به گزارش خبرنگار ایسنا، "اسپارگو" نام سگ رباتیکی است که در سال 1940 با قطعات الکترونیکی و مکانیکی ساخته شد. از آن زمان تاکنون تحولات گسترده‌ای در این علم رخ داده است و اکنون شاهد ساخت انواع ربات‌های پرنده، خزنده، جنگجو، فوتبالیست، انسان‌نما، مین‌یاب، مسیریاب و صنعتی هستیم.

ایران نیز از حدود 10سال گذشته در این حوزه وارد شد، به گونه‌ای که در سال 1387 مرکز سیستم‌ها و فناوری‌های پیشرفته دانشکده مهندسی مکانیک پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران با طراحی و ساخت ربات انسان‌نمای"سورنا ۱ " توانست آن را رونمایی کند.

این ربات به عنوان نمادی برای اعلام آغاز پروژه طراحی، ساخت و هوشمندسازی ربات انسان‌نما بود که از قابلیت حرکت بر روی مسیر از قبل تعیین شده توسط موتورهای DC و سیستم مسیریاب و همچنین، حرکت و فعالیت به صورت دستی از طریق اپراتور برخوردار بوده ‌است.

با توسعه این ربات، "سورنا 2" توانست همانند یک انسان، ولی با سرعتی آهسته‌تر و با ترکیبی از حرکات دست، سر و پا گام بردارد و در "سورنا 3" مانور پذیری، سرعت گام برداری، هوشمندی و درجات آزادی نسبت به نسل گذشته خود پیشرفت چشمگیری داشته‌است.

گام دیگر کشور برای توسعه این علم برگزاری رقابت‌های مختلف "رباتیک" و "ربوکاپ" بوده است. ربوکاپ یا جام جهانی ربات‌ها، یک پروژه بین‌المللی برای ارتقای هوش مصنوعی، رباتیک و دیگر زمینه‌های مرتبط است.

فدراسیون جهانی ربوکاپ در تلاش است تا با طرح مساله استاندارد که دامنه گستره آن تمامی فناوری‌های موجود را به مشارکت و آزمون فرا می‌خواند، به پرورش تحقیقات هوش مصنوعی و ربات‌های هوشمند بپردازد. بر این اساس هدف نهایی ربوکاپ تشکیل یک تیم کاملا هوشمند از ربات‌های انسان‌نما است که در سال ۲۰۵۰ برابر تیم قهرمان جام جهانی فوتبال به پیروزی دست یابد.

بر این اساس مسابقات ربوکاپ آزاد ایران محلی برای آماده‌سازی و تقویت تیم‌ها جهت شرکت در مسابقات جهانی است. تاکنون 13 دوره از آغاز برگزاری این مسابقات گذشته و به گفته دکتر مرتضی موسی‌خانی، رییس کمیته رقابت‌های بین‌المللی ربوکاپ تعداد تیم‌های شرکت‌کننده از 80 تیم به 478 تیم رسیده است.

بررسی کارنامه 13 دوره رقابت‌های ربوکاپ نشان از دستاوردهایی دارد که هر کدام آنها قابلیت تجاری‌سازی را دارند و این در حالی است که به گفته رییس کمیته ملی ربوکاپ، بر اساس آمارها تنها 10 درصد از صنایع کشور از ربات‌های پیشرفته استفاده می‌کنند، در حالی که این آمار در دنیا 60 تا 70 درصد است.

وی اضافه می‌کند: این عدد نشان می‌دهد که صنایع کشور نتوانسته‌اند به سمت ربات‌های پیشرفته حرکت کنند.

علاوه بر آن کمیته ملی رباتیک جمهوری اسلامی ایران (فیرا) و دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی تکنیک تهران) با هدف ایفای نقش موثر در پیشبرد این مهم، هرساله اقدام به برگزاری مسابقات بین‌المللی رباتیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر (فیراکاپ آزاد ایران) با همکاری فدراسیون جهانی رباتیک فیرا (FIRA) می‌کنند.

مسابقات رباتیک کشوری "کاپ کارون" از دیگر رقابت‌ها در این حوزه است که از سوی سازمان آب و برق خوزستان برگزار می‌شود. در این رقابت تلاش می‌شود تا ربات‌هایی که قابلیت بهره‌برداری در صنعت آب و برق دارند، شناسایی شده و با حمایت آن، وارد فاز تولید صنعتی شوند. این رقابت اهدافی چون حمایت از دانش‌ پیشرفته، گسترش حمایت‌های هدفمند مادی و معنوی از نخبگان و نوآوران عرصه‌های صنعت آب و انرژی، متناسب‌سازی آموزشی ارتباط میان نظام آموزش عالی با صنعت آب و برق خوزستان را دنبال می‌کند.

مسابقات رباتیک کشوری جام نور مشهد، مسابقات رباتیک کشوری آذربایجان، مسابقات رباتیک کشوری ربوکسین در تهران، مسابقات رباتیک کشوری پهپادها در تهران، مسابقات رباتیک کشوری پهپادها در شهرکرد، مسابقات رباتیک کشوری شهید جدی در اردبیل، مسابقات رباتیک کشوری هوافضای شیخ بهایی، مسابقات رباتیک کشوری خیام نیشابوری، مسابقات رباتیک کشوری کرمان، مسابقات رباتیک کشوری نوشیروانی بابل و مسابقات رباتیک کشوری جی‌کاپ گیلان از دیگر رقابت‌هایی است که در سطح کشور در حوزه رباتیک برگزار می‌شوند.

برگزاری این مسابقات دستاوردهایی را به همراه داشته که مهمترین دستاوردهای محققان کشور در این حوزه که به تولید صنعتی رسیده، ولی در کاربرد دچار رکود شده‌اند، به این شرح است:

ربات زیر دریایی

ربات زیر دریایی در آزمایشگاه ربات‌های زیر دریایی دانشگاه آزاد قزوین به طول 90 سانتی متر، عرض 65 سانتی متر و ارتفاع 55 سانتی متر طراحی و ساخته شده است. وزن این ربات 50 سانتی متر است که قادر به انجام عملیات جستجو با عمق 100 متری آب است.

این ربات در حوزه‌های شیلات و بنادر، امداد و نجات دریایی، صنایع نفت و گاز و مطالعات اقیانوس‌شناسی و نقشه‌برداری از بستر دریا کاربرد دارد.

این ربات‌ها همچنین برای یافتن جعبه سیاه هواپیما، بازرسی خطوط نفت و گاز زیر آب و جا به جا کردن اجسام زیر آب کاربرد دارند، ضمن آنکه کشور چین با استفاده از ربات‌های زیر دریایی اقدام به تصویربرداری از کشتی غرق شده سانچی کردند.

ربات خانگی

ربات خانگی به منظور تعامل با انسان و محیط و مکان‌یابی و نقشه‌برداری طراحی شده است.

این ربات قادر به حرکت در محیط خانه بدون برخورد با اجسام است، ضمن آنکه قابلیت یادگیری و شناسایی افراد را دارد.

قابلیت گفتار و تشخیص آن، جا به جایی اجسام، همکاری با ربات در خدمت‌رسانی و یادگیری برای پیدا کردن اجسام از دیگر قابلیت‌های این ربات است.

برد کنترلی این ربات از بخش‌هایی است که وظیفه راه‌اندازی موتورها و دریافت اطلاعات از Encoder ها و انتقال آنها به سطح نرم‌افزاری ربات را دارد. علاوه بر آن برد مدیریت تغذیه نیز وجود دارد که وظیفه تغذیه واحدهای مختلف ربات از جمله Platform ربات، بازوها، سنسورها و دیگر قطعات ربات را بر عهده دارد.

گیربکس خورشیدی از دیگر بخش‌های این ربات است که برای افزایش قدرت حرکتی ربات در نظر گرفته شده است.

ربات امدادگر واقعی

طول ربات امدادگر 115 سانتی‌متر، عرض آن 42 سانتی‌متر و وزن با بازو 42 کیلوگرم است. این ربات قابلیت بالا در مانوردهی در محیط‌های ناهموار و صعب‌العبور و فعالیت در محیط‌هایی با آلاینده‌های سمی و شیمیایی را دارد. ضمن آنکه قادر به اشتراک‌گذاری اطلاعات محیطی و غیر محیطی با سایر ربات‌هاست.

این ربات برای شناسایی مصدومین از زیر آوار از طریق علایم حیاتی و انتقال اجسامی چون آب، غذا و دارو به محیط‌های آسیب دیده طراحی و ساخته شده است.

ربات امدادگر واقعی دارای دو جفت بازوی حرکتی انعطاف پذیر، سیستم‌های سنسوری و ماژول‌های ارتباط از راه دور است.

ربات آتش‌نشان

از دیگر دستاورهای محققان در این حوزه طراحی و ساخت ربات‌های اطفای حریق است که اجرای این طرح پس از فاجعه آتش‌سوزی پلاسکو بوده است. این ربات قابلیت نزدیک شدن و وارد شدن به محیط آتش را دارد؛ چراکه بدنه آن دو جداره است و به گونه‌ای طراحی شده که آب خنک داخل آن می‌چرخد. 

بعد از آنکه شیلنگ آتش‌نشانی به ربات آتش‌نشان متصل می‌شود، وارد محدوده آتش که انسان قادر به وارد شدن به آن نیست، خواهد شد و از درون آتش اقدام به اطفای حریق می‌کند. ربات آتش‌نشان به گونه‌ای طراحی شده است که قادر به تحمل 19 مخاطره‌ای که جان آتش‌نشان‌ها را تهدید می‌کند، است.

عبور از سطوح ناهموار و پله و تحمل دمای تا 1900 از دیگر مزایای این ربات است و در صورتی که ارتباط این ربات با اپراتور قطع شود، می‌تواند به جایگاه اولیه خود بازگردد؛ ضمن آنکه قادر است دمای درون خود را به اپراتور گزارش دهد.

علاوه بر این ربات، ربات‌های مجازی در کشور پیاده‌سازی شدند که در حوزه مدیریت بحران کاربردهای فراوانی دارند. به عنوان مثال در صورتی که شهری دچار آسیبی شود، این ربات‌ها می‌توانند مسیرهای مناسب برای حرکت آمبولانس‌ها را تعیین کنند و اولویت‌های کاری برای نیروهای امدادی را نیز مشخص کنند.

ربات Pick and Place

این ربات در مرکز تحقیقات مکاترونیک دانشگاه آزاد قزوین برای خط تولید بخش‌های صنعتی طراحی و ساخته شده است. این ربات قادر به جا به جایی قطعات در خط تولید است. این ربات برای جا به جایی اجسام از نوار نقاله و چیدمان آن در محل دیگر به منظور بسته‌بندی به کار می‌رود.

این ربات در حال حاضر در دو شرکت نصب شده و به بهره‌برداری رسیده است.

ربات‌های فوتبالیست

مکانیزم حرکت ربات‌های فوتبالیست سایز کوچک، چرخ است. علاوه بر آن، محققان به دانش فنی ساخت ربات‌های فوتبالیست دو پا در سایزهای کودک، بزرگسان و نوجوان دست یافته‌اند.

 خودرو خورشیدی هاوین 2

طول این خودرو 4500 میلی‌متر و عرض آن 1800 میلی متر و وزن این خودرو 220 کیلوگرم است. جنس قالب بدنه این خودرو از فیبر شیشه و جنس نهایی خودرو فیبر کربن و هانی کمب است.

سرعت متوسط این خودروی خورشیدی 90 کیلومتر بر ساعت و سرعت بیشینه آن بیش از 150 کیلومتر است.

این خودرو دارای سلول‌های سیلیکونی با بازده بالا و باتری لیتیم-یون است.

موتور سیکلت پلاگین پارکس

موتور سیکلت پلاگین از دیگر دستاوردهای محققان در قطب رباتیک دانشگاه آزاد است. این موتور در کلاس اسپرت شهری طراحی شده است.

موتور ساخته شده فاقد کلاچ و گیربکس و سیستم انتقال قدرت با راندمان 98 درصد است. سرعت بیشینه آن 189 کیلومتر بر ساعت بوده و قادر است 200 کیلومتر را با شارژ کامل باتری طی کند.

شارژ باتری موتور سیکلت ساخته شده 45 دقیقه زمان نیاز دارد.

خودروی الکتریکی کوآدرو

این خودرو با 400 کیلوگرم وزن، سرعت بیشینه 80 کیلومتر در ساعت را دارد و قادر به حرکت در شیب 30 درجه است. شارژ باتری این خودرو به 3 ساعت زمان نیاز دارد و سیستم ترمز آن 4 چرخ دیسک است.

خودرو پلاگین هیبریدی پاراکس

تیم تحقیقاتی این طرح موفق به بومی‌سازی فناوری خودروهای هیبریدی شدند. پلتفرم مورد استفاده در این طرح، خودروی پراید است و بهره‌برداری از آن کاهش مصرف سوخت 35 درصدی در حالت تمام هیبریدی است.

افزایش شتاب و سرعت 60 درصدی در حالت اسپرت، طی مسافت 20 کیلومتری در حالت تمام برقی و سیستم مانیتورینگ و عیب یابی هوشمند از جمله مزایای این خودرو است.

این خودرو مجهز به سیستم پشتیبان ابرخازن برای افزایش عمر باتری تا 40 درصد و افزایش کارایی خودرو در کاهش مصرف سوخت تا 5 درصد است.

تنوع مسابقات و دستاوردها به دور از برنامه‌ریزی

هوش مصنوعی و رباتیک یک فناوری انقلابی محسوب می‌شود؛ چراکه می‌تواند در زندگی بشر کاربردهای مثبت زیادی در زمینه‌های گوناگونی همچون محافظت از حیات وحش، تشخیص بیماری‌ها، امداد و نجات، امنیت سایبری، کمک به افراد ناتوان، مدیریت بحران و حتی در حوزه‌های پزشکی و درمانی داشته باشد. با توجه به کاربردهای وسیع این علم دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات بسیاری در کشور به آن روی آورده‌اند.

در کشور هرچند که رقابت‌های زیادی در این حوزه برگزار می‌شود، ولی به نظر به دلیل عدم یکپارچگی این رقابت‌ها، منسجم نبودن موضوعات این رقابت‌ها و بی‌برنامگی کشور در این حوزه موجب شده است تا از یک سو دستاوردهای این حوزه نادیده گرفته شود و از سوی دیگر صنعت نیز به دلیل پراکنده کاری و بی اطلاعی از یافته‌های محققان در این حوزه، تمایلی به کاربردی کردن دانش‌های فنی کسب شده در این زمینه نیست.

ربات‌های صنعتی و ماشین آلات صنعتی امروزه بخش جدا نشدنی از خط تولید کارخانه‌ها هستند؛ چراکه استفاده از ربات‌ها موجب می‌شود که کارخانه‌ها همانند یک موجود پویا بی‌وقفه و بدون خستگی با استفاده از به‌روزترین علم دنیا به حیات خود ادامه دهند، استفاده از این رباتها هزینه‌های اولیه و پیش‌رو را کاهش می‌دهد، واحدهای تولیدی را رقابت پذیر می‌کند و موجب کاهش مصرف انرژی خواهد شد.

قطعا برنامه‌ریزی منسجم و یکپارچه‌سازی رقابت‌های رباتیک می‌تواند نتیجه بهتری در حرکت علمی کشور به سمت توسعه علوم هوش مصنوعی در پی داشته باشد.

انتهای پیام