مردم بریتانیا، در همه‌پرسی که روز پنجشنبه برگزار شد در نهایت باعث شدند بعد از حدود چهار دهه، کشورشان اولین سرزمینی باشد که از اتحاد فراملی اروپا خارج شود. هم حجم زیادی از احساسات ملی‌گرایانه در این تصمیم موثر بوده است و هم ترس‌های محافظه‌کارانه؛ از قوانین پذیرش مهاجران در اتحادیه اروپا گرفته تا نگرانی در مورد این که ادامه ماندن در اتحادیه آزادی های مردم را کمتر کند و موقعیت‌های کاری کمتری برای مردم وجود داشته باشد.

آمار ها نشان می‌دهد که بیشتر کسانی که به خروج از اتحادیه رای داده‌اند، در دوره میانسالی و کهنسالی‌شان قرار دارند و در قسمت‌های جنوبی بریتانیا، در انگلستان زندگی می‌کنند، در حالی که 18 تا 34 ساله‌ها و سرزمین‌های شمالی شامل اسکاتلند و ایرلند خواهان ماندن در اتحادیه بوده‌اند. رای‌گیری که تمام شد روشن شد که با تصمیم حدود 51 درصد مردم، بریتانیا از اتحادیه خارج خواهد شد.

«دیوید کمرون» که حالا در ششمین سال نخست‌وزیری‌اش قرار دارد و کابینه بریتانیا هم از او حمایت می‌کند، قبلا گفته بود که نتایج همه‌پرسی هر چه باشد او تا 2020 و انتخابات آینده مجلس نخست‌وزیر باقی خواهد ماند. او که نتایج همه‌پرسی برخلاف تصورش رقم خورد، در روز رای‌گیری تلفنی با مردم صحبت و خانه به خانه تلاش می‌کرد رای بیشتری برای ماندن در اتحادیه به صندوق‌ها ریخته شود، صبح روز جمعه در اظهارات کوتاهی گفت که تصمیمش را عوض کرده است: «من برای مدت‌ها هدایت این کشتی را به عهده داشته‌ام اما حالا با این رای فکر می‌کنم دیگر قرار نیست کشتی را به سمت مقصد بعدی‌اش هدایت کنم.»

او گفت که دولتش تا آپریل امسال، یعنی حدود سه ماه دیگر کناره‌گیری خواهد کرد تا رقیب راست‌گرایش «بوریس جانسون» که چند ماه پیش در رقابت با «صادق خان» کاندیدای مسلمان شهرداری لندن شکست خورده بود، از نظر بسیاری محتمل‌ترین گزینه برای ساکن شدن در خانه نخست‌وزیر بعد از رفتن کمرون باشد.

«جرمی کوربن» رهبر حزب کارگر که در میان جوانان محبوبیت زیادی دارد، هنوز نه در مورد خروج از اتحادیه و نه در مورد کناره‌گیری کمرون اظهار نظر نکرده است، هر چند تصاویر ضبط شده از او در حال گوش کردن به اظهارات صبح دیروز کمرون نشان می‌دهد که آقای کوربن هم از شرایط جدید چندان راضی نیست. بعضی او و حزبش را متهم می‌کنند که در اطلاع‌رسانی در مورد مواضع حزب کارگر در رفراندوم کوتاهی کرده و به همین دلیل شانس جذب آرای بیشتر به نفع ماندن در اتحادیه را از دولت گرفته است.

صبح دیروز بعد از اعلام نتایج همه‌پرسی در بریتانیا موجی از اظهار نظرها و تغییرات به راه افتاد، ارزش پوند، واحد پول انگلیس حدود 3 درصد کاهش پیدا کرد، که برای بسیاری موجب نگرانی شد، گمانه‌زنی‌ها در مورد قوانین جدید برای کار غیربریتانیایی‌ها در این کشور بالا گرفت و همین طور اظهار نظر های ضد و نقیض فعالان سیاسی که بنا به جایگاهشان از این تصمیم مردم خوشحال یا ناراحت بودند.

نخست‌وزیر اسکاتلند یکی از اولین کسانی بود که تلویحا از رای بریتانیا به خروج ازاتحادیه ابراز تاسف کرد. او در سخنان کوتاهی گفت : « آمار نشان می‌دهد بیشتر مردم اسکاتلند تمایل داشته‌اند در اروپا بمانند؛ بنابراین ما به عنوان دولت هر کاری که از دستمان بر می‌آید انجام می‌دهیم تا این امکان فراهم شود.»

اوایل سال جاری، رفراندوم در اسکاتلند برای جدایی از بریتانیا با رای بسیار نزدیک، به ماندن این کشور در بریتانیا منجر شد و جنبش‌های خواهان استقلال هنوز امیدوار هستند که بتوانند در آینده با برگزاری رفراندومی دیگر کشور مستقل اسکاتلند را ایجاد کنند. همزمان «دونالد ترامپ» نامزد جمهوریخواهان در انتخابات آینده ریاست‌جمهوری آمریکا که در اسکاتلند به سر می‌برد بعد از این که یک معترض در سخرانی‌اش اختلال کوتاهی ایجاد کرد، خطاب به مردم اسکاتلند گفت خوشحال است که برتانیا به خروج از اتحادیه رای داده است!

اظهار نظر سایر مقامات در اتحادیه اروپا هم روی طیفی وابسته به گرایش‌های سیاسی و موقعیتشان قرار داشت. «مارتین شولتز» رییس پارلمان اروپا ظهر دیروز گفت که به نظرش بعید است کشورهای دیگر در مسیر بریتانیا گام بردارند و از اتحادیه خارج شوند، او در کنار این گفت که مذاکرات خروج بیریتانیا از اتحادیه باید هرچه سریع‌تر آغاز شود.

در کنار این و یک دو جین اظهار نظر کارشناسان دیگر از سر تا سر اروپا که معتقد بودند «کمرون باید هزینه تصمیمش در مورد به رفراندوم گذاشتن ماندن در اتحادیه را بپردازد»، « کشورهای کم‌ قدرت‌تری مانند ایتالیا حالا با تغییرات جدید در اتحادیه جایگاه بالاتری خواهند داشت.» و مانند این‌ها، همه منتظر بودند که ببنند «آنگلا مرکل» صدر اعظم مهم‌ترین قدرت اتحادیه اروپا چه موضعی خواهد گرفت.

مرکل که انتظار می‌رفت از نتایج رفراندوم بریتانیا بسیار ناراحت باشد در اظهارات کوتاهی تصمیم بریتانیا برای خروج از اتحادیه را ضربه به وحدت اتحادیه و روند نزدیکی کشورهای اروپایی به هم دانست و گفت که روز سه‌شنبه در این مورد با باقی رهبران اروپایی صحبت خواهد کرد.

«فرانسوا اولاند» که کشورش در کنار آلمان و بریتانیا یکی از سه پایه قدرت اتحادیه اروپاست، هم ظهر دیروز با ابراز تاسف از خروج برتانیا از اتحادیه گفت که این خبر بدی برای اقتصاد نه تنها برای بریتانیا و اروپا بلکه برای تمام جهان است.

با این حال سیاست‌مدار راست‌گرای فرانسوی «مارین لوپن» که از نتایج رفراندوم بسیار خوشحال بود در توییترش نوشت این «پیروزی آزادی» است و ابراز امیدواری کرد که به زودی در فرانسه و باقی کشورها هم همه‌پرسی‌های مشابه برگزار شود.

جدای از این حرفها روی زمین هم اتفاقاتی جریان دارد. شهردار «کاله» شهری در نزدیکی مرز فرانسه و انگلیس گفته است که دیگر به مهاجرانی که قصد سفر به انگلستان را دارند اسکان نخواهد داد و انگلستان باید خودش برای آنها فکری بکند.

شهردار لندن اما در یک پست فیس‌بوکی ترجیح داده به مهاجرانی که همین حالا دراین شهر زندگی می‌کنند اطمینان دهد که تصمیم اخیر بر زندگی آنها تاثیر نخواهد گذاشت. او نوشته است: « ما میزبان حدود یک میلیون مهاجر در لندن هستیم و به دیگران هم خوش‌آمد می‌گوییم. اطمینان می‌دهم که تصمیم اخیر تاثیری بر زندگی مهاجرانی که در لندن کار و زندگی می‌کنند نخواهند گذاشت.»

حجم بالای مبادلات تجاری بین بریتانیا و قدرت‌های تجاری دیگر اروپا باعث شده است خوش‌بینی‌هایی در مورد عدم نیاز به پرداخت هزینه‌های گمرکی که در چارچوب حضور در اتحادیه اروپا از روی قیمت واردات کم می‌شد، وجود داشته باشد. «بوریس جانسون» یک روز قبل از رفراندوم روز پنجشنبه گفته بود که کشورهای اروپایی با در نظر گرفتن حجم تجارت با بریتانیا در پی خروج از اتحادیه هزینه‌های تازه برای تجارت تصویب نخواهند کرد، با این حال سیاست‌گذاران اقتصادی به خصوص در آلمان امیدوار هستند که تصمیم برای خروج بریتانیا از اتحادیه، آلمان را میزبان شرکت‌هایی بکند که تا به حال ترجیح می‌دادند در قلب تجارت دنیا، بریتانیا، باقی بمانند.

پوند حالا در پایین‌ترین قیمت خود در 31 سال گذشته قرار دارد، و وال‌استریت بورس آمریکا، بدترین سقوط خود در 10 ماه گذشته را تجربه می‌کند، داوجونز 3.4 درصد و استاندارد اندر پور 3.6 درصد کاهش داشته‌اند. بورس ژاپن در یک روز 7.6 درصد سقوط کرده و شاخص آن 1200 واحد پایین آمده که از زمان زلزله فوکوشیما در 2011 بی‌سابقه بوده است. با این که بانک انگلند تلاش می‌کند مردم و فعالان اقتصادی را قانع کند که زلزله‌ای رخ نداده،‌ اما بانک جهانی پیش‌بینی کرده است که ارزش برابری پوند که قبل از رفرادوم 1.5 برابر دلار بود،‌ و روز گذشته به 1.3 رسید، ‌تا پایان سال جاری میلادی به 1.2 برسد.

احساسات جوان‌ها بالا گرفته، آن‌ها که باید با تصمیمی که پیرترها در آن موثر بوده‌اند، ‌آینده خود را بر اساس تغییرات ساختاری در اتحادیه اروپا و بریتانیا بسازند، عصبانی و دچار سردرگمی هستند، چند مورد اعتراض خیابانی در لندن دیده شده است و مخالفان در حال امضاء جمع‌کردن هستند،‌ طوماری که تا صبح یک روز بعد از رای‌گیری 998 هزار امضاء داشته و امضاهای آن در حال بیشتر شدن است تا از مجلس بریتانیا بخواهد که رفراندوم را تجدید کند، طبق قانون اگر طوماری 100000 امضا داشته باشد مجلس موظف به بررسی آن است؛ در توضیح برای این درخواست آمده است که اگر در رای‌گیری برای ماندن یا رفتن رای به نفع یکی از تصمیم‌ها کمتر از 60 باشد، در شرایطی که کمتر از 75 درصد واجدین شرایط در رای‌گیری شرکت کرده باشند،‌ همه‌پرسی باید تکرار شود.

عده‌ای با اشاره به نزدیکی آرا در رفراندوم کمرون را متهم می‌کنند که بدون اطمینان از وجود یک اکثریت قابل قبول،‌ دستور رفراندوم داده است؛ در صورتی که موضوعات به این مهمی در سیاست خارجی و اقتصاد نباید به رفراندوم گذاشته شوند یا این که حداقل برای تصویب آنها باید شرط کسب دو سوم آرا در نظر گرفته شود.

به نظر می‌رسد زلزله به سختی، برتانیا، اتحادیه و کشورهای دورتر، چین و ژاپن و آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است، اقتصاد تمام بازارهای دنیا، ‌سیاست خارجی، به خصوص در اروپا و سیاست داخلی کشورهای بزرگ اروپایی و خود بریتانیا به شدت متاثر از نتایح رفراندوم است، رهبران اتحادیه اعلام نشست اضطراری کرده‌اند تا بریتانیا را تحت فشار بگذارند که مذاکرات برای خروج از اتحادیه را هر چه سریع‌تر آغاز کند، اما عده‌ای هنوز به دنبال راهی هستند تا به صبح قبل از رفراندوم برگردند.

بیزینس اینسایدر، ‌دیروز در یک گزارش تحلیلی با نگاهی به قوانین داخلی مجلس بریتانیا نوشته است با این که مردم به خروج از اتحادیه رای داده‌اند اما نتایج نظرسنجی برای پارلمان الزام آور نیست و از نظر تئوری می‌تواند کاملا نادیده گرفته شود؛ آن هم در شرایطی که اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان مجلس بریتانیا، علاقه‌مند به اتحادیه هستند و فایننشنال تایمز در مصاحبه ای با یک متخصص دانشگاهی در مورد وضعیت جدید تمام بند های قانونی را که طی آن مجلس می‌تواند از تصویب نتایج همه‌پرسی که به عنوان #Brexit مشهور شده است، خودداری کند منتشر کرده است. 

با این که هیجان‌ها هنوز بسیار زیاد است و سیلی از تحلیل‌ها و ابراز نگرانی‌ها در مورد آینده میان‌مدت اتحادیه و بریتانیا بعد از رفراندوم جاریست،‌ خروج بریتانیا از اتحادیه زمانی قانونی و نهایی خواهد شد که بریتانیا ماده 50 پیمان لیسبون را امضاء کند؛ اتفاقی که هنوز نیفتاده است!

ایسنا - فاطمه کریمخان