به گزارش ایسنا، علیرضا بنی‌واهب در نشست "ژئوتوریسم با تاکید بر فلات مرکزی ایران" که به همت کمیته آموزش انجمن صنفی راهنمایان خراسان رضوی در سازمان فنی حرفه‌ای شماره یک مشهد برگزار شد، اظهار کرد: ژئوتوریسم علاوه بر مزایایی که از نظر درآمدزایی مستقیم و غیرمستقیم به واسطه جذب گردشگر دارد، در ایجاد اشتغال بین دانش‌آموختگان علوم زمین و هم‌چنین ساکنان مناطق دارای پدیده‌های زمین شناسی بسیار موثر است و مشاغل جدیدی با عنوان راهنمایان زمین گردشگری و نگهبانان زمین شناسی ایجاد می‌کند.

وی اجزای شکل دهنده قلمرو صنعت ژئوتوریسم را شکل زمین، فرآیندهای زمینی و صنعت گردشگری بیان کرد و گفت: به طور کلی جاذبه‌های ژئوتوریسمی از نظر مقیاس به سه گروه بزرگ مانند کویر بزرگ ایران در جنوب سمنان، مقیاس متوسط مانند آبشارهای بزرگ و کوچک و مقیاس کوچک مانند جای پای دایناسور یا لایه‌های پر از فسیل تقسیم بندی کرد.

این راهنمای گردشگری عنوان کرد: شکل‌های جالب زمین در علم ژئوتوریسم شامل آتشفشان‌ها، چشم‌اندازهای رودخانه‌ای، پدیده‌های حاصل از باد، پدیده‌های رسوبی، مقاطع سنگ‌پوش، کانی‌ها و بلورها هستند.

"کویر لوت" غلط است

وی خاطرنشان کرد: در پرونده ثبت جهانی لوت در یونسکو عنوان "بیابان لوت" ثبت شده است نه کویر لوت، زیرا دشت لوت یک بیابان است، در حالی که کویر بخش کوچکی از مساحت دشت لوت را تشکیل می‌دهد و محققان جغرافیا نیز در نوشته‌های خود بارها براین موضوع تأکید کردند.

بنی‌واهب با تاکید بر اینکه اطلاق کویر لوت  صحیح نیست و باید عنوان "دشت لوت" یا "بیابان لوت"برای آن گذاشت، افزود: کلمه "لوت" به معنی برهنه و فاقد هرچیز است، بیابان واژه‌ای اکولوژیکی و اقلیمی است که پوشش گیاهی، حیات و میزان بارندگی در آن کم است ولی کویر یا نمک‌زار به پست‌ترین نقاط داخلی مناطق بیابانی و جایی که میزان نمک در آن بسیار زیاد گفته می‌شود. در نوشته‌های جغرافیایی از واحد لوت گاهی به‌نام «چاله لوت» و گاهی «دشت لوت» و در نزد عوام نیز به‌ دلیل برخی مشابهت‌ها با دشت کویر، اغلب به‌ نام کویر لوت نام برده می‌شود که صحیح نیست.

این مدرس استاد دانشگاه با بیان اینکه دشت لوت بیست و پنجمین بیابان بزرگ جهان به ‌شمار می‌رود، بیان کرد: دشت لوت از جمله مناطق فراگرم و خشک جهان است. دانشمندان علت گرمای بالای آن را رنگ تیره و خشکی سطح آن دانسته‌اند که موجب جذب گرمای خورشید می‌شود. هسته آن در سال‌های ۲۰۰۴، تا ۲۰۰۹ به جز یک سال، گرم‌ترین نقطه سطح کره زمین شناخته شده است که بیشترین آن در سال ۲۰۰۵ با دمای بیش از 70 درجه سانتی‌گراد ثبت شده است.

وی افزود: دشت لوت به ‌صورت بیابان وسیع ماسه‌ای و ریگی است. در دشت لوت چاله‌ها یا حوضه‌های محلی متعددی وجود دارد که هرکدام دسته‌ای از روان‌آب‌های سطحی اطراف را دریافت می‌کنند. در دشت لوت پهنه‌های کویری عمدتاً در داخل یا حاشیه این حوضه‌ها و یا در قسمتی از مسیر جریان‌های فصلی و موقتی پدید آمدند. به ‌طور کلی وسعت کویر در دشت لوت نسبت به زمین‌های ماسه‌ای و ریگی چندان زیاد نیست و یا به عبارتی از چنان اهمیتی برخوردار نیست که بتواند بر چشم‌انداز طبیعی آن تاثیر بگذارد. از این نظر دشت لوت درست در مقابل دشت کویر قرار دارد که بیشتر وسعت آن را کویر پوشش داده است.

لوت بزرگ‌ترین شهرهای کلوخی جهان و مرتفع‌ترین هرم‌های ماسه‌ای را دارد

بنی‌واهب به شگفتی و جاذبه‌های دشت لوت اشاره کرد و گفت: بیابان لوت دارای ۴۰ مخروط آتشفشان کواترنر است و از بزرگ‌ترین شهرهای کلوخی جهان و ازمرتفع‌ترین هرم‌های ماسه‌ای دنیا است که مرتفع‌ترین هرم‌های شناخته شده دنیا حداکثر ۳۰۰ متر ارتفاع دارند اما در لوت ارتفاع برخی هرم‌ها گاه به ۴۸۰ متر می‌رسد. همچنین مرتفع‌ترین ربدوها مشابه نبکاها با ابعاد بزرگ‌تر و اشکال پیچیده‌تر در لوت غربی هستند و هامادا  دشت‌هایی از ریگ، شن و پوشیده از خاک‌های ریگی فاقد گیاه است.

وی افزود: بیابان لوت دارای پهنه‌های وسیع ماسه و ریگ است که با طیف رنگی قهوه‌ای روشن، خاکستری و سیاه از گدار باروت که به علت رنگ سیاه و باروتی خاک به این نام خوانده می‌شود پوشیده شده است. همچنین دارای دشت‌هایی از گدازه‌های بازالتی چاله چاله نظیر گندم بریان و پهنه‌های شنی مواج بزرگ‌ترین تپه‌های شنی پوشیده از گیاه است این تپه‌های شنی که نبکا نام دارند یکی از شگفتی‌های همزیستی خاک و آب و گیاه است و به گلدان بیابان نام گرفتند. همچنین می‌توان به کویر پاشتری اشاره کرد که سطح این نوع زمین‌ها اینطور به‌ نظر می‌رسد که پس از بارندگی زیاد خیس شده و تعدادی شتر روی آن راه رفته‌اند.

این راهنمای گردشگری خاطرنشان کرد: ژئوپارک منطقه‌ای است که در آن میراث زمین‌شناسی به خوبی و به صورت پایدار حفظ  و مدیریت می‌شود. به عبارت دیگر ژئوپارک سرزمینی است که یک یا چند جایگاه مهم از نظر علم زمین شناختی، باستان‌شناسی و اکولوژیکی را در خود جای داده است.

وی گفت: این مناطق جزیی از یک شبکه جهانی است که بهترین تجارب را با احترام به حفظ میراث زمین به اشتراک گذاشته و میراث به جای مانده از فعالیت‌های طبیعی و بشری در کره زمین به شمار می‌رود که معیار اصلی آن‌ها استراتژی توسعه پایدار است لذا در این میان هر کشوری که از تاریخ کهن و پیچیدگی‌های زمین شناختی بیشتری برخوردار باشد، پتانسیل مناسبی را در توسعه این صنعت به همراه خواهد داشت. همچنین هدف اصلی از ایجاد ژئوپارک‌ها، حراست وحفاظت از میراث زمین است که درمعرض صدمات ناشی از فعالیت‌های انسانی قرار دارد.

بنی‌واهب افزود: در ایران ژئوپارک قشم اولین ژئو پارک خاورمیانه است که در سال 1385 به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک ها درآمد و در اسفند سال 1388 با تائید مجدد یونسکو در این شبکه باقی ماند. درحال حاضر ۲۵ ژئوپارک در این شبکه قرار دارند که از این تعداد، ۸ ژئوپارک در چین و ۱۷ عدد نیز در محدوده اروپا قرار دارد.  این ژئوپارک‌ها در خصوصیات کلی مشترک هستند، اما هرکدام درمورد یا موارد خاصی نادر یا منحصربه فردند که باعث تمایز آن‌ها از دیگر مناطق می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: راهنمای تورهای زمین شناسی، کارشناسی است که با گذراندن دوره‌های مخصوص راهنمایان گردشگری و همچنین آشنا بودن با پدیده‌های زمین شناسی، در خدمت گروه‌های گردشگری قرار می‌گیرند که وظیفه این راهنما توضیح علمی و توصیف پدیده‌های زمین شناسی برای گردشگران و پیشبرد اهداف آموزشی است. او به صورت دائم در منطقه حضور دارد و به گروه‌های مراجعه‌کننده خدمت می‌کند لذا باید در ژئوپارک موردنظر، دفتری برای استقرار این راهنمایان در نظر گرفته شود.

این مدرس استاد دانشگاه مزایای موفقیت یک ژئو پارک را فقرزدایی منطقه‌ای، حفظ طبیعت و ارتقای فرهنگی و علمی افراد محلی و گردشگران دانست و یادآور شد: ثبت و حفظ  ژئو پارک‌ها در فهرست یونسکو دشوار و طولانی است و به مدیریتی قدرتمند نیاز دارد، زیرا ژئوپارک‌های به ثبت رسیده در جهان به طور دوره‌ای هر چهار سال یکبار توسط یونسکو ارزشیابی مجدد می‌شوند.

وی افزود: اگر ژئوپارک‌هایی که از نظر توسعه، مدیریت بهره‌برداری، حفاظت و دیگر پارامترهای موردنظر یونسکو دچار ضعف شوند و پیشرفتی نداشته باشند، ابتدا کارت زرد دریافت می‌کنند و دوسال برای اصلاح شرایط به آنان مهلت داده می شود که پس از دو سال یا موفق به دریافت کارت سبز و تائید چهار ساله می‌شوند اما در صورت عدم پیشرفت در مهلت زمانی تعیین شده، کارت قرمز دریافت می‌کنند و از فهرست یونسکو حذف می‌شوند.

بنی‌واهب با اشاره به اینکه نخستین پارک ملی جهان "یلواستون" در آمریکا احداث شد، گفت: این پارک شهرتش را مدیون حیات وحش و ویژگی‌های انرژی زمین‌گرمایی خود و به خصوص جلوه محبوب آن "آبفشان الد فیثفول" است. این پارک ملی دارای اکوسیستم‌های متنوعی است ولی جنگل‌های کوهستانی، اکوسیستم غالب آن را شکل می‌دهد. این پارک ملی در ۱ مارس ۱۸۷۲ توسط کنگره ایالات متحده آمریکا، به عنوان یک پارک ملی در ایالت وایومینگ بنا شد و سپس در ایالت‌های مونتانا و آیداهو گسترش یافت.

وی به کوهستان هونگ‌شان یا کوه زرد در رشته‌ کوه‌های جنوب استان آنهویی در شرق چین که  سال ۱۹۸۷ به عنوان مکانی طبیعی و فرهنگی در میراث جهانی یونسکو ثبت شد، اشاره کرد و گفت: این کوه به دلیل مناظر زیبای همچون غروب، درختان کاج و قله‌های گرانیت میان ابرها موضوع مکرر نقاشی‌های سنتی چینی، نوشتارهای ادبی و عکاسی‌های مدرن است.

این مدرس استاد دانشگاه: ژئوپارک ایگوئاچو در آرژانتین و برزیل به خاطر آبشارهای فراوان و گونه‌های مختلف پرندگان ساکن در آن دارای شهرت جهانی است و توده بزرگی از گردآب که از سقوط آب‌های آبشار تولید می‌شوند، موجب غنای گونه‌های گیاهی این پارک شده است.

بنی‌واهب با اشاره به گنبد نمکی معروف ایران که ثبت جهانی شده است، یادآور شد: این گنبد در فاصله90 کیلومتری جنوب شرقی شیراز و 20 کیلومتری جنوب غرب شهرستان فیروزآباد قرار دارد. برجستگی‌هایی توسط نمک به علت حرکات و بالا آمدن آن ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر گنبد نمکی عبارت است از ساختمان زمین ‌شناسی گنبدی شکل که هسته آن از نمک تشکیل شده است و بدیهی است که اشکال خارجی تمامی گنبدهای نمکی یکسان و یک شکل نبوده و بستگی به سنگ‌های پوششی ، فشار درونی و میزان آن دارد.