یکی از مهم‌ترین بخش‌های چرخه سوخت هسته‌ای، مربوط به ساخت و راه‌اندازی نیروگاه‌های هسته‌ای قدرت و تحقیقاتی است که در آینده با تحولات و تغییرات و پیشرفت‌های قابل توجه همراه خواهد بود و عقب ماندن از این روند به هر دلیلی غیرقابل جبران یا در نهایت بسیار سخت خواهد بود. این مساله برای کشوری که داعیه دانش و تکنولوژی هسته‌ای آن هم به شکل بومی را دارد باید در اولویت باشد که به هیچ عنوان اجازه ندهد بین آن و کشورهایی که توسعه انرژی‌های غیرفسیلی و پاک را با جدیت و حساسیت و سرمایه‌گذاری بالا دنبال می‌کنند فاصله بیفتد.

ایران در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف به ویژه‌ تکنولوژی‌های سطح بالا همواره تحریم بوده است اما این روند در حوزه هسته‌ای در حالی که کشور به اهمیت دانش و تکنولوژی هسته‌ای در میانه‌های دهه 70 پی برد، به خاطر ابعاد سیاسی مساله هر روز بیش‌تر تشدید شد تا جایی که به کلی درها به روی ایران در عرصه هسته‌ای بسته شد و ایران با اتکاء به توان داخلی خود و در نهایت مهندسی معکوس توانست بخشی از مسیر را طی کند. اما بدون ارتباط با منابع و منشاء‌های دانش تا کجا می‌توانست این حوزه توسعه یابد؟

موضوع هسته‌ای ایران در تابستان 94 با همه پیچیدگی‌های سیاسی، فنی و بین‌المللی در نهایت میان ایران و کشورهای 1+5 حل و فصل شد و در دی ماه همان سال این راه‌حل اجرایی شد. با اجرای توافق هسته‌ای تا کنون توافق‌ها و رایزنی‌های متعددی میان ایران و کشورهای مختلف از جمله اروپایی‌ها، روسیه، چین و غیره محقق شده است و بدون شک برجام در سرعت دادن و اجرایی شدن این توافق‌ها مهم‌ترین نقش را داشته است.

فعالیت‌های هسته‌ای در حوزه ساخت و احداث نیروگاه‌های هسته‌ای در مقیاس بزرگ و کوچک موضوعی‌ است که با محمد احمدیان رییس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی و معاون نیروگاهی رییس سازمان انرژی اتمی مطرح و او ما را در جریان آخرین اخبار و تحولات مرتبط با این حوزه در دو سال گذشته قرار داد.

احمدیان درباره فعالیت شرکت متبوعش در روزهای بعد از اجرایی شدن برجام که یکی از مهم‌ترین شرکت‌های مادر تخصصی کشور و سازمان انرژی اتمی محسوب می‌شود، به ایسنا گفت که "قبلا با 10 واحد انرژی کارها را انجام می‌دادیم، اما الان با 50 واحد انرژی باید کارها را دنبال کنیم."

آخرین وضعیت راکتور دارخوین، اراک،‌ قرارداد ساخت سوخت نیروگاه‌های جدید، همکاری با آژانس و روسیه و غیره موضوعاتی بودند که معاون علی‌اکبر صالحی در دومین سالگرد اجرایی شدن برجام درباره آنها به ایسنا پاسخ داد.

رییس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی در توضیح نقشه‌ای که بر روی دیوار اتاقش درست پشت سر او نصب شده و حاکی از چهار واحد نیروگاهی کنار هم است و این‌که بالاخره بر سر واحد دوم نیروگاه که در زمان جنگ تحمیلی مورد حملات موشک‌ها قرار گرفت، چه آمد؟ گفت: واحد دوم نیروگاه زمانی قرار بود موزه شود، اما بررسی‌­های دقیق­‌تر نشان داد که با توجه به هوای گرم بوشهر مقرون به صرفه نیست و خنک کردن آن به عنوان سالن موزه خیلی هزینه دارد و الان قرار است برای کارهای اداری ساخت واحدهای جدید از آن استفاده ‌کنیم. بخشی از آن هم با تغییر کاربری انبار خواهد شد. ملاحظه می­‌کنید که مکان‌یابی برای چهار واحد در این نقشه انجام شده است که البته دو واحد در دست ساخت است.

وی در پاسخ به این‌که در نقشه پشت سرتان چهار واحد نشان داده شده است اما با روس‌ها تا هشت واحد می‌توانیم قرارداد داشته باشیم؟ گفت: تفاهم کلی که با روسیه داریم این است که تا هشت واحد بتوانیم با هم کار کنیم. در همان تفاهم‌نامه تصریح شده فعلا برای دو واحد قرارداد بسته می‌شود و برای واحدهای بعدی قراردادهای جداگانه بسته می‌شود، بنا بر این در عمل واحد 2 و 3 پیگیری می‌شوند. این در حالی است که اگر ایران متقاضی باشد، دولت روسیه عملا آمادگی خود را برای ساخت شش واحد دیگر نیز اعلام کرده است.

برای بیش از 20 هزار مگاوات برق اتمی ساختگاه پیش‌بینی شده است

احمدیان در پاسخ به این‌ پرسش که انتخاب محل واحدهای جدید توسط روس‌ها انجام شده است؟ پاسخ داد: خیر. با توجه به توانمندی‌های داخلی از نظر مطالعات محیطی و ارزیابی زلزله، کار مکان‌یابی نیروگاه­‌های جدید را به کمک شرکت‌ها و پژوهشگاه‌های ایرانی انجام داده‌­ایم.

وی ادامه داد: بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی، سازمان انرژی اتمی ایران ملزم است برای تامین 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای، نیروگاه اتمی بسازد و به لحاظ سوخت و سایر ملزومات آمادگی لازم را ایجاد کند و یکی از این ملزومات انتخاب ساختگاه این نیروگاه‌­ها است. در مطالعاتی که انجام شده است، حتی برای بیش از 20 هزار مگاوات برق اتمی ساختگاه پیش‌بینی شده که به طور عمده در کنار دریای عمان و حاشیه خلیج فارس قرار دارند.

احمدیان با اشاره به مشکلات کشور به لحاظ کمبود آب و نبود رودخانه‌های پر آب و بزرگ و این‌که برای افق 50 تا 60 سال آینده رودخانه‌ای که بتواند آب مورد نیاز چند نیروگاه اتمی را تامین کند در کشور نداریم گفت: وقتی بحث ساخت واحد 2 و 3 مطرح شد، اولویت ساختگاه بوشهر بود چون خیلی از زیرساخت‌ها در آنجا فراهم است و هزینه‌ها به شدت پایین می‌آید، بنا بر این بر اساس هماهنگی با وزارت نیرو و تایید آنها که اعلام کردند این ساختگاه ظرفیت 2 هزار مگاوات دیگر هم دارد قرار شد واحدهای جدید در بوشهر ساخته شوند، اما اگر واحدهای دیگری قرار باشد ساخته شود باید به سمت دریای عمان و ساختگاه‌هایی که با بوشهر فاصله دارند برویم.

معاون صالحی ادامه داد: وزارت نیرو نظرش این است که تجمیع بیش از سه هزار مگاوات در هر ساختگاه به لحاظ امنیت شبکه و مشکلات انتقال برق به صلاح نیست، بنا بر این برای واحدهای بعدی ساختگاه دیگری را باید مدنظر قرار دهیم.

بعد از بوشهر، سواحل مکران اولویت ما برای ساخت نیروگاه اتمی است

وی در پاسخ به این پرسش که به نظر نمی‌آید ساختگاهی در  شمال کشور مدنظر باشد و طبیعی است که در جنوب کشور باید به دنبال آن  باشیم، تصریح کرد: محیط‌های پر تراکم به لحاظ جمعیت با توجه به موقعیت‌های مناسب دیگری که در کشور داریم مورد نظر نیستند و اولویت ندارند. کمبود آب در سایر نقاط و تراکم پایین جمعیت در منطقه مکران، باعث شده تا سواحل مکران در اولویت قرار گیرد.

احمدیان در ادامه در پاسخ به این پرسش که در مراسم گودبرداری واحدهای 2 و 3 بوشهر رئیس روس‌اتم نسبت به ساخت راکتورهای 1200 مگاواتی در ایران ابراز تمایل و آمادگی کرد، نظر شما در این‌باره چیست؟ این در حالی است که سازمان انرژی اتمی در یکی دو سال گذشته از برنامه ساخت راکتورهای کوچک سخن گفته است،‌ اظهار کرد: تولید گسترده برق هسته‌ای مستلزم این است که مقرون به صرفه باشد. در عین حال تلاش برای تسلط بر فن‌آوری برق هسته‌ای هدف دیگری است که سازمان انرژی اتمی ایران از طریق راکتورهای کوچک آن را دنبال می‌کند.

وی افزود: در آینده بعد از پایان سوخت­‌های فسیلی، یکی از گزینه‌های اصلی برای تامین انرژی، استفاده از انرژی هسته‌ای به شکل گداخت یا شکافت است. ما تلاش داریم از فن‌آوری روز دنیا در این دو حوزه عقب نباشیم و از این رو بحث واحدهای کوچک مطرح می‌شود.

معاون نیروگاهی رییس سازمان انرژی اتمی تاکید کرد: یکی از دلایل گرایش به سمت راکتورهای کوچک تامین مالی پروژه­‌های برق هسته­‌ای است؛ چراکه ساخت واحدهای بزرگ پرهزینه است و احداث آن­ها نیازمند زمان طولانی است. در ساخت نیروگاه‌های بزرگ سرمایه‌گذار باید حداقل 10 سال صبر کند تا پروژه راه­‌اندازی شود و مدت طولانی‌تری باید صبر کند تا بازگشت سرمایه خود را ببیند. وقتی دوره احداث طولانی می‌شود ریسک‌هایی متعددی پروژه‌ها را تهدید می‌کند، از این رو نهادهایی که معمولا برای سرمایه‌گذاری مشارکت می‌کنند تمایل زیادی به مشارکت در این پروژه‌ها ندارند. هم‌چنین برای خیلی از کشورها که شبکه برق بزرگی ندارند، اداره یک نیروگاه 1200 مگاواتی مشکل خواهد بود. از این رو دنبال واحدهای 50 تا 200 مگاواتی هستند.

احمدیان ادامه داد: واحدهای کوچک سریع‌تر به بهره‌برداری می‌رسند و با شبکه‌های کوچک سازگارند و از سویی تدارک منابع مالی برای تامین هزینه‌های ساخت آنها عملی‌تر است. در ساخت آنها از فن‌آوری‌های جدید استفاده می‌شود که ایمنی بالاتر و شرایط مناسب‌تری برای بهره‌برداری دارند. البته چون به لحاظ تجاری هنوز از این راکتورها بهره‌برداری نشده نمی‌توان به طور قطع گفت این‌ اهداف چقدر عملی خواهد شد.

رییس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی گفت: سازمان انرژی اتمی دنبال آن است که بتواند چند واحد کوچک را برای آشنایی و تسلط بر فن‌آوری راکتورهای کوچک طراحی، ساخته و به بهره‌برداری برساند. یکی از مهم‌­ترین مزایای این واحدها توانایی شیرین کردن آب دریا به طور مستقیم است.

وی با اشاره به برنامه‌های وسیع کشور برای عمران سواحل "مکران" افزود: این ایده همواره بوده است که اگر بتوانیم با همکاری یک کشور صاحب فن‌آوری، واحدهای کوچک را در حاشیه دریای عمان برای شیرین­ کردن آب دریا احداث کنیم، کمک بزرگی به عمران این منطقه خواهد بود و در کنار آن هدف سازمان برای آشنایی و تسلط بر فن‌آوری واحدهای کوچک محقق خواهد شد.

چین و روسیه برای ساخت راکتورهای کوچک اعلام آمادگی کرده‌اند

اروپایی‌ها اهداف متفاوتی را در ساخت راکتورهای کوچک دنبال می‌کنند

این مقام سازمان انرژی اتمی درباره مذاکره با کشورهای دارای این تکنولوژی برای ساخت راکتور کوچک توضیح داد: چینی‌ها خیلی در این زمینه کار کرده‌اند و مذاکراتی با آنان انجام شده است. آنها علاقه‌مندند با ما در این زمینه همکاری داشته باشند. هم‌چنین روسیه از گذشته روی واحدهای کوچک بر روی شناورها کار کرده است و ما به آنها هم علاقه‌مندی‌مان را برای همکاری در این حوزه اعلام کرده‌ایم.

وی در ادامه با بیان این‌که کشورهای غربی با نگاهی متفاوت از چین و روسیه در حوزه راکتورهای کوچک کار کرده‌اند، تصریح کرد: مسیر کشورهای غربی بیش‌تر با این هدف دنبال شده است که واحدهای یک‌پارچه‌ای بسازند که زمان سوخت‌گذاری‌اش طولانی بوده و بتوانند آن را به صورت یک باتری به دیگران بفروشند، با این هدف که خریدار دیگر وارد جزئیات فرایند تولید برق هسته‌ای نشود و هر وقت لازم بود تعمیری انجام شود یا سوخت تعویض شود، کشورهای تولیدکننده این کار را خودشان انجام ‌دهند، اما این رویکرد با اهداف ما متفاوت است.

احمدیان در عین حال تاکید کرد که ایران کشورهای مختلف که روی فن‌آوری راکتورهای کوچک کار کرده­‌اند و مایلند با ایران همکاری داشته باشند را بررسی و با آنها در حال گفت‌وگو است.

معاون صالحی در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه خودمان توانایی تولید و طراحی راکتورهای کوچک را داریم؟ گفت: این واحدها از جهاتی برای ساخت در داخل و بومی‌سازی مناسب‌تر از واحدهای بزرگ هستند، اما از جهاتی پیچیدگی‌های بیشتری دارند. البته اولویت ما این است که خودمان به فن‌آوری برق هسته‌ای تسلط داشته باشیم و در تمام مذاکراتی که داریم بحث انتقال دانش فنی و همکاری در طراحی و استفاده از ظرفیت‌های داخلی، پیش‌شرط‌های ما هستند.

وی درباره ساخت راکتور یک کیلوواتی که به تازگی از سوی مقامات کشورمان به آژانس اعلام شده و قرار است در محل راکتور تهران در امیرآباد ساخته شود، اظهار کرد: سازمان در حوزه پژوهشی خود، فعالیتی را در رابطه با مفهومی به نام "باتری هسته‌ای" دنبال می‌کند و پیشرفت‌های خوبی‌ هم داشته‌اند. این باتری در حجم کم با استفاده از فعل و انفعالات هسته‌ای برق تولید می‌کند و مصارف متنوعی هم می‌تواند داشته باشد اما طراحی‌ و ساخت این وسیله زیر نظر شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی ایران نیست و در سایر بخش‌­های سازمان دنبال می‌­شود.

ساخت راکتورهای قدرت بزرگ و کوچک را هم‌زمان دنبال می‌کنیم

معاون رییس سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این‌ پرسش که شما از نقطه نظر کارشناسی معتقد به ساخت نیروگاه‌های بزرگ در کشور هستید یا کوچک؟ با تاکید بر این‌که "این‌ها دو مسیر متفاوت هستند که جایگزین یکدیگر نمی‌توانند شوند" تصریح کرد: ما هر دو مسیر را در نظر داریم. مطالعات نشان داده برای تامین بار پایه در شبکه سراسری برق کشور احداث حدود 8 تا 20 هزار مگاوات برق هسته‌ای موجه است. در بدترین شرایط برای برق هسته­‌ای، هشت هزار و در بهترین شرایط بالای 20 هزار مگاوات توجیه فنی، اقتصادی وجود دارد. البته این توجیه یک بحث است و تدارک سرمایه برای احداث این نیروگاه‌ها بحثی دیگر.

احمدیان افزود: اگر احداث نیروگاه­‌های هسته­‌ای با هدف مشارکت موثر در تامین برق کشور در نظر گرفته ‌شوند، نیروگاه‌های بزرگ پاسخ مساله خواهند بود. اما از آنجایی که ما اهداف دیگری هم داریم مثل شیرین‌سازی آب دریا یا تسلط بر تکنولوژی نیروگاه‌های کوچک، این‌جا نیروگاه‌­های کوچک مطرح می‌­شوند. از این رو هر دو مسیر به موازات دنبال می‌­شوند و در بهترین شرایط ممکن است در کنار دو هزار مگاوات که در دست احداث در بوشهر داریم، در میان ‌مدت یک تعداد نیروگاه‌های کوچک نیز طراحی و ساخته شود.

وی در پاسخ به این پرسش که در بحث نیروگاه‌های کوچک باز هم روس‌ها وارد خواهند شد؟ اظهار کرد: روس‌ها تجربه قبلی‌شان در راکتورهای کوچک به شناورها برمی‌گردد، اما چون بحث واحدهای کوچک در دنیا طرفداران زیادی پیدا کرده است به طور طبیعی آنها هم روی این موضوع کار می‌کنند، اما کشورهایی هستند که در این بحث بیش‌تر از روس‌ها کار کرده‌اند و توانمندی‌های زیادی دارند و ما هم به طور طبیعی دلیلی ندارد، خودمان را فقط به یک جا محدود کنیم. از این رو با توجه به امکاناتی که وجود دارد، همکاران خود را برای ساخت نیروگاه‌های کوچک انتخاب خواهیم کرد.

بعد از برجام فضای به نسبت بازی ایجاد شده است

مشارکت اروپایی‌ها در حوزه ایمنی هسته‌ای بالاست چون از نظر سیاسی کم حاشیه‌تر است

این مقام سازمان انرژی اتمی در ادامه گفت‌وگویش با ایسنا در پاسخ به این‌که دو سال از اجرایی شدن برجام می‌گذرد و سه سال از توافق هسته‌ای، تا چه اندازه برجام در روند رشد و گسترش فعالیت‌ها در بخش نیروگاهی تاثیر داشته است؟ گفت: بعد از برجام فضای به نسبت بازی ایجاد شد و کشورهای مختلفی برای همکاری در حوزه‌ هسته‌ای با ایران وارد مذاکره شدند، به ویژه کشورهای اروپایی. در این چارچوب دو نشست در سطح بالا با اتحادیه اروپا درباره زمینه‌های همکاری در صنعت هسته‌ای برگزار و توافق‌نامه‌های زیادی رد و بدل شد. البته در عمل باید دید چه مقدار از این توافق‌ها و تفاهم‌ها عملیاتی می‌شود و در این بین در حوزه‌هایی از جمله ایمنی هسته‌ای به نظر می‌رسد زمینه همکاری مهیاتر است چون پروژه‌ها در این حوزه زودتر به نتیجه می‌رسند و به لحاظ مالی ابعاد کوچک‌تری دارند.

وی در پاسخ به این‌ پرسش که شاید به این دلیل در حوزه ایمنی هسته‌ای مشارکت اروپایی‌ها بالاست که به لحاظ سیاسی کم حاشیه‌تر است؟ با تایید این مطلب افزود: اتحادیه اروپا در حال حاضر پروژه‌­ای را برای تقویت نظام ایمنی ایران دنبال می‌کند و پروژه‌ای دیگر را با شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی ایران برای مطالعاتی با هدف بررسی حوادث ماورای طراحی که بعد از حادثه فوکوشیما در دنیا مورد توجه قرار گرفته، پیگیری می‌کند. برای همکاری‌ها در حوزه آموزش نیروی انسانی فضا مساعدتر شده است؛ قبلا ما برای دعوت از افراد صاحب‌نظر که به ایران بیایند یا اعزام همکاران به برخی کشورها، محدودیت‌هایی داشتم اما اکنون این محدودیت­‌ها کاهش پیدا کرده است.

برنامه‌ای برای کار با اروپایی‌ها برای احداث راکتورهای قدرت طراحی نشده است

معاون صالحی افزود: اگر منظور از همکاری در فضای پسابرجام با اروپایی‌ها، همکاری در جهت ساخت نیروگاه و پروژه‌های بزرگ باشد، باید بگویم با توجه به اینکه ما دو واحد بزرگ در دست احداث داریم و کشور بنا ندارد تعداد زیادی واحد را به طور هم‌زمان شروع کند، و امکانات مالی ما هم این اجازه را نمی‌دهد، بنا بر این اصلا زمینه‌­ای برای کار با اروپایی‌ها برای احداث واحدهای بزرگ مطرح نبوده است.

با آلمان‌ها برای تامین برخی تجهیزات واحد اول نیروگاه بوشهر مذاکره داشتیم

احمدیان با اشاره به ساخت بخشی از واحد اول نیروگاه بوشهر با فن‌آوری آلمانی تصریح کرد: فضای جدید فرصتی را ایجاد کرده برای تامین قطعات یدکی، از این رو با طرف آلمانی در این زمینه صحبت‌هایی داشتیم، البته ما پیش‌بینی کرده‌­ایم که تجهیزات مدنظر را در صورت ضرورت در ایران بسازیم اما خرید آنها ارزان‌تر خواهد بود.

این مقام سازمان انرژی اتمی تاکید کرد که در هر حال در دو سال گذشته بیش‌تر در حوزه‌های نرم‌افزاری، آموزش و تبادل تجربیات، با اروپایی‌ها همکاری داشته‌ایم.

معاون صالحی درباره توقع و انتظار ایران از همکاری‌های هسته‌ای با اروپا تحت تاثیر برجام خاطرنشان کرد: به طور طبیعی دو طرف برای همکاری از پروژه‌های کوچک شروع می‌کنند؛ این شروع خوبی می‌تواند باشد اما باید دید این شروع توسعه طبیعی خود را خواهد داشت یا محدود به همین همکاری‌ها خواهد شد.

از تجربیات‌مان در پروژه دارخوین در طراحی واحدهای 2 و 3 بوشهر استفاده می‌کنیم

احمدیان درباره مذاکرات و تفاهم سازمان انرژی اتمی ایران با چینی‌ها به ویژه در حوزه راکتورهای کوچک با اشاره به اظهار علاقه‌مندی چینی ها برای همکاری در این زمینه گفت: اگر به وضعیت صنعت هسته‌ای در دنیا توجه کنیم، می­‌بینیم انواع راکتورها در حال طراحی هستند اما این الزاما به این معنا نیست که همه آنها به مرحله ساخت هم می‌رسد. تجاری‌سازی یک طرح، الزامات خاص خود را دارد، ما در قالب پروژه دارخوین تجربیات بسیار خوبی در حوزه طراحی به دست آورده­‌ایم که از آنها در واحد 2 و 3 بوشهر استفاده می‌کنیم. طبق قرارداد، طرح روس‌ها را باید ما مرور و تایید کنیم و این با استفاده از توانمندی همکاران ما در پروژه دارخوین محقق شده است.

وی در ادامه درباره آخرین تحولات مربوط به مدرن‌سازی راکتور اراک با بیان این‌که همکاران سازمان انرژی اتمی موفق شدند تلاش کشورهای غربی برای به تعطیلی کشاندن راکتور اراک را خنثی کنند افزود: همکاران ما با طرح‌های مناسبی که عرضه کردند ضمن پاسخ‌گویی به نگرانی‌ها و ابهامات، ماهیت آب سنگین راکتور و توانمندی‌­های تحقیقاتی و توانایی آن برای تولید انواع رادیوایزوتوپ‌ها را حفظ کردند و الان مرحله طراحی مفهومی و پایه راکتور انجام شده است.

احمدیان گفت: طراحی پایه طبق قرارداد به چینی‌ها داده شده است و آنها نظرشان را اعلام کرده‌­اند. در عین حال برای مرحله بعد که طراحی تفضیلی است، درباره ساخت برخی قطعات که باید در فرایند بازطراحی عوض شود و سوخت راکتور که با توانمندی سازمان انرژی اتمی در آینده باید ساخته شود، در حال مذاکره هستیم. هدف این است که ضمن حفظ زمان­‌بندی مورد نظر، از توانمندی‌های‌ کشور برای ساخت سوخت در سال‌های بعد استفاده شود.

وی تاکید کرد: سوخت سال اول راکتور اراک را چینی‌ها تامین می‌کنند ولی برای سال‌های بعد هدف این است که در داخل ایران ساخته شود.

رییس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی ایران در ادامه این گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش که بعد از اجرای برجام نیروگاه دارخوین در چه وضعیتی قرار دارد؟ اظهار کرد: در شرایطی که قبل از برجام کاملا در زمینه همکاری‌­های بین­‌المللی محدودیت داشتیم، تصمیم سازمان این بود که در حوزه ساخت نیروگاه‌های قدرت یک تجربه داخلی داشته باشیم، از این رو یک پروژه شروع شد که بیش‌تر مطالعاتی و برای طراحی یک راکتور 360 مگاواتی بود که پیشرفت خوبی هم داشت. الان فضا برای ادامه آن کار باز شده و باید از این فرصت استفاده کنیم. چند سال قبل از برجام گزارشی که درباره آن پروژه داشتیم، این بود که اگر بخواهیم صرفاً با اتکا به توان خود پیش رویم، زمان‌بر و هزینه­‌ها فوق‌العاده بالا می­‌رود.

وی ادامه داد: قبل از برجام چون گزینه دیگری نداشتیم، آن مسیر را پیگیری کردیم اما الان تلاش داریم این فعالیت را با موضوع واحدهای کوچک تلفیق و با استفاده از تجربیات طراحی نیروگاه دارخوین و همکاری با یک کشور صاحب فن‌آوری، با هزینه و زمان کمتر اهداف خود را دنبال کنیم.

احمدیان تاکید کرد که به ثمر رساندن اهدافی که در پروژه دارخوین داشتیم، کماکان در دستور کار سازمان است. در عین حال باید از فضای باز ایجاد شده بین‌المللی حداکثر استفاده را ببریم.

معاون صالحی در پاسخ به این‌که پس راکتور دارخوین به طور کلی از دستور کار خارج نشده است؟ گفت: خیر. اما این‌که آن نیروگاه را بسازیم یا نه و این‌که طرحی که روی کاغذ آمده است، چطور ادامه پیدا کند، محل بحث است. از آنجایی که توجیه ندارد هم‌زمان نیروگاه 100 مگاواتی و 360 مگاواتی بسازیم، از این رو باید با توجه به فرصت‌های داخلی و خارجی طرحی را انتخاب کنیم که موجه‌تر باشد. ممکن است این طرح به 300 مگاواتی یا 100 مگاواتی تغییر کند یا همان 360 مگاوات باقی بماند.

این مقام سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این‌ پرسش که احتمال دارد ساختگاه دارخوین به طور کلی تغییر کند و در این محل دیگر نیروگاهی ساخته نشود؟ با اشاره به اهمیت مساله تامین آب برای نیروگاه‌های اتمی به ویژه در منطقه دارخوین اظهار کرد: در دارخوین مساله آب را هم داریم. از ابتدای این طرح موضوع آب مطرح بوده است. وضعیت رودخانه کارون در سال‌های گذشته خیلی تغییر کرده است و زمانی که تصمیم نهایی برای ساخت نیروگاه در این منطقه می‌گیریم، باید با مسوولان وزارت نیرو هماهنگی کامل داشته باشیم. باید افق 50 - 60 ساله را در ساخت یک نیروگاه با توجه به نیازی که به آب دارد، در نظر گرفت. از نظر سازمان انرژی اتمی و مطالعات زلزله، دارخوین سایت خیلی خوبی است اما در کنار آن باید بحث آب را هم برای آن در نظر بگیریم و اگر از این جهت مانعی نباشد سایت باقی خواهد ماند.

درباره دارخوین در حال بررسی هستیم که به همین شکل بماند یا نه

در ساخت راکتورهای کوچک دنبال آن هستیم که در تکنولوژی فاصله خود را با دنیا از دست ندهیم

وی در پاسخ به این پرسش که زمان تصمیم‌گیری درباره ادامه کار در دارخوین کی مشخص می‌شود؟ گفت: زمان مشخصی را الان نمی‌توانم بگویم. در مورد راکتورهای کوچک، برخلاف راکتورهای بزرگ عمدتا یک هدف که تولید برق باشد، دنبال نمی­‌شود. بخش عمده کارها در حوزه فن‌آوری است و ابعاد زیادی باید دیده شود. تاکید می‌کنم، ما در ساخت راکتورهای کوچک دنبال آن هستیم که فاصله تکنولوژی خود را با دنیا از دست ندهیم.

احمدیان تصریح کرد: در بحث نیروگاه‌های اتمی وجود یک نیروگاه مرجع بسیار مورد توجه است، بنا بر این برای این‌که یک نظر قطعی روی راکتورهای کوچک داشته باشیم باید کمی صبر کنیم. در عین حال شواهد نشان می‌دهد دنیا در آینده به این سمت حرکت خواهد کرد، اما ضرورتی ندارد الان بدون در نظر گرفتن تمام جوانب عجله کنیم. درباره دارخوین هم در حال بررسی هستیم که به همین شکل بماند یا نه.

رییس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی در ادامه این گفت‌وگو درباره منطقه مکران و احتمال ساخت نیروگاه‌های اتمی در این منطقه با تاکید بر این‌که "مکران یکی از گزینه‌های خوب مکانی برای ساخت راکتورهای هسته‌ای است" افزود: در این منطقه نه ‌تنها مشکل آب نداریم، بلکه ساخت پروژه‌های بزرگ موجب آبادانی این منطقه و افزایش امنیت آن خواهد شد.

احمدیان در ادامه در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود ساخت و راه‌اندازی و فعالیت نیروگاه اتمی بوشهر، هنوز تاسیسات آب شیرین‌کن در این واحد ساخته نشده است؟ در حالی که این منطقه به آب شیرین‌کن نیاز مبرم دارد؟ گفت: وقتی واحد اول و دوم نیروگاه اتمی بوشهر طراحی می‌شد، قرار بود آب‌شیرین‌کن‌هایی با ظرفیت 200 هزار مترمکعب در روز ساخته شود، حتی مناقصه احداث این واحدها هم برگزار شده بود و شرکت‌های ژاپنی در آن برنده شده بودند، اما مقطعی که باید برای عقد این قرارداد مجوز گرفته می‌شد هم‌زمان شد با احداث خط لوله‌ای از فارس به بوشهر  برای انتقال آب. در آن مقطع چون برآورد واقع‌بینانه‌ای از وضعیت آب در سال‌های آینده وجود نداشت پروژه آب شیرین کن تعطیل و اعتباراتش به خط لوله انتقال آب داده شد.

وی با بیان این‌که یکی از دلایل کم‌کاری در حوزه ساخت آب شیرین‌کن، عدم احساس نیاز در مقاطع گذشته بود و این‌که دیر متوجه شدیم چقدر به لحاظ منابع آبی در محدودیت هستیم، افزود: الان که متوجه شدیم یکی از مشکلات عمده‌مان اقتصاد آب است، یک مترمکعب آب از آب‌شیرین‌کن‌ها حدود یک دلار هزینه دارد، در حالی که فعلا آب به قیمت‌های خیلی پایین‌تر فروخته می‌­شود و اگر قرار باشد پروژه آب شیرین‌کن با جدیت دنبال شود باید این تفاوت قیمت فروش و تولید به نحوی حل شود. شاید وزارت نیرو با توجه به تجربه نیروگاه‌های بخش خصوصی که بدهی فوق‌العاده زیادی را ایجاد کرده‌اند و وزارت نیرو را تحت فشار قرار داده‌اند با احتیاط در این زمینه عمل می‌­کند.

این مقام سازمان انرژی اتمی درباره برخی تحلیل‌ مبنی بر مشکل نبود مدیریت کارآمد و سیاست‌گذاری‌های درست در بخش آب، نه محدودیت منابع آبی تاکید کرد که به طور قطع منابع آبی کشور محدود است و در این زمینه گزارش‌های کارشناسی روشنی وجود دارد.

مدیریت موضوع ساخت آب شیرین‌کن‌ها به عهده وزارت نیرو است

وی با تاکید بر این‌که درباره آب شیرین‌کن به طور طبیعی باید وزارت نیرو تصمیم‌گیری کند ادامه داد: وزارت نیرو ظاهراً سیاست‌اش بر این است که زمینه‌ها را فراهم کند تا کسانی که می‌توانند آب شیرین‌کن بسازند و کسانی که متقاضی آب هستند خودشان به شکلی با هم مرتبط شوند. در بند "ز" ماده 3 قانون تاسیس سازمان انرژی اتمی ایران ایجاد تأسیسات شیرین کردن آب شور و بهره‌برداری از آنها برای کمک به تأمین آب مورد نیاز کشور مورد اشاره قرار گرفته است. سازمان هم در حوزه‌های تحقیقاتی و هم در رابطه با آب شیرین‌کن‌های بزرگ، در تماس با وزارت نیرو و فعال است. اخیرا در پژوهشکده علوم و فنون هسته‌ای در سازمان انرژی اتمی دستگاهی برای استفاده از رطوبت موجود در هوا و تبدیل آن به آب شرب ساخته شده، اما به هر حال مدیریت موضوع در این حوزه به عهده وزارت نیرو است.

معاون صالحی تصریح کرد: الان شرکت‌های خوبی (دانش‌بنیان) در حوزه شیرین­‌سازی آب دریا ایجاد و کارهای ارزنده‌ای انجام داده‌اند و نسبت به سال‌های گذشته خیلی جلوتر هستیم، البته در برخی زمینه‌­ها هنوز به تکنولوژی و دانش کشورهای دیگر نیاز داریم.

وی درباره برنامه ساخت آب شیرین‌کن در کشور توسط کشورهای صاحب فن‌آوری گفت که در این‌باره اطلاع دقیقی ندارم.

امکان توسعه منازل و محیط‌های کاری در روستاهای اطراف نیروگاه بوشهر وجود ندارد

احمدیان در ادامه این گفت‌وگو درباره تعیین تکلیف جمعیت ساکن در حاشیه ساختگاه نیروگاه بوشهر با توجه به افزایش واحدهای نیروگاهی در این منطقه اظهار کرد: قبلا دو گزینه در این‌باره دنبال ‌می‌­شد که در هیچ‌کدام جنبه‌های اجرایی به طور کامل در نظر گرفته نشده بود. اول این‌که جمعیت روستاهای جنب نیروگاه به طور کامل تخلیه شوند و دوم مثل سایر کشورهای دنیا که دیوار به دیوار نیروگاه مردم زندگی می‌کنند، با تمهیداتی برای شرایط اضطراری، ساکنان این منطقه بتوانند زندگی‌ و کارشان را داشته باشند، اما هر دو مسیر به لحاظ اجرایی با هزینه‌های بالایی مواجه بود.

وی اضافه کرد: خوشبختانه سال گذشته با هماهنگی وزارت کشور، سازمان انرژی اتمی و سازمان برنامه و بودجه، برنامه‌ای تنظیم شد که الان در حال اجراست و نگرانی‌ مردم روستاهای اطراف در آن منطقه تا حد زیادی رفع شده است. بر اساس این برنامه برای روستاهای هلیله و بندرگاه، یک نقشه جامع تهیه می­‌شود. افرادی که الان در روستا ساکن هستند حق‌شان است، انتخاب خودشان را داشته باشند. اگر آنها بخواهند می‌توانند بمانند و از همه امکانات استفاده کنند، قبلا آنها اگر می‌خواستند در روستا تعمیراتی انجام دهند مشکل داشتند، اما الان این مساله حل شده است.

این مقام سازمان انرژی اتمی ادامه داد: آنهایی که الان در این روستاها هستند و توسط استانداری مشخصات‌شان ثبت شده اگر مایل باشند می‌مانند و اگر مایل نبودند ما موظف شده­‌ایم بر اساس قیمت کارشناسی ملک آنها را خریداری کنیم. اما اگر مایل بودند در روستا بمانند باید حضورشان در همان حجمی که از قبل بود باقی بماند، امکان توسعه منازل و محیط‌های کاری وجود ندارد و اساسا ساخت و ساز محدود به همان فضاهایی است که الان ساخته شده است.

وی در ادامه خاطرنشان کرد: در تماس‌هایی که با مردم منطقه داشتیم بیش‌ترین نارضایتی از باب بلاتکلیفی آنها برای ماندن یا نماندن یا چگونه ماندن بود. بنا بر این الان خوشبختانه این ابهام رفع شده و اختیار با خود مردم منطقه است. فکر می‌کنم نسبت به گذشته رضایت‌مندی بیش‌تری حاصل شده است هر چند در این‌گونه مسائل نظرات مختلف وجود دارد.

احمدیان در ادامه در پاسخ به این پرسش که شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی در بحث راکتورهای اتمی که قرار است برای نصب بر روی پیشران‌های هسته‌ای طراحی و ساخته شوند فعالیت دارد؟ با رد این مطلب گفت: با توجه به اهمیت این پروژه سازمان یک ساختار توانمند و مستقل را برای پیگیری آن در نظر گرفته و پشتیبانی خوبی هم از سوی دولت و مجلس شده است.
 

قرارداد واحدهای 2 و 3 نیروگاه بوشهر برای استفاده از توانمندی‌های داخلی خیلی باز است

این مقام سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این‌که شما گفتید در بخش ساختمانی واحدهای 2 و 3 نیروگاه بوشهر 80 درصد کار ساخت را ایران و 20 درصد را طرف روسی انجام خواهند داد، آیا در بخش ساخت و تامین تجهیزات هم ایران همین سهم را دارد؟ اظهار کرد: با توجه به تاکید سازمان در زمان عقد قرارداد، پیش‌بینی‌های خوبی برای مشارکت کارخانجات و صنایع داخلی در احداث دو نیروگاه‌ اتمی انجام شده است. یک بند مشخص را در قرارداد داریم که استثنایی است و آن این است که کارفرما (ایران) اگر به این باور برسد که کاری توسط شرکت‌های داخلی قابل انجام است، پیمانکار روس موظف است از آن شرکت­‌ها استفاده کند، البته به شرطی که با پذیرش مسوولیت آن کار باشد و در زمان‌بندی، قیمت و کیفیت کار توافق شود.

معاون صالحی ادامه داد: همکاران ما در این زمینه کمیته‌ای تشکیل داده‌اند که تمام صنایع مرتبط در این رابطه را شناسایی و به همراه پیمانکار روس از این صنایع بازدید می‌کنند و توانایی این واحدها را در طراحی‌های خود به نوعی دخالت می‌دهند که طراحی با تجهیزات ساخت داخل سازگاری داشته باشند. از طرفی با صنایع داخلی هماهنگ می‌کنیم تا استانداردها را به ویژه در ساخت تجهیزات و قطعات مورد استفاده در نیروگاه‌های اتمی رعایت کنند.

احمدیان تاکید کرد که قرارداد مربوط به واحدهای 2 و 3 از نظر استفاده از توانمندی­‌های داخلی خیلی باز است، اما باید توجه داشته باشیم که در این مسائل علاوه بر موضوعات فنی، ملاحظات اقتصادی هم تاثیرگذار هستند. گاهی ممکن است توانمندی فنی در داخل داشته باشیم، اما صرفه اقتصادی نداشته باشد. اکنون برای ساخت داخل شیرآلات، پمپ‌ها، لوله‌ها، اتصالات کارهای زیادی در حال انجام است.

برای واحدهای 2 و 3 نیروگاه بوشهر به 10 هزار نیرو نیاز داریم

وی درباره به‌کارگیری نیروهای روسی در واحدهای 2 و 3 به ایسنا گفت: در مقطعی در آینده به حداقل 10 هزار نیروی کار در سایت بوشهر نیاز داریم. در همین رابطه توافقی با وزارت کار انجام شده تا با استفاده از مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای در بوشهر و استفاده از نیروهای بومی 8 هزار نفر را در تخصص‌های مختلف آموزش دهیم. یکی از تخصص‌هایی که در همه تاسیسات صنعتی به کار می‌رود، جوشکاری است. علاوه بر این طبق قراردادمان هیچ نیروی کار روسی بدون هماهنگی با ما و وزارت کار ایران به پروژه وارد نمی‌شود و طرف روسی باید ثابت کند فلان نیروی کار در ایران وجود ندارد تا مجوز استفاده از نیروی روسی داده شود، از این رو امیدواریم برای واحدهای 2 و 3 بتوانیم حداکثر استفاده را از نیروی کار داخلی ببریم.

رییس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی خاطرنشان کرد: سازمان انرژی اتمی قرار نیست 8 تا 10 هزار نیروی بومی که در بالا به آن اشاره شد را استخدام کند بلکه آنها را آموزش می‌دهد و برای مقعطی از آنها طبق قانون استفاده می‌شود، اما آموزش آنها به شکلی است که می‌توانند در هر صنعتی بعد از این کار کنند. وزارت کار و مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای مسوول آموزش آنها خواهند بود و ما متعهد شده‌­ایم به این مراکز کمک کنیم.

وی با اشاره به مشکلات و محدودیت‌های فنی در روند ساخت واحد اول نیروگاه بوشهر گفت: همکاران ما در واحد اول سخت به دنبال جوشکار با صلاحیت بودند، اما متاسفانه این امکان در داخل در آن مقطع وجود نداشت ولی اکنون این امکان را داریم.

در افق برجام می‌توانیم سوخت هسته‌ای نیروگاه‌های جدید را در داخل بسازیم

احمدیان در ادامه درباره تولید سوخت واحدهای 2 و 3 نیروگاه بوشهر با بیان این‌که سازمان انرژی اتمی سیاست روشن و شفافی را در این مورد دنبال می‌کند، تصریح کرد: ما باید توانایی ساخت سوخت راکتورهایی که در کشور کار می‌کنند را داشته باشیم. اما این‌که کجاها از این توانمندی برای ساخت سوخت استفاده شود به سایر ملاحظات اقتصادی و استراتژیک بستگی دارد. منابع شناخته شده اورانیوم ما مشخص است گرچه کارهای خوبی در باب اکتشاف در حال انجام است. اما اگر امکان تامین سوخت راکتورهای قدرت از خارج باشد، مثل قرارداد با روس‌ها، در عین توانمندی ساخت سوخت، برای ما به صرفه خواهد بود که سوخت را بخریم. در حوزه غنی‌سازی و ساخت سوخت سازمان انرژی اتمی ایران دستاوردهای خوبی داشته‌ است و به طور حتم با برنامه‌ای که دارد در افق برجام می‌توانیم سوخت هسته‌ای را در داخل بسازیم. این‌که چقدر از این توانمندی در عمل برای تامین سوخت راکتورهای قدرت استفاده شود، بستگی به سیاست­‌های کلان کشور و سایر شرایط دارد.

وی در پاسخ به این‌که قرارداد ساخت سوخت نیروگاه‌ بوشهر تکمیل شده است؟ گفت: درست هم‌زمان با قرارداد احداث، پروتکل همکاری در تولید سوخت بین ایران و روسیه امضا شد و این پروتکل پیشرفت خوبی داشته است.

اگر برجام از بین رود، بعید می‌دانم در ساخت واحدهای 2 و 3 با مشکل مواجه شویم

معاون رییس سازمان انرژی اتمی در پاسخ به این پرسش که اگر برجام تحت تاثیر تصمیمات و اقدامات رییس‌جمهور آمریکا یا به هر بهانه‌ای دیگر از بین رود، تکلیف قرارداد ساخت واحد 2 و 3 چه می‌شود؟ با بیان این‌که "بعید می‌دانم درباره احداث واحدهای 2 و 3 با مشکل مواجه شویم،" تاکید کرد: روسیه درباره واحد اول نیروگاه با وجود محدودیت‌های زیاد نشان داد حداقل به قرارداد خود پایبند است و کار را تمام کرد و درباره واحد 2 و 3 امیدواریم به همین شکل باشد.

وی در پاسخ به این‌که این پیش‌بینی در قرارداد وجود دارد که اگر برجام از بین رود، قرارداد معلق می‌شود یا نمی‌شود؟ گفت: هیچ پیش‌شرطی تحت این عنوان در قرارداد نیست.

احمدیان در ادامه با اشاره به بدعهدی‌هایی که آمریکا تا کنون در اجرای تعهداتش داشته است و از سویی رفتار سایر کشورها در رابطه با برجام که خیلی علاقه‌مند به همکاری و حفظ این توافق هستند گفت: اگر آمریکا یک طرفه برجام را برهم زند، حمایت جهانی نخواهد داشت.

رییس شرکت تولید و توسعه انرژی اتمی ایران در پاسخ به این‌که چرا با اروپایی‌ها در بحث نیروگاه‌سازی تا کنون وارد مذاکره نشده‌اید، فکر می‌کنید آنها هیچ وقت وارد این بحث نخواهند شد؟ به ایسنا گفت: اولویت‌مان این بود که در سایت بوشهر با روس‌ها کار را انجام دهیم. الان هم گرچه برای احداث واحدهای جدید، غیر از واحدهای 2 و 3، برنامه‌ریزی کرده‌­ایم، اما اقدام مشخصی که بخواهیم در آینده نزدیک واحدهای دیگری را شروع کنیم در دستور کار نداریم. اگر با سایر کشورها صحبتی هم بخواهد بشود باید در مقطعی باشد که تصمیم جدی برای شروع ساخت واحدهای جدید گرفته شده باشد

منابع مالی‌ کشور امکان ساخت راکتورهای جدید را نمی‌­دهد

وی تاکید کرد: فعلا تمرکز ما روی واحد 2 و 3 بوشهر است و برای واحدهای دیگر باید حداقل 4 الی 5 سال آینده تصمیم‌گیری شود، چون صرف‌­نظر از همه عوامل، منابع ما به ویژه منابع مالی امکان شروع کار جدید را نمی‌­دهد.

کشورهای حوزه خلیج فارس نمی‌خواستند در عرصه هسته‌ای از ایران عقب بمانند

معاون سازمان انرژی اتمی درباره تمایل کشورهای حوزه خلیج فارس به هسته‌ای شدن و ساخت نیروگاه‌های اتمی با بیان این‌که "تصمیم این کشورها ابعاد و دلایل مختلفی دارد" گفت: بخشی از این تصمیمات می‌تواند سیاسی باشد اما در بحث نیروگاه‌های اتمی تا دلایل موجه دیگری وجود نداشته باشد، خواست سیاسی زمینه پیگیری پیدا نمی‌کند. موضوع محدودیت و مشکلات سوخت­‌های فسیلی، کمبود انرژی و توسعه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر موضوعاتی هستند که در این تصمیمات مهم هستند.

احمدیان اظهار کرد: عرصه‌ هسته‌ای به شکلی است که این کشورها نمی‌خواستند در آن از ایران عقب بمانند اما اگر به لحاظ اقتصادی و فنی، برق هسته‌­ای توجیه نداشت، این کشورها به این سمت حرکت نمی­‌کردند.

گفت‌وگو از خبرنگار ایسنا: زهرا اصغری

انتهای پیام