به گزارش ایسنا، مبلمان شهری هویت شهر و حس تعلق را در افراد زنده کرده و نمادی از زیرساخت‌ها و نوآوری‌های شهری، تاریخ فرهنگی، معنوی، علمی، مذهبی، فنی و هویت حقیقی را در خود پنهان کرده است. از طرفی مبلمان شهری نه فقط موجب زیبایی شهر شده بلکه بخش مهمی از زندگی افراد و محیط‌زیست محسوب می‌شود و عامل جدایی‌ناپذیر در هماهنگی شهری است. البته در این هماهنگی تحقیقات علمی زیادی همچون روانشناسی رنگ‌ها، اصول زیبایی و هارمونی، فرهنگ، جنس و سن نهفته است که افراد مختلف با مشاهده آنها برداشتی متفاوت از آن خواهند داشت.

علائم شهری نقش مهمی در کنترل ترافیک و راهنمایی افراد دارند 

مبلمان شهری نقش جدی و عملکردی در طراحی پروژه‌های شهری دارد و تقسیم‌بندی فضاهای بین پیاده‌روها، محل تردد اتومبیل‌ها، تردد دوچرخه‌ها، حمل‌ونقل عمومی، فضاهای سبز، نورپردازی‌ها، موانع و نیمکت‌ها بسیار با اهمیت است.

علائم شهری نیز که در گروه مبلمان شهری قرار دارند نیز نقش مهمی در کنترل ترافیک و راهنمایی افراد دارند. تابلوهای هشداردهنده، اخباری و بازدارنده  همچون ورود به مسیر اصلی، تابلوهای ایستگاه‌های سوخت‌گیری و بیمارستان که در مسیر خودروها نصب شده‌اند در مدیریت شهری لازم و ضروری هستند.

در طراحی مبلمان شهری نیز مثل دیگر زمینه‌ها تلاش‌های زیادی از طرف طراحان متخصص انجام شده و طرح بهتر نیازمند رعایت اصول شهرسازی و طراحی مبلمان شهری است. رعایت استانداردها، اصالت، زیبایی، نیازهای کاربران، موقعیت و عوامل وابسته به آن در طراحی مبلمان شهری نه فقط موجب امنیت شهروندان می‌شود بلکه هزینه‌های نگهداری و تعمیر نیز کاهش می‌یابد و به طور کلی عوامل سبک مبلمان شهری موجب تسهیل ارتباط بین افراد و فضای جامعه می‌شود.

از موارد مهم در مبلمان شهری مکان قرارگیری، گزینش و نصب مبلمان شهری است که باید اصولی و با دقت انجام شود. بهترین گزینه برای نصب آنها مکانی است که کاربران بتوانند بیشترین استفاده را از مبلمان شهری داشته باشند و از آلودگی محیط‌زیست نیز پیشگیری شود. 

ارتباط اصولی بین عوامل مبلمان شهری بسیار مهم بوده و وجود یکی مستلزم تکمیل دیگری است. با رعایت این عوامل صرفه جویی در فضا، هزینه‌های تولید و نصب نیز حاصل می‌شود.

مدرنیزه شدن پیاده‌روها، تاثیرات محیطی، اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد 

از دیگر عوامل مهم در این زمینه طراحی پیاده‌روهاست و مهم‌ترین عامل در طراحی پیاده‌روها راحتی و پویایی است. البته سازگاری با محیط زیست را نیز باید در نظر گرفت تا آلودگی هوا و آلودگی صوتی کاهش یابد و در نتیجه افراد نیز به پیاده‌روی ترغیب شده و برای حمل‌ونقل از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند. 

مدرنیزه شدن پیاده‌روها، تاثیرات محیطی، اقتصادی و اجتماعی به همراه دارد و با افزایش پیاده‌روها استفاده از وسایل عمومی افزایش و استفاده از خودروهای شخصی کاهش یافته و در نتیجه آلودگی هوا و آلودگی صوتی نیز کاهش می‌یابد. از تاثیرات اجتماعی مدرنیزه شدن پیاده‌روها می‌توان به  افزایش عابران و تعاملات اجتماعی افراد اشاره کرد. البته تاثیرات اقتصادی آن نیز چشمگیر بوده و با این روش دیگر نیازی به هزینه‌های بالا برای کاهش آلودگی هوا توسط دولت‌ها نیست و هزینه‌های درمان ناشی از آلودگی هوا نیز کاهش می‌یابد. خرده فروشی، فروشگاه‌هایی چون کافی شاپ‌ها و مواد غذایی نیز افزایش یافته و موجب رونق اقتصادی می‌شود.

در حال حاضر پیاده‌روی و استفاده از مبلمان شهری به دلیل استفاده از خودروهای شخصی کاهش یافته و در نتیجه افراد فعالیت جسمی کمتری دارند و کمتر در محیط‌های شهری حضور می یابند. با نوآوری در مبلمان شهری، میدان‌ها و فضاهای عمومی به مکانی فرهنگی و تفریحی تبدیل خواهند شد و افراد در آنجا با یکدیگر ملاقات کرده و بیشتر مراسم و جشنواره‌ها در آن برگزار خواهد شد. پیاده‌روها و مبلمان شهری نیز محیطی راحت برای افرادی که درگیر فعالیت‌های اجتماعی هستند خواهد شد که تاثیرات مثبت اقتصادی و محیط‌زیستی به همراه دارد.

کشورهای توسعه یافته‌ای که به طراحی مبلمان شهری اهمیت بیشتری داده‌اند در زمینه تجارت نیز موفق‌تر بوده‌اند 

در جهان مدرن و صنعتی امروزی و در کشورهای توسعه یافته خیابان و محل تردد خودروها از عوامل ساختاری مهم در شهرها محسوب شده و نقش مهم و عملکردی در زندگی روزمره افراد دارد. طراحی علمی خیابان‌ها و فضای شهری در کشورهای توسعه یافته موجب رشد اقتصادی، فرهنگی و محیطی شده است و پیاده‌روها با هدف فضای شهری و استفاده مفید شهرنشینان ساخته شده‌اند. جاده‌ها و خیابان‌ها از مؤلفه‌های اصلی منظره شهری محسوب می‌شوند و درک صحیح از توسعه مناظر شهری موجب افزایش حس تعلق و هویت شهری با ایجاد ارزش‌های شهری خواهد شد.

کشورهای توسعه یافته‌ای که به طراحی مبلمان شهری اهمیت بیشتری داده‌اند در زمینه تجارت نیز موفق‌تر بوده و سرمایه‌داران و تاجران نیز بهره زیادی از طراحی شهری و جذب گردشگر داشته‌اند. البته این کشورها دانش طراحی شهری و استفاده از آن را نیز به هموطنان آموزش داده‌اند.

تغییرات طراحی شهری در بسیاری از کشورهای در حال توسعه آسان نیست و باید سه عملکرد مهم فضای اجتماعی، فضای بازار و فضای ارتباطی را در نظر داشت. فضای اجتماعی موجب تبادل اطلاعات شده و فضای بازار نیز موجب تسهیل مبادله کالاها و خدمات می‌شود، از طرفی فضاهای ارتباطی نیز موجب ارتباطات عملکردی در کل شهر خواهد شد. 

در کشورهای در حال توسعه رشد سریع جمعیت، کمیابی منابع، مهاجرت شهری و عدم تساوی اجتماعی و اقتصادی مهم‌ترین مشکل در شهرسازی و مبلمان شهری است. در نتیجه شهرسازی در این کشورها غیر قابل پیش‌بینی بوده و عواقب آن مشکلات محیطی و اجتماعی در شهرها و طراحی مبلمان شهری است.

در این کشورها به دلیل کمبود برنامه‌ریزی تحقیقاتی در شهرسازی و مبلمان شهری و نداشتن دانش کافی، تحصیلات قدیمی، محدودیت‌های مالی و مهارت ضعیف، طرح‌های ارائه شده در این زمینه مناسب نیستند و بسیاری از آنها قادر به تغییر در محیط شهری نخواهند بود. در برخی کشورها نیز به دلیل هماهنگ نبودن طرح‌های ارائه شده توسط طراحان و یا مواد مورد استفاده در این سازه‌ها امکان تغییر در مبلمان شهری وجود ندارد و طرح‌های ارائه شده نافرجام می‌مانند. هرچند در کشورهای در حال توسعه در دوران تحصیل دانشجویان روش‌هایی برای تغییر مبلمان شهری آموزش می بینند، اما این آموزش‌ها کاربردی و قابل پیاده کردن در جامعه نیستند.

بر اساس آمارهای ارائه شده در سال 2050 بیش از دو سوم جمعیت جهان در شهرها زندگی خواهند کرد، پس باید روش‌های جدیدی برای طراحی مبلمان شهری در نظر داشت تا بتوان مشکلات ناشی از آن را برطرف کرد. مهم‌ترین نکته در این مورد خلاقیت و متفاوت بودن طراحان است چون تغییرات شهری مستلزم مهارت‌ها و روش‌های حرفه‌ای در کشورهای در حال توسعه است. پرهیز از به کارگیری طرح‌های قدیمی و منسوخ و نوآوری در طرح‌های جدید با کمترین تاثیر منفی بر محیط‌زیست و پویایی از موارد اساسی در این برنامه‌ریزی است. 

تمامی افراد نیازمند نیمکت برای نشستن، سطل زباله برای اشغال، زمین بازی برای کودکان و ایستگاه اتوبوس و مترو برای سهولت حمل‌ونقل، تجهیزات و تسهیلات شهری برای ارتقا جسم و روح خود هستند، بنابراین شهرداری موظف به نصب و راه‌اندازی این امکانات در فضاهای مختلف است. برای ایجاد این موارد نیازمند افراد حرفه‌ای و با مهارت بوده تا نیاز شهروندان برطرف شود.

در شهرهای فرانسه تعداد عابران پیاده بیش از تعداد خودروهاست 

در برخی کشورها همچون چین، بریتانیا، ژاپن، برزیل، گرجستان، فرانسه و نیویورک سرعت توسعه شهری و طراحی‌های مبلمان شهری بسیار سریع رخ داده است. به طور مثال بعد از سال های 1990 که دستاوردهای عظیم اقتصادی در بیشتر شهرهای چین حاصل شد و بر تعداد خودروها افزوده شد مشکلات زیادی مثل تصادفات و ترافیک افزایش یافت، به همین دلیل مهندسان تصادفات از ابزارآلات و روش های کشورهای غربی برای غلبه بر این مشکلات در خیابان‌های شهری چین مدرن استفاده کردند. این الگوبرداری‌ها موجب تغییرات اساسی در شکل خیابان‌ها و مبلمان شهری در این کشور شد و تاثیرات منفی اقتصادی، اجتماعی و سلامت شهروندان را کاهش داد البته در این تغییرات هویت فرهنگی، سیاسی و عوامل تکنیکی نادیده گرفته نشد.

نمونه دیگر آن کشور فرانسه است که دارای طراحی شهری هوشمند است. در شهرهای فرانسه تعداد عابران پیاده بیش از تعداد خودروهاست. ویژگی‌های مبلمان شهری شهرهای فرانسه پیاده‌روهای عریض، آبنماهای مختلف، فروشگاه‌ها، نانوایی‌ها، بانک‌ها و دیگر موارد است که در دسترس عابران پیاده قرار دارد.

در توکیو برای کاهش آلودگی هوا، شهرسازی مدرن و مبلمان شهری ارتباط بین طبیعت و شهرها برقرار شده است. بعد از زلزله 1923 و بمباران 1944تا 1945 کشور ژاپن بر مشکلات ناشی از این حوادث غلبه شده و برنامه‌ریزی در کلان شهرهای آن نمونه‌ای برجسته برای دیگر کشورهاست. توکیو  دارای خیابان‌های ایمن با باغچه‌های کوچک برای شهروندان سالخورده، باغ‌های عمودی زیبا و رنگارنگ است که موجب دلپذیری محیط شده و حتی درختان میوه همچون خرمالو، انگور و سایر مرکبات در آن وجود دارد. سیستم حمل‌ونقل عمومی در توکیو بسیار کم‌هزینه است تا افراد تشویق به استفاده از حمل‌ونقل عمومی شوند.

شکل اولیه بعضی از عناصر و مبلمان شهری مانند انواع آب‌نماها در زمان هخامنشی،  نمایان‌گر قدمت طولانی مبلمان شهری در ایران است 

با این که تمدن ایرانی قدمتی دیرینه دارد و در زمینه شهرسازی و عناصر شهری پیشرو بوده، اما متاسفانه در تاریخ ایران توصیف مبلمان شهری و سیر تکوین آن موجود نیست و سوابق تاریخی مبلمان شهری ایران به صورت پراکنده در میان منابع تاریخی متعدد و پراکنده  همچون سفرنامه‌ها وجود دارد .

البته ناگفته نماند که شکل اولیه بعضی از عناصر و مبلمان شهری مانند انواع آب‌نماها در زمان هخامنشی، لوح‌های سنگی، تندیس‌های سنگی پادشاهان و غیره، نمایان‌گر قدمت طولانی مبلمان شهری در ایران است. 

در دوران بعد از اسلام نیز هر زمان که حکومت مقتدری بر سر کار بوده، تجلی اقتدار آن در شکوه شهرها به نمایش در آمده است. به طور مثال حکومت صفویه با تکیه بر مفاهیم عرفانی و تکیه بر تعابیر و تفاسیر شریعت از نظر مذهب شیعه توانست پایگاه اجتماعی گسترده‌ای را در پهنه‌ای وسیع ایجاد و متمرکزترین دولت ایرانی دوره اسلامی را بعد از دولت ساسانی تشکیل دهد. 

دولت صفوی بنا به سنت های کهن، سازماندهی، راه‌اندازی و ایجاد تأسیسات و تجهیزات زیر ساختی را بر عهده گرفت. نمونه‌هایی از مبلمان شهری در آن زمان سکوی بیرون از خانه در کوچه و خیابان بوده که عابران پیاده از آن استفاده می کردند. روشنایی و فرش کردن خیابان‌ها را نیز می‌توان در چارچوب زیباسازی خیابان‌ها قرار داد که در شهرهای اسلامی اهمیت زیادی برای آنها قائل می‌شدند. در این مورد شهرهای اسلامی توانستند گوی سبقت را از شهرهای اروپایی بربایند.

در ایران امروز نیز با افزایش آگاهی شهروندان و افزایش متخصصان توجه جدی‌تر به این موضوع شده، اما بیشتر عناصر مبلمان شهری کشور تقلیدی از کشورهای غربی است و در طراحی و برنامه ریزی آن کمتر به شرایط بومی، اقلیمی و فرهنگی توجه شده است. با اینکه متخصصان رشته‌های طراحی شهری، برنامه‌ریزی شهری، معماری، شهرسازی، طراحی صنعتی، جامعه‌شناسی، هنر، عمران و غیره به صورت تجربی دست به طراحی مبلمان شهری زده‌اند ولی از آنجا که در اغلب موارد از اصول خاصی پیروی نمی‌کنند در فضاهای شهری سلایق متفاوتی از عناصر مبلمان شهری می بینیم.

برای تشویق دیگر کشورها به طراحی‌های شهری و مبلمان شهری رقابت سالانه در بهترین نوآوری، فناوری، طراحی و خلاقیت در مبلمان شهری برگزار می‌شود. این رقابت‌ها هر ساله در تاریخ 28 فوریه آغاز می‌شود. کشورهایی که تاکنون بیشترین جوایز برای طراحی مبلمان شهری را دریافت کرده‌اند یونان، هلند، هنگ‌کنگ، ترکیه، مصر، بریتانیا و اسپانیا در بین سال‌های2010 تا 2016 بوده‌اند و ایران در جایگاه هشتم قرار گرفته است.

در کشورهای مختلف طراحی‌های متفاوتی در مبلمان شهری با توجه به اقلیم مشاهده می‌کنیم. به عنوان مثال در کشور پرتغال ایده‌های جدیدی همچون نیمکت دیواری اسپاگتی طراحی شده است. طراحان هلندی نیز برای دانشجویان برای ایجاد خلاقیت، آرامش و فرار از دنیای مدرن نیمکت خاصی طراحی کرده‌اند. از دیگر طراحی‌ها می‌توان به نیمکتی که با آب باران خیس نمی‌شود، نیمکت پیانو و نیمکت‌های چرخشی اشاره کرد.

بدون شک بهبود محیط‌زیست را نمی‌توان منحصرا موقوف به حذف آلاینده‌ها و توسعه خدمات بهداشتی دانست، بلکه ایجاد فضاهای زیبا، دلپذیر، سازماندهی ساختارهای شهری موزون و متناسب نیز نقش بسیار مهمی در ایجاد روحیه نشاط، شادابی و کاستن از تنش‌های روحی جامعه ایفا می‌کند.

منابع: ژاپن تایم، جی واش، ای توس، سیتیز اسکوپ، ایربن دیزاین، نشریه اس دبلیو ای، ایربن ا بی اس، ایزو کارب، فریش هوم، ای هو، ورد دیزاین رنکین، ایندین ژورنال و تاریخچه مبلمان شهری در ایران. 

انتهای پیام