چندی پیش که در حال مطالعه روی قوانین کشورها در حوزه فضای آنلاین بودم، از میزان سختگیری سایر کشورها در حوزه استفاده و حتی دسترسی به اینترنت و فضای آنلاین شگفت زده شدم و به میزان مسوولیت پذیری آنها در قبال افکار عمومی کشورهایشان احسنت گفتم. نکته قابل تامل این بود که این حجم از سختگیری و وضع قوانین برای حضور و استفاده از اینترنتی است که به آن ملی می‌گوییم و برای اینترنت جهانی نبود؛ یعنی آنها در حوزه اینترنت ملی نیز دقت نظرهای لازم را دارند.

آنچه سبب نگارش این یادداشت شد یادآوری و تذکر دوباره در باب ضرورت وجود اینترنت ملی است و اینکه بگویم پدیدآورندگان این فضای بی حد و مرز جهانی، خود نسبت به ضرورت امنیت و حفاظت از شهروندانشان آگاه هستند و اینترنت ملی دارند، اما موضوعی با این درجه از اهمیت آن‌هم در فضای به شدت رسانه ای و آنلاین امروز، در کشور ما به توپی بین دستگاه ها و گرایش‌های مختلف فکری تبدیل شده که خروجی آن نیز آسیب شهروندان است.
البته جدا از کندی حرکت مسوولان در این زمینه، شاید سابقه ذهنی ناخوشایندی در برابر برخی واژه‌ها مانند واژه "ملی" و نگرانی از قطع اینترنت در کشور یا محدودیت دسترسی‌ها باعث واکنش‌هایی از سوی استفاده کنندگان از اینترنت شد و شاید همین نگرانی نیز بر اصل کار سایه افکنده باشد.
اینجا جایی است که مسوولان باید با شفاف سازی و رسانه‌ها با بسط و توضیح موضوع، ضرورت های این مهم را به افکار عمومی یادآور شوند تا داشتن شبکه ملی اطلاعات به جهت برکاتی که برای شهروندان دارد، هرچه زودتر به خواستی عمومی نیز تبدیل شود.
شبکه ملی اطلاعات یعنی چه؟
شبکه ملی اطلاعات که با نام‌های دیگر اینترنت ملی، اینترانت ملی ایران و شبکه ملی اینترنت نیز شناخته می‌شود، پروژه‌ای برای توسعه شبکه زیرساخت امن و پایدار ملی در ایران است. طبق تعریف مصوب در تبصره ۲ ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه و مصوبه شورای عالی فضای مجازی «شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (IP) به همراه سوئیچ ها و مسیریاب‌ها و مراکز داده‌ای است، به صورتی که درخواست های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند به هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و امکان ایجاد شبکه‌های اینترانت و خصوصی و امن داخلی در آن فراهم شود.»
از ویژگی‌های این شبکه ملی، فراهم کردن امکان دسترسی پرسرعت، کاهش قیمت استفاده از خدمات شبکه و پهنای باند و افزایش امنیت اطلاعات کاربران است.
این شبکه که بر اساس برنامه پنجم توسعه به عنوان اصلی‌ترین زیرساخت اطلاعاتی و ارتباطی کشور در نظر گرفته شده است، در بر گیرنده اهداف راهبردی زیر در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است:
*  فراگیری خدمات الکترونیک شامل خدمات عمومی مانند دولت الکترونیک و افزایش بهره وری
* کاهش وابستگی به شبکه اینترنت و توانایی اعمال مدیریت حداکثری بر دسترسی به آن
* گسترش محتوای ایرانی اسلامی و بالا بردن سواد دیجیتال
*  افزایش کسب و کار دیجتال و توسعه سهم ICTدر اقتصاد و استفاده از آن به عنوان موتور محرک توسعه
*  افزایش امنیت و قابلیت اطمینان فضای دیجیتال  
براساس این قوانین و اهداف آن در طراحی شبکه، اتصال از خارج از کشور به سایت‌های داخلی با محدودیتی مواجه نمی‌شود و همچنان اتصال کاربران خارج از کشور به سایت‌های داخلی نیز برقرار است.
تاریخچه شبکه ملی اطلاعات در کشور
اواخر سال 1384 بود که بحث شبکه ملی اینترنت در کشور با هدف کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت مطرح و همان سال هیات دولت مقرر کرد که شبکه ملی طی سه سال به بهره برداری برسد و طراحی های کلی شبکه نیز انجام شود. سال بعد از آن نهاد مسوول در این زمینه مرکز تحقیقات مخابرات تعیین شد و سال‌ها بعد هیات دولت برنامه‌های عملیاتی راه‌اندازی و بهره‌برداری اینترنت ملی را تصویب کرد. با توجه به الزامات سند چشم انداز بیست ساله در سال 1389 موضوع شبکه ملی اینترنت با نام جدید شبکه ملی اطلاعات به صورت جدی تر مطرح شد، به طوری که کلیات موضوع در ماده ۴۶ برنامه پنجم توسعه مطرح و تصویب شد، اما متاسفانه خروجی کار با تاخیر مواجه شده است.
نگاهی به وضعیت سایر کشورها
اساسا عنوان زیرساخت ملی اطلاعات را اولین بار ال گور - سناتور آمریکایی - مطرح کرد که هدف آن در لایحه «تضمین استمرار رهبری ایالات متحده در پردازش با کیفیت بالا» عنوان شد و در ذیل آن، از ایجاد امکانی سخن به میان آمده بود که چیزی بیش از صرف ادوات فیزیکی (بیش از دوربین‌ها، اسکنرها، کی بردها، تلفن‌ها، ماشین‌های فکس، رایانه‌ها، سوییچ‌ها، دیسک‌های فشرده، نوارهای دیداری و شنیداری، کابل، سیم، ماهواره‌ها، خطوط انتقال فیبر نوری، شبکه‌های مایکروویو، سوئیچ‌ها، تلویزیون‌ها و پرینترها) باشد و گستره انتقال، نگهداری، پردازش و نمایش صدا، داده‌ها و تصاویر به کار می‌رود. این شبکه شامل گستره وسیعی از کارکردهای تعاملی، خدمات متناسب با کاربر و پایگاه‌های داده چند رسانه‌ای بود که به طریقه‌ای خنثی نسبت به فناوری به هم متصل شده، به طوری که ترجیحی برای هیچ صنعتی نسبت به دیگری ایجاد نکند.
بعد از آن بسیاری از کشورهای دیگر نیز در این راستا یعنی داشتن شبکه ملی اطلاعات گام برداشتند که نمونه بعدی آن کره جنوبی است که رتبه اول سرعت اینترنت جهان را در اختیار دارد. این کشور در دهه ۱۹۹۰ پروژه شبکه ملی پرسرعت را اجرا کرد و 80 درصد پهنای باند این کشور داخلی است. یعنی شبکه‌ ای دارد که بی ‌نیاز از ارتباطات خارجی، 80 درصد ارتباطاتش، داخل خود کشور به گردش در می‌آید. چین و انگلستان نیز در این زمینه طرحی مشابه کره جنوبی را اجرایی کردند.

بعد از افشاگری‌های اسنودن بسیاری دیگر از کشورها نیز به فکر تحقق مفهوم شبکه ملی اطلاعات در خاک خود افتادند. به طور نمونه گاردین در تاریخ اول نوامبر ۲۰۱۳ اعلام کرد که به دنبال افشاگری‌های ادوارد اسنودن در زمینه جاسوسی سازمانهای اطلاعاتی آمریکا و انگلیس از اطلاعات صنعتی و نقض حریم خصوصی شهروندان کشورهای دیگر، تفکیک ترافیک داخلی از ترافیک خارجی در دستور کار بسیاری از کشورهای دنیا قرار گرفته است. به عبارت دیگر کشورهایی همچون آلمان و برزیل به دنبال آن هستند که تدابیری اتخاذ کنند که داده‌هایی که مبدأ و مقصدشان خود این کشورهاست از داخل خود این کشورها عبور کند تا از مبادی و محل‌هایی که سازمان اطلاعات آمریکا در آنها به جاسوسی می‌پردازند.
صدر اعظم آلمان گفته است که در دیدار خود با رئیس جمهور فرانسه پیشنهاد ساخت شبکه ارتباطی اختصاصی اروپایی را برای جلوگیری از جاسوسی آمریکا مورد بحث قرار می‌دهد. به گفته آنگلا مرکل با ایجاد این شبکه، ایمیل‌ها و سایر اطلاعات اروپا از مسیر آمریکا عبور نخواهد کرد.
کشور هند نوعی از شبکه ملی اطلاعات را با نام شبکه ملی دانش داراست. نام‌گذاری شبکه ملی دانش هند از آن جهت است که جمع ‌آوری اطلاعات منتج به دانش می‌شود.
در کشور برزیل شبکه‌ای با عنوان شبکه سلامت وجود دارد. رئیس جمهور برزیل گفته است که باید یک شبکه کاملا بومی برای خودمان ایجاد کنیم. وی حتی معتقد بود داشتن دیتاسنتر (مرکز داده) برای خود به تنهایی کافی نیست و حتی باید راهی برای استفاده نکردن از تجهیزات سوئیچ و روتر سیسکو نیز پیدا کنیم. (سیسکو یک تولیدکننده بزرگ تجهیزات شبکه در آمریکا است.)
در پایان باید یادآور شد از آنجایی که مرغ همسایه همواره برای بخشی از افکار عمومی ما غاز بوده است و هر آنچه آنها انجام دهند چون خارجی ها انجام داده‌اند پس حتما خوب است قلمداد می شود، باید گفت بسیاری از کشورها یا شبکه ملی اطلاعات دارند یا در حال ایجاد آن هستند و کمی بیش از حرف و شعار به آن توجه کرده‌اند، چرا که به اهمیت مصون سازی شهروندانشان آگاهند.
نباید فراموش کنیم که امروز دیگر نفت نیست که مولفه قدرت محسوب می‌شود، بلکه این "دیتا" یا "اطلاعات" است که نشانه قدرت محسوب می شود. ما با نداشتن شبکه ملی اطلاعات به قدرتمند شدن سایر کشورها در برابر خودمان از طریق دسترسی بدون قید و شرطشان به اطلاعات ایرانی‌ها از طریق اینترنت جهانی کمک کرده‌ایم.
مسوولان محترم! مساله شبکه ملی اطلاعات از نان شب واجب تر است. مردم عزیز! هیچ تغییری در میزان دسترسی‌های شما به فضای اینترنت ایجاد نمی‌شود. فقط شما در محیطی امن تر حضور خواهید داشت. به نتیجه رسیدن هرچه سریع تر شبکه ملی اطلاعات را تبدیل به یک خواست ملی کنیم.
انتهای پیام