به گزارش ایسنا، تحولات نظم بین‌المللی در سال‌های اخیر باعث جابه‌جایی سریع قدرت در عرصه جهانی شده و نظم مذکور به‌دلیل جهانی‌شدن و پیامدهای آن تحت تأثیر قرار گرفته است. تا پیش از پایان جنگ سرد در قالب رهیافت رئالیسم، سطح تحلیل نظام بین‌الملل بود و این ساختار چنین بود که ترتیبات امنیتی در مناطق مختلف را از بالا به پایین شکل می‌داد. اما بعد از جنگ سرد و به‌ویژه پس از 11 سپتامبر 2001 مشخص گردید که امنیت بین‌الملل به‌گونه‌ای از پایین به بالا شکل می‌گیرد و این مناطق هستند که شکل‌دهنده نظام بین‌الملل می‌باشند. دراین‌راستا، واقعیت‌ها و پویایی‌های جدید در منطقه غرب آسیا به‌خصوص بعد از بیداری اسلامی، باعث تقویت نقش پیشران‌های منطقه‌ای شده که طبعاً کارکرد مداخله‌گرایانه عوامل فرامنطقه‌یی و در رأس آنها آمریکا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نتیجه این که امنیت و سیاست در خاورمیانه بیش از گذشته و به تبع امنیت کل جهان درحال منطقه‌یی شدن است. بر این اساس، در کنار قدرت‌های جهانی، قدرت‌های منطقه‌یی از قابلیت بیشتری برای شکل‌دهی به ترتیبات امنیت منطقه‌یی برخوردار شده‌اند.
افزون بر این، درگرفتن جنگ‌های بی‌پایان در گستره وسیعی از جغرافیای غرب آسیا باعث شده تا تعریف «آینده» برای بخش‌های بیشتری از مردمان این منطقه غیرممکن گردد. دولت در پهنه وسیعی از خاورمیانه هیچ‌گاه پدیده جذابی نبوده است. اما اکنون در غیاب دولت، بخش‌های مهمی از منطقه هرج و مرج فاجعه‌آمیز را تجربه می‌کنند. در بخش‌های وسیعی از منطقه دولت همواره ضعیف و غرق در فساد بوده و ضعف ساختاری این نهاد باعث شده تا امنیت حتی به‌معنای هابزی آن به کیمیایی در این منطقه تبدیل شود. قدرت‌های سیاسی اکنون در بخش‌های وسیعی از خاورمیانه با چالش‌های چندلایه درونی و بیرونی مواجهند و بعید است بتوانند از پس این چالش‌ها برآیند. نتیجه آنکه گروه‌های بیشتری حق انحصاری دولت در استفاده مشروع از زور را به چالش کشیده‌اند و قلمرو آن را محدودتر ساخته‌اند.
در غرب آسیای فعلی، نظم منطقه‌ای در حال تغییر چشمگیر است و موازنه قدرت در آن و روابطی که این موازنه را مشخص می‌سازند به شکل واضح مشخص نیستند. در زمان کنونی، نظم نوینی در حال شکل‌گیری است که به‌نظر می‌رسد این نظم در غیاب یک اصل سازمان‌دهنده مشخص در حال تکامل باشد. به جای چنین اصلی، مجموعه‌ای از تحولات هم‌پوشان، پویا و اغلب متناقض چیرگی خود را بر غرب آسیا نشان داده‌اند که باعث پیچیدگی چشم‌انداز آن شده‌اند. در پی تحولات اخیر نیز چالش‌های امنیتی منطقه بزرگ‌تر، متعددتر و پیچیده‌تر شده‌اند درحالیکه توانایی دولت‌ها چه دولت‌های منطقه‌ای و چه دولت‌های فرامنطقه‌ای، برای پرداختن به چالش‌های مذکور کاهش یافته است.
تغییر ژئوپلیتیک موازنه در خاورمیانه تحت تأثیر تغییرات ساختاری بزرگ‌تر مرتبط با جایگاه و وزن نسبی بازیگران خاص قرار گرفته است. کاهش نفوذ نسبی ایالات متحده و اروپا در خاورمیانه و متعاقب آن افزایش نقش‌های بازیگران منطقه‌ای و نقش‌های منطقه‌ای بازی‌ساز روسیه و چین، بازخیزش رقابت ژئوپلیتیک بین ایران و عربستان سعودی، پیدایش واحدهای نیمه مستقل(مانند دولت اقلیم کردی) و تضعیف ساختار دولت –ملت و در نهایت افزایش چشمگیر و فزاینده نقش بازیگران غیردولتی در شکل دادن به تحولات منطقه‌ای از جمله عواملی هستند که در تغییر ژئوپلیتیک موازنه قدرت در خاورمیانه تاثیری جدی داشته‌اند.
مجموع این تحولات باعث شده تا موضوع نظم امنیتی منطقه‌ای نوظهور در غرب آسیا، به امری حیاتی و مهم تبدیل شود. ایران به‌عنوان یکی از مهمترین بازیگران منطقه و تاثیرگذار بر پیدایش نظم جدید، برای حفظ جایگاه خود و تامین امنیت و منافعش در آینده نیازمند بینش دقیقی از این نظم و راهبرد مناسب در قبال آن است. لذا امنیت ایران بستگی بسیار زیادی به کیفیت فکر نخبگان آن درباره منطقه و شناخت دقیق پویایی‌ها و گرایش‌های آن دارد و ازاین‌رو پرداختن به منطقه، مسائل قدیمی و نوظهور آن، آینده‌پژوهی و گردآوری دیدگاه نخبگان در این زمینه در قالب یک همایش می‌تواند برطرف‌کننده نیاز حیاتی فوق و گامی مهم در رسیدن به سیاستی اجماعی درقبال منطقه و آینده آن باشد.
اهداف این همایش عبارت از
1. شناخت منطقه و ارائه تحلیل دقیق از آن: شناسایی مؤلفه‌ها، متغیرها و پویایی‌های جدید تأثیرگذار در نظم جدید در سطوح ملی، منطقه‌ای و جهانی، و فرارفتن از تحلیل‌های سطحی موجود و رسیدن به یک تحلیل دقیق، علمی و آینده‌نگرانه از منطقه؛
2. تولید و تقویت ادبیات فکر و ایده: پرداختن به مسائل و موضوعاتی که جای آنها در ادبیات بحث خالی است و تقویت ادبیات موجود در برابر مسائل و موضوعاتی که به‌دلیل سرعت سیر تحولات، ادبیات آنها نیازمند تقویت و بازنگری است؛
3. مشارکت در تصمیم‌سازی: پیدا کردن تحلیل دقیق و سپس اجماعی‌سازی این تحلیل و فهم از منطقه؛
4. موجه‌سازی- اجماع‌سازی: شکل‌گیری اجماع نخبگان و موجه‌سازی سیاست ایران برای منطقه و جهان و اقناع‌سازی منطقه‌ای و جهانی؛
5. آینده‌پژوهی نظم امنیتی غرب آسیا: شناخت پویایی‌های آتی منطقه‌ای و طرح سناریوهای مرتبط.
محورها و موضوعات
1. مبانی نظری و مفهومی
ـ رویکردهای نظری به نظم و امنیت در غرب آسیا؛
ـ رویکردهای فرانظری به نظم و امنیت در غرب آسیا؛
ـ روش‌شناسی مطالعات امنیت و نظم در غرب آسیا؛
ـ تحول تاریخی مفهوم امنیت در غرب آسیا؛
ـ مبانی تغییر؛
- مبانی مفهومی و نظری غرب آسیا.
2. ماهیت نظم منطقه‌ای نوظهور
ـ ویژگی‌ها و مختصات نظم نوظهور؛
ـ الگوهای نظم امنیتی در غرب آسیا (امنیت دسته‌جمعی، موازنه قدرت، کنسرت، هژمونی، همگرایی و ...)
ـ پیشرانها و روندهای راهبردی و نوظهور منطقه‌ای؛
ـ ویژگی‌ها و مختصات بی‌نظمی کنونی، مناقشات قدیمی، و اتحادهای جدید؛
ـ پسابرجام و چشم‌انداز منطقه‌ای ایران.
3. قدرت‌های فرامنطقه ای و نظم منطقه‌ای
ـ آمریکا و منطقه (میراث اوباما و دولت بعدی آمریکا، آمریکا و خلیج فارس، آمریکا و داعش، چالش‌ها و تضادهای سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا و ...)؛
ـ اروپا و منطقه (اتحادیه اروپا، فرانسه، بریتانیا، آلمان، اسپانیا، ایتالیا و یونان)؛
ـ روسیه و منطقه (روسیه و ترکیه، روسیه و سوریه، روسیه و ایران، روسیه و شورای همکاری، روسیه و کردها و ...)؛
ـ چین و منطقه (راه ابریشم جدید، چین و ایران، چین و شورای همکاری، چین و سوریه، چین و مصر و ...)؛
ـ هند و منطقه؛
ـ الگوهای رقابت و همکاری قدرت‌های بزرگ در منطقه.
4. قدرت‌های منطقه‌ای و نظم منطقه‌ای
ـ ترکیه و منطقه؛
ـ عربستان و منطقه (یا شورای همکاری و منطقه)؛
ـ رژیم صهیونیستی و منطقه؛
ـ مصر و منطقه؛
ـ الگوهای رقابت و همکاری قدرت‌های منطقه‌ای.
5. چالش‌ها و فرصت‌های منطقه‌ای
ـ چالش‌های امنیتی سخت؛
ـ چالش‌های اجتماعی ـ سیاسی؛
- چالش دولت ملی در غرب آسیا؛
ـ چالش‌های ژئوپلیتیکی؛
ـ چالش‌های زیست‌محیطی؛
ـ چالش‌های ایجاد ثبات منطقه‌ای؛
ـ رقابت قدرت‌های فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای.
6. مسائل نوظهور و نظم امنیتی خاورمیانه
ـ افراط‌گری مذهبی و تروریسم (داعش، الگوهای جدید جهاد سلفی، دایاسپورا و جنبش‌های جهادی، القاعده در برابر داعش و غیره)؛
ـ بیداری اسلامی (دستاوردها و شکست‌ها، نقش و مسئولیت‌های بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، نقش و مسئولیت‌های بازیگران محلی)؛
ـ بازیگران فروملی؛
ـ دولت‌های ورشکسته (سوریه، یمن، و عراق)؛
ـ مسئله کردی؛
ـ خلع سلاح هسته‌ای؛
ـ امنیت انسانی؛
- روندهای نظامی در غرب آسیا.
7. اقتصاد سیاسی بین‌الملل و نظم نوظهور منطقه‌ای
ـ پیامدهای اقتصادی ـ سیاسی منطقه‌ای نظم نوظهور؛
ـ پیامدهای اقتصادی ـ سیاسی فرامنطقه‌ای نظم نوظهور؛
ـ انرژی و نظم منطقه‌ای غرب آسیا؛
ـ پسابرجام و اقتصاد منطقه‌ای.
8. آینده نظم منطقه‌ای غرب آسیا
ـ غرب آسیا در قرن 21: معماری منطقه‌ای درحال ظهور؛
ـ غرب آسیا: سناریوهای احتمالی؛
ـ امنیت جامع در خاورمیانه در حال ظهور؛
ـ زمینه‌های آتی همکاری (اقتصادی، زیست محیطی، اجتماعی، فرهنگی، و آموزشی)؛
ـ مناقشات آتی (مناقشات بر سر آب، منابع انرژی، مناقشات فرامرزی قومی ـ فرهنگی، مناقشه رژیم اسراییل با فلسطین، و مناقشات ارضی)؛
ـ درک‌های امنیتی و همکاری در غرب آسیا.
9. ایران و نظم نوظهور منطقه‌ای
ـ روابط ایران و قدرت‌های بزرگ و نظم منطقه‌ای؛
ـ روابط ایران و قدرت‌های منطقه‌ای و نظم منطقه‌ای؛
ـ راهبرد ایران در قبال نظم منطقه‌ای؛
ـ نظم مطلوب منطقه‌ای ایران؛
ـ ایران و کشورهای همسایه؛
ـ هژمونی منطقه‌ای ایران: چالش‌ها و فرصت‌ها.
10. معماری نظم امنیتی غرب آسیا
این همایش با همکاری مرکز تحقیقات استراتژیک ،موسسه فرهنگی مطالعاتی و تحقیقات بین‌المللی (ابرار معاصر تهران)، مرکز بررسی‌های استراتژیک امنیت ملی، مرکز پژوهش های مجلس ،مرکز بررسی های استراتژیک امنیت ملی ،مرکز پژوهش های مجلس ،مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری ،مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی ،دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی و پژوهشکده مطالعات راهبردی برگزار می شود.
انتهای پیام
نظرات