما با کمبود بودجه مواجه هستند، درست نیست. در واقع این امر نوعی استرس روانی است که دانشگاه‌ها آن را بیان می‌کنند و این استرس روانی نیز به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ یکی از این عوامل تبلیغات خارجی است که بر اساس آن مدام رسانه‌های خارج از کشور بر روی کمبود بودجه ایران مانور می‌دهند و از این طریق سعی در شکستن روحیه ملی کشور دارند.
به گفته وی، صدا و سیما یکی دیگر از عوامل ایجاد استرس روانی کمبود بودجه در دانشگاه‌ها و سایر بخش‌های کشور است و مدام به این موضوع دامن زده می‌شود که مراکز ما همواره با مشکلات مواجه هستند. اگرچه ممکن است این امر در موارد جزئی مصداق داشته باشند، ولی در سطح کلان و ملی قضاوت‌هایی را ایجاد می‌کند که به هیچ عنوان منطبق با واقعیت نیست.
بودجه دانشگاه‌ها منظم تخصیص نمی‌یابد
معاون سابق سازمان برنامه و بودجه کشور ادامه داد: سومین عامل فوق شیوه و رفتاری است که متاسفانه در دستگاه‌های اقتصادی کشور صورت می‌گیرند، از جمله این دستگاه‌ها سازمان برنامه و بودجه کشور است که بودجه مراکز دانشگاهی را براساس یک نظم از قبل پیش‌بینی شده و منظم تزریق نمی‌کنند و اعتبارات مراکز به صورت نوسانی پرداخت می‌شود. در حقیقت باید گفت فضای بودجه‌ای به خوبی مدیریت نمی‌شود و بودجه‌ای که باید ظرف سه ماه اختصاص پیدا کند، در طول پنج ماه پرداخت می‌شود. در نتیجه سیستم احساس می‌کند که دولت اعتبارات لازم را برای پرداخت بودجه ندارد. اگرچه این بودجه در نهایت پرداخت می‌شود، همچنان که بودجه دانشگاه‌ها در سال‌های گذشته و حتی سال 95 به صورت صد در صد تخصیص یافته است، ولی چون این بودجه در زمان مقرر پرداخت نشده است، عملا در داخل دانشگاه‌ها 12 ماه استرس نداشتن بودجه طی شد.
دکتر واعظ مهدوی در خصوص عامل چهارم استرس‌زا برای تخصیص بودجه در دانشگاه‌ها نیز گفت: عدم تسلط و تجربه مدیران اجرایی متاسفانه این مشکل را ایجاد کرده است. ما مدام با معاونین مالی و اداری دانشگاه‌ها مذاکره کردیم که چندین سال است دولت تاکید دارد بودجه مراکز به صورت صد در صدی تخصیص می‌یابد و شما اعتبارات تخصیص شده را در بخش‌های مربوط به خود هزینه کنید. این گونه نباشد که در بخش پژوهشی اعتبار لازم صورت نگیرد و بودجه‌های پژوهشی را صرف سایر امور کنید.
آنطور که ادعا می‌شود مشکل نداریم
دانشگاه‌ها جدول مالی سالیانه تدوین کنند
وی تاکید کرد: نگرانی نسبت به آینده موجب شده که بودجه‌ها در دانشگاه‌ها در جای خود تخصیص پیدا نکند، باید به همان نسبتی که بودجه را تعیین می‌کنیم در زمان مقرر نیز این اعتبارات تخصیص یابد تا اساتید دانشگاه همواره با این استرس مواجه نشوند که کمبود بودجه وجود دارد، ضمن اینکه باید مردم و مسئولین توجهی به جوسازی‌های رسانه‌های بیگانه نداشته باشند. آن‌ها همواره دنبال نقطه ضعف هستند. در واقع کشور ما آنطور که آن‌ها ادعا می‌کند، مشکل ندارد. ضمن اینکه نباید نگرانی‌هایی از جانب مطبوعات داخلی در بین مردم و مسئولین رسوخ کند، سوم این که باید ترتیب منظمی برای تخصیص بودجه‌ها و جریان مالی کشور ایجاد شود و در نهایت مدیران نیز باید از وضعیت سال‌های اخیر تجربه کسب کنند و جدول مالی خود را به طور سالیانه تدوین کنند.
معاون سابق سازمان برنامه و بودجه کشور در پایان با بیان اینکه خوشبختانه شرایط اقتصادی کشور در حال حاضر شرایط با ثباتی است، اظهار کرد: طبیعی است که هیچ کشور یا فردی در دنیا به اندازه‌ای که می‌خواهد نمی‌تواند هزینه کند، ضمن اینکه ثروتمندترین جوامع نیز باید هزینه و درآمدهای خود را کنترل کنند. لذا اگر این روند در کشور ما نیز پیاده شود، وضعیت بسیار قابل حل خواهد شد.
انتهای پیام
نظرات