گذشته از ابنیه‌ تاریخی فاخر و کهنی که در جای جای ایران دیده می‌شود در زیر خاک این سرزمین نیز تاریخی شگرف‌تر از آنچه روی خاک آن قابل مشاهده است، پنهان شده و شاید بتوان گفت زیر خاک این سرزمین دنیایی کهن است که هنوز ناشناخته مانده و هرزگاهی اتفاقی از زیر این خاک سربر می‌آورد و همگان را مسحور خود می‌کند.

گذشه از ارزش باستانی آثار کهنی که هر کدام بخشی از تاریخ را در قلب خود به یادگار حفظ کرده‌اند و هرزگاهی چشمه‌ای از آن را نمایان می‌کنند، شیوه و رسوم زندگی ایرانیان باستان نیز دنیای است که این آثار کهن به روی کاشفان می‌گشایند و گاه پدیده‌هایی را شاهد هستی که انگشت به دهانت می‌ماند و در شگفت می‌مانی از اینکه در دوران‌های تاریخی گذشته علیرغم تمام محدودیت‌ها چگونه اتفاقاتی چنین شگرف بوقوع پیوسته و خلاقیت اجداد کهن‌مان چگونه مشکلات و موانع را در مسیر عمران و بهسازی شرایط زندگی برطرف کرده است.

به گزارش ایسنا، ایجاد شبکه آبرسانی کهن یکی از پدیده‌هایی است که در آثار تاریخی اقصی‌نقاط ایران قابل مشاهده است و کارشناسان با مطالعه این شبکه های آبرسانی بر توانمندی مهندسی ایرانیان در ادوار مختلف تاریخی اذعان کرده‌اند.

این شبکه‌های آبرسانی کهن در گوشه و کنار کشور دیده شده و جالب اینجاست که انواع پیشرفت‌تر و پیچیده‌تر آن در آثار تاریخی کهن‌تر این سرزمین همچون معبد چغازنبیل و آثار تاریخی کرمانشاه، لرستان، شهر سوخته و ... قابل مشاهده است. اثاری که بیشتر در دل خاک جا خوش کرده‌اند و مهندسی خاصی را دل خود نهفته دارند. این آثار در استان مرکزی نیز قابل مشاهده است و کشف شبکه آبرسانی کهن محلات که اخیرا اتفاق افتاد گواهی بر این مدعاست.

روستای انجدان نیز به عنوان یکی از روستاهای تاریخی و دارای قدمت فراوان در استان مرکزی – که به دلیل همین قدمت و برخورداری از جلوه های زیبا و تاریخ کهن به عنوان روستای نمونه گردشگری معرفی شده – یکی از روستاهایی است که به گفته یک باستانشناس دارای چنین شبکه آبرسانی است و اخیرا در جریان یک اتفاق تن‌بوشه و لوله‌های سفالی آبرسانی کهن این روستا از دل خاک بیرون زد و خودنمایی کرد.

این اتفاق در جریان بهسازی و ایجاد شبکه آبرسانی از طریق لوله پلی‌اتیلن در این روستا رخ نشان داد که به گفته اهالی متاسفانه دیر متوجه شدن میراث فرهنگی از این ماجرا باعث شد که بخشی از این شبکه مورد آسیب قرار گیرد و حتی از بین برود.

خبرگزاری ایسنا پس از شنیدن زمزمه هایی در این خصوص به دنبال پیگیری ماجرا با رضا روستایی به عنوان اولین فردی که از این اتفاق مطلع شد و با حضور در روستا و مشاهده این شبکه آبرسانی کهن ماجرا را به میراث فرهنگی استان مرکزی اطلاع داد، به گفتگو نشست.

این باستان شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی، با اشاره به اینکه نمونه‌های مشابه این تن‌بوشه‌ها در شهر بروجرد وجود دارد و وجود آنها نشانگر پیشرفت علم و توسعه آبرسانی و وجود فاضلاب در این شهر است، گفت: وجود چنین شبکه‌ای در یک روستا ارزشمندی و قدمت انجدان را نشان می‌دهد.

روستایی با تاکید بر اینکه بررسی قدمت این تن‌بوشه‌ها نیازمند کاوش و اقدام کارشناسی است، افزود: براساس برخی شواهد تاریخی و سفال‌ها شاید قدمت این تن‌بوشه‌ها را بتوان به دوره صفویه یا قاجار نسبت داد.

وی تصریح کرد: در بررسی‌های میدانی که در این روستا انجام شد، سفال‌هایی مربوط به دوره صدر اسلام نیز یافت شد، اما هنوز نمی‌توان تاریخی دقیقی برای تن‌بوشه‌ها بیان کرد، البته با توجه به اینکه لوله‌های سفالی که در حمام تاریخی انجدان یافت شد مربوط به دوره صفویه است، می‌توان احتمال داد که این شبکه آبرسانی نیز مربوط به دوره صفویه باشد.

این باستان‌شناس با بیان اینکه در بررسی‌های انجام شده در این روستا با سفال‌های شاخصی مواجه شدیم که از نظر فرم، شکل، لبه و ... خاص به شمار می‌روند، افزود: لوله‌های سفالی شبکه آبرسانی روستا نیز با ساروج آب‌بندی شده بود و در حالتی جالب سه لوله روی هم در دل خاک خودنمایی می‌کرد که محل پیوستن آنها به یکدیگر را باید در عملیات کاوش بررسی کرد.

وی با تاکید بر اینکه برای انجام کاوش روی تن‌بوشه‌های روستای انجدان باید مجوز از پژوهشکده باستان‌شناسی صادر شود که البته به نظر می‌رسد چنین سیاستی در حال حاضر وجود نداشته باشد، عنوان کرد: ارزش وجودی این تن‌بوشه‌ها به شدت بالاست و بررسی آنها باعث می‌شود که به شناخت دقیقی از منطقه برسیم و استراتژیک بودن این روستا و منطقه بیش از گذشته خود را نشان دهد.

روستایی تصریح کرد: مسلما وجود چنین تن‌بوشه‌هایی در روستا نشان از تمدن و خاص بودن روستا دارد چراکه تاکنون در یک روستا چنین پدیده‌ای مشاهده نشده است و تنها در شهرها شاهد چنین مهندسی بوده‌ایم.

وی با بیان اینکه زمانی متوجه این تن‌بوشه‌ها در روستا شدم که شرکت آب و فاضلاب مشغول احداث شبکه آبرسانی بود و بخش اعظمی از کار نیز انجام گرفته بود، اظهار کرد: به طور دقیق نمی‌توانم بگویم که چند متر یا چند کیلومتر لوله‌گذاری انجام شده بود، اما قطعا این اتفاق آسیب‌هایی را به این شبکه آبرسانی کهن وارد کرده است و به محض اطلاع به میراث فرهنگی اطلاع‌رسانی شد.

این باستان‌شناس اضافه کرد: متاسفانه شورا و دهیار روستای انجدان و همچنین پیمانکار پروژه احداث شبکه آبرسانی در این روستا پس از برخورد با این تن‌بوشه‌های کهن کار را متوقف نکردند و بدون اطلاع‌رسانی به مسئولان میراث فرهنگی به کار ادامه دادند و بنده نیز کاملا تصادفی متوجه ماجرا شدم که بلافاصله به میراث فرهنگی اطلاع داده شد.

روستایی با تاکید بر اینکه مسلما در زمان اطلاع من تخریب‌ها انجام و عملا کار از کار گذشته بود، افزود: خوشبختانه میراث فرهنگی بلافاصله پس از مطلع شدن از این ماجرا وارد عمل شد و کار را متوقف کرد، اما به هرحال امکان احیای لوله و تن‌بوشه‌های آسیب دیده وجود ندارد و در حال حاضر کار با نظارت کامل میراث فرهنگی در حال پیگیری است.

به گزارش ایسنا؛ حسینی رئیس شورای روستای انجدان در خصوص اتفاقات رخ داده در این روستا و همچنین این تن‌بوشه‌ها به خبرنگار ایسنا گفت: در گذشته شخصی در روستا آب چشمه روستا را خریداری می‌کرده و از طریق لوله‌های سفالی به طول حدود یک کیلومتر آب را به باغ خود منتقل می‌کرده است که امروز این باغ وقف شده و در اختیار اوقاف قرار دارد.

وی با بیان اینکه این تن‌بوشه‌ها در سه نقطه از روستا قابلیت انتقال آب شرب داشته و امروز نیز در حوضچه‌ای در پایین‌دست روستا همچنان آبدهی دارد، همچنین در منطقه دیگر از روستا نیز لوله‌کشی صورت گرفته بود که آب دیگر اهالی روستا را تامین می‌کرد و هنوز هم همچنان مورد استفاده قرار می‌گیرد گفت: از این شبکه تحت عنوان گُنگ یاد می‌شود البته آبدهی این شبکه‌ها از طریق لوله‌های فلزی اصلاح شده است!

حسینی اضافه کرد: اسناد وقف این چشمه و باغ کاملا موجود است که به نام حاج عبدالله وقف شده است، اما قدمت این لوله‌های سفالی که برخی عنوان می‌کنند 400 ساله است هنوز مشخص نیست، البته برخی قسمت‌های این شبکه آسیب دیده و از بین رفته است، اما در برخی نقاط هنوز این تن‌بوشه‌ها سالم باقی مانده و در زیر خاک پنهان است.

وی مسیر لوله‌های سفالی روستا که وظیفه آبرسانی را بر عهده داشته است را از سمت شمال به جنوب روستا عنوان کرد و گفت: در گذشته با توجه به اینکه این تن‌بوشه‌های ریشه درخت را به خود می‌گرفت و باعث ورود ریشه به داخل لوله‌های سفالی و گرفتگی می‌شد، اهالی اقدام به فلزی کردن شبکه آبرسانی روستا کردند به همین دلیل تقریبا کارایی تن‌بوشه‌ها از بین رفت، اما همچنان در زیرخاک مدفون باقی مانده و در برخی نقاط از دست رفته‌اند.

رئیس شورای روستای انجدان اظهار کرد: مسیر تن‌بوشه‌ها مستقیم نبوده است به همین دلیل هر جا که در مسیر اصلاح شبکه آبرسانی روستا قرار داشته‌اند، تخریب شده‌اند.

وی با اشاره به آبدهی چشمه روستا عنوان کرد: تلاش کردم که آب چشمه در هر منطقه از روستا در آب‌انبار ذخیره شود تا آب مناطق مختلف روستا از طریق این چشمه تامین شود ولی متاسفانه این پیشنهاد در بروکراسی اداری گرفتار شد به جایی نرسید و به دلیل عدم حمایت پیگیری نیز در خصوص اجرای این طرح صورت نگرفت در صورتی که حجم این آبدهی به قدری است که آب حمام روستا را نیز تامین می‌کرده است، اما موافقتی برای این طرح دریافت نشد.

حسینی به یافتن کاشی خاصی در حین کندوکاوهایی که منجر به نمایان شدن تن بوشه‌ها شد اشاره کرد و گفت: در حین حفاری‌ها یک تکه کاشی پیدا شد که از نظر زیبایی و طراحی تاکنون مانند آن در روستا دیده نشده است، اما با توجه به اینکه به منظور جلوگیری از تخریب تن‌بوشه‌ها محل حفاری به سرعت تحت کنترل درآمد و حفاری‌ها پوشانده شد، کاوشی برای یافتن کاشی‌های دیگر انجام نشد.

به گزارش ایسنا؛ روستای انجدان یک روستای گردشگری است که در هر فصلی از سال که به آن پا بگذاری گردشگرانی را در حال گشت و گذار در آن می‌بینی و در این فصل از سال که این روستا رنگ و لعابی طلایی به خود گرفته است، جاذبه‌های ویژه‌تری افراد را در این روستا به سمت خود می‌کشاند.

زیبایی طبیعی این روستا غیر قابل انکار و غیرقابل چشم‌پوشی است، اما تاریخ کهن آن نیز می‌تواند عاملی برای جذب گردشگر حتی از نوع تخصصی آن به این روستا باشد که در سایه معرفی جاذبه‌های متنوع آن و البته حفاظت بیشتر و بهتر از این سرمایه‌ها قابلیت تحقق پیدا می‌کند.

بی گمان هرگونه بی توجهی نسبت به حفاظت از این سرمایه های تاریخی غیر قابل چشم پوشی و غیرقابل بخشش و چاره‌اندیشی پس از از بین رفتن این آثار تاریخی نیز مصداق نوشدارو پس از مرگ سهراب است.

 اما در نهایت اهمال کم کم همین سرمایه تاریخی از دست خواهد رفت و بعد از دست دادن‌ها تازه به فکر خواهیم افتاد که چاره چیست؟

اینکه در زیر این خاک در جای جای ایران چند هزار ساله گنجینه‌های عظیمی نهفته است که هنوز دست کسی به آن نرسیده امری غیرقابل کتمان است و البته با علم به برخورداری از این داشته‌ها باید بیش از هر زمان دیگری نگران دست‌اندازی‌ها و تخریب‌ها حداقل در مناطقی باشیم که می دانیم از چنین سرمایه‌هایی هرچند در زیر خاک برخوردارند یا حداقل در مناطق ویژه اقدامات عمرانی یا حفاری به هر دلیل را منوط به اخذ مجوز از سازمان های ذیربط همچون میراث فرهنگی کنیم تا هم مانعی محکم در مقابل حفاران غیرمجاز باشد و هم سازمان های خدمات رسان ناخواسته تخریب در مناطق تاریخی را موجب نشوند.

هرچند چنین مواردی در قانون پیش بینی شده اما اتفاقی که در انجدان رخ داد نشان داد که آنچه مشکل زاست باز هم همان عدم اجرای قانون یا عدم اجرای کامل آن و عدم برخورد جدی با ناقضان قانون است که همواره به عنوان یک معضل گریبانگیر این کشور است!

لازم به ذکر است که با توجه به اینکه محل حفاری پوشانده شده است، امکان عکسبرداری از شبکه آبرسانی یاد شده یا تخریب ایجاد شده برای ایسنا وجود نداشت. عکس استفاده شده در این گزارش تزیینی است.

گزارش از: آذر اسفندیاری خبرنگار ایسنا منطقه مرکزی

انتهای پیام