چندی پیش خبر خارج‌کردن یک توده 20 کیلوگرمی از شکم زنی در بیمارستان امام خمینی تهران، منتشر شد. این توده 20 کیلویی که درون رحم زنی 47 ساله رشد کرده، به دلیل مراجعه دیرهنگام او بزرگ شده بود و تقریبا وزنی معادل یک سوم وزن این زن پیدا کرده بود. دکتر "شهرزاد شیخ‌حسنی" عضو هیات علمی دانشگاه تهران و فوق تخصص آنکولوژی زنان مجتمع پزشکی امام خمینی و دکتر "ستاره نصیری" عضو هیات علمی دانشگاه مازندران و دانشجوی دوره فوق تخصص آنکولوژی دانشگاه تهران انجام این عمل را بر عهده داشتند، همچنین دکتر "ستاره اخوان" هم این گروه را همراهی کرده است. دکتر شیخ‌حسنی و دکتر نصیری با حضور در ایسنا درباره این جراحی، همچنین سرطان‌های زنان و علائم و راه‌های پیشگیری از آن اطلاعاتی ارائه کردند.

شیخ‌حسنی معتقد است که آنقدر سرطان در باور عمومی به بیماری ترسناکی بدل شده که برخی ترجیح می‏‌دهند با وجود مشاهده علائم بیماری به پزشک مراجعه نکنند. او همچنین می‌گوید متاسفانه زنان ایرانی برای سلامت خود اهمیت قائل نیستند و به دلیل بی‌توجهی تنها وقتی بیماری آن‌ها پیشرفته شد به پزشک مراجعه می‌کنند.

دکتر شهرزاد شیخ حسنی فوق تخصص آنکولوژی

دکتر شیخ‌حسنی درباره عمل جراحی توده 20 کیلویی گفت: بیمار زنی 47 ساله بود که به دلیل بزرگی شکم به ما مراجعه کرد، ما با بررسی‎ها متوجه شدیم که منشاء توده رحم است، شکم بیمار از یک حاملگی سر موعد هم بزرگ‌تر بود، به دلیل بزرگی توده و فشاری که وارد می‌کرد، تشخیص ما خارج کردن توده از بدن بیمار بود، توده بسیار بزرگ بود و خارج‌کردن رحم با توده‏‌ای به آن بزرگی، خیلی دشوار. حالب‎ها و عروق کف لگن در آن وضعیت بیشتر از رحم نرمال چسبیده است. بعد از عمل البته بیمار مشکلی نداشت. پاتولوژی، توده را شبیه به میوم رحمی تشخیص داده و احتمال بدخیمی برای توده مطرح است، اما اینکه توده خوش‌خیم یا بدخیم است، هنوز مشخص نیست و ما منتظر نظرات بعدی پاتولوژی هستیم.

توده 20 کیلویی

دکتر شیخ‌حسنی: من در طول سال‌هایی که به اتاق عمل می‎روم، با توده‎های بزرگ مواجه بوده‌‏ام، اما توده‎ای به این اندازه را هرگز ندیده‎ام. ما جستجویی هم انجام دادیم و در کشورهای دیگر هم، چنین توده‎ای مشاهده نشده است. وزن این توده تقریبا یک سوم وزن بیمار بود، موقع عمل هم مشکل خاصی نداشتیم و امکانات ما در بیمارستان امام خمینی کافیست، قبل از عمل هم تا به عروق کف لگن و حالب‎ها رسیدیم، عروق تغزیه‌کننده رحم را بستیم و بعد ادامه عمل را انجام دادیم که بیمار خون‌ریزی شدید و تهدیدکننده، نداشته باشد. این بیمار تا به حال ازدواج نکرده بود و اصولا در ایران قبل از ازدواج معاینه واژن انجام نمی‌شود و همین عدم غربالگری می‌تواند دلیل رشد توده در بدن ایشان باشد. رشته تخصصی ما آنکولوژی یا سرطان‌های زنانه مانند سرطان‌های تخمدان، دهانه رحم، رحم و سرطان‌های ژنیتال است و در واقع بیمارانی که مشکوک به سرطان‌های زنان هستند، برای اینکه بهترین درمان را دریافت کنند بهتر است که به متخصص سرطان‌های زنان مراجعه کنند.

توده 20 کیلویی

توده 20 کیلویی

ایسنا: در سال‌های اخیر به نظر می‌رشد که سرطان بدل به بیماری رایجی در کشور شده و یا دست کم در باور عمومی به این صورت است، آیا شما هم چنین رشدی را می‌بینید؟

ستاره نصیری: بخشی از زیادشدن سرطان، ممکن است به دلیل کشف بیشتر آن باشد. بیمارها این روزها سریعتر به پزشک مراجعه می‌کنند، شاید این سرطان‌ها در گذشته هم بوده و کشف نمی‌شده، یکی دیگر از دلایل افزایش افراد مبتلا به سرطان شرایط جدید محیطی چون آلودگی و امواج است که در همه دنیا وجود دارد. چاقی به دلیل سبک زندگی نامناسب هم در حال اپیدمی در جهان است و یکی از عوامل موثر بر افزایش سرطان، چاقی است. برای مثال سرطان رحم با چاقی مرتبط است یا در سرطان تخمدان و روده بزرگ عدم مصرف سبزیجات موثر است. ما شاید برای در امان ماندن از سرطان نتوانیم عوامل محیطی را کنترل کنیم، اما می‌توانیم با تغییر سبک زندگی خود یعنی کاهش مصرف چربی و فست فود، ورزش و افزایش مصرف سبزی و میوه بر این روند تاثیر بگذاریم.

دکتر ستاره نصیری فلوشیپ آنکولوژی

ایسنا: در اکثر کشورهای دنیا خصوصا کشورهای در حال توسعه، زنان طیف آسیب‌پذیری هستند که کمترین آموزش‌ها را می‌بینند، کمترین توجه را به خودشان می‌کنند و از نظر بودجه‌بندی به دلیل فداکاری‌هایی که دارند کمترین هزینه را برای درمان خود در نظر می‌گیرند، این مساله را چقدر در ناشناخته ماندن سرطان‌های زنان و پیشرفت آن‌ها موثر می‌دانید؟

شیخ‌حسنی: این موضوع متاسفانه وجود دارد، اما نسبت به چند سال قبل برنامه‌های مراکز بهداشت و طرح پزشک خانواده پیشرفت کرده است، پرونده‌ها در خانه‌های بهداشت ثبت می‌شوند و این وظیفه بهورز‌هاست که پیگیری‌ کنند که زنان آزمایش‌های لازم را انجام دهند، افراد غربالگری "پاپ اسمیر" شوند و یا بیماران باردار غربالگری شوند. این سبب شده که خوشبختانه ما در روستاها مشکل نداشته باشیم. اما متاسفانه بیماران شهری ما از غربالگری غافل شده‌اند؛ بخش بزرگی از افراد نمی‌دانند که جزو کدام مراکز بهداشت هستند و این درمان‌ها را از کجا دریافت می‌کنند. متاسفانه این باب نیست که افراد در شهرها به مراکز بهداشت مراجعه کنند و ما می‌بینیم که بیماران شهری ما از غربالگری غافل‌ شده‌اند.

کار اصلی مراکز بهداشت که برای زنان انجام می‌دهند، یکی درباره سرطان دهانه رحم است که تست غربالگری آن پاپ اسمیر است. این تست باید سه سال بعد از شروع به ارتباط جنسی آغاز شود و بعد از آن هر سال تکرار شود. این کاری است که در مراکز بهداشت به صورت رایگان برای زنان انجام می‌شود و تشخیص آن بسیار موثر است؛ چون با تشخیص به موقع می‌توان آن را کنترل کرد، اما اگر بیماری تشخیص داده نشود به سرعت پیشرفت می‌کند و بیمار به طرز وحشتناکی از دست می‌رود. درباره سرطان‌های دیگر غربالگری نمی‌شود. اما کار خوب دیگری که در مراکز بهداشت انجام می‌شود، پیگیری زنان باردار است که سبب شده در سال‌های اخیر مرگ و بیماران کم شود.

ایسنا: علائم سرطان‌های زنانه چه هستند؟ و زنان با دیدن چه نشانه‌هایی باید به پزشک مراجعه کنند؟

دکتر شیخ‌حسنی: هر کدام از این سرطان‌های زنان علائم خاص خودش را دارد، اما بیشترین علائمی که می‌تواند نشانه سرطان رحم و دهانه رحم باشد و زنان را نگران بکند، خونریزی‌های غیرطبیعی است، ما زنان زیادی را می‌بینیم که گاه، یکسال خونریزی‌های غیرطبیعی دارند اما مراجعه نمی‌کنند و فکر می‌کنند که طبیعی است و درست می‌شود. خونریزی غیرطبیعی خونریزی‌ای است که خارج از سیکل طبیعی باشد؛ یعنی بین قاعدگی‌ها خونریزی داشته باشند، قبل و بعد از آن خونریزی داشته باشند. البته عوامل دیگری چون درد لگن، بزرگی شکم، تهوع، استفراغ و سیری زودرس هم می‌تواند علائم این بیماری باشد. شاید فکر کنید که این علائم خیلی مشخص است و برای شما عجیب باشد که کسی با این علائم مراجعه نکند؛ اما ما موارد زیادی را داریم که با درجات پیشرفته بیماری به ما مراجعه می کنند. متاسفانه زنان ما بیشترین ارزش را در خانواده برای همسر و فرزندان خودشان قائل هستند و بعد خودشان را در نظر می‌گیرند. بعضی‌ها هم از سر ناآگاهی مراجعه نمی‌کنند و فکر می‌کنند علائم‌شان طبیعی است. اما اصلی‌ترین دلیل همان بی‌توجهی به خود است، همانطور که غذای خوب را برای همسر و فرزندان‌شان می‌گذارند، در زمینه بهداشت هم خودشان را در درجه دوم می‌گذارند.

مشکل دیگری هم هست، زنان مسن ما خجالت می‌کشند از اینکه مشکلات ژنیتال خودشان را مطرح کنند، چون اصولا مستقلا هم به پزشک مراجعه نمی‌کنند و باید با فرزند یا همسرشان در میان بگذارند و همین سبب می‌شود که با یک ضایعه بزرگ در قسمت تناسلی مراجعه کنند، اما خجالت می‌کشند از طرح این موضوع. در جوان‌ترها این مشکل کمتر وجود دارد، چون هم استقلال بیشتری دارند و هم کمتر از معاینه پزشکی خجالت می‌کشند.

ایسنا:متاسفانه در زمینه مسائلی که مربوط به زنان است، اطلاع‌رسانی به اندازه کافی انجام نمی‌شود، مثلا درباره بلوغ دختران یا روابط جنسی اطلاع‌رسانی کافی انجام نمی‌شود، این مشکلات چقدر در افزایش سرطان یا بیماری‌های مخصوص به زنان موثر است؟

فکر می‌کنم این شرایط در سال‌های اخیر بهتر شده است و جوانان ما مطلع‌ هستند، اما کانال‌هایی که از آن کسب اطلاع می‌کنند، درست نیست. برای مثال از پدر و مادر خود سوال نمی‌کنند و به دلیل فاصله‌ای که بین پدر و مادر و بچه‌ها وجود دارد، پدر و مادر بی واسطه با فرزندان خود حرف نمی‌زنند و فکر نمی‌کنند که این مسائل در جامعه مطرح است و بهتر است که بچه‌ها اطلاعات‌شان را از خانواده بگیرند تا از همکلاسی و دیگران. این مشکلات وجود دارد و ما باید این اطلاع‌رسانی را داشته باشیم.

ایسنا: آیا سرطان‌های زنان سن و سال خاصی دارند؟

دکتر نصیری: هر سرطانی سن و سال مختلفی دارد، سرطان رحم را بیشتر مربوط به زنان مسن‌تر و در سن یائسگی و افراد چاق می‌بینیم. ولی سرطان دهانه رحم در خانم‌های جوان شایع‌تر است چون وابسته به روابط جنسی است و چون سن روابط جنسی پایین آمده، سن ابتلا به این بیماری هم پایین آمده است. احتمال ابتلا به این بیماری در کسانی که ارتباط جنسی را پیش از 16 سالگی آغاز کرده‌اند و در کسانی که خود یا همسرشان شریک‌های جنسی متعدد دارند بیشتر است. هچنین مصرف سیگار و اچ.آی.وی بر افزایش این بیماری اثر دارد. سرطان تخمدان هم در هر سنی دیده می‌شود، اما در سن بالای 50 سالگی بیشتر است. اما بر اثر زایمان و شیردهی احتمال ابتلا به آن کمتر می‌شود. به طور کلی اگر هر خانمی الگوی قاعدگی خودش را به دقت چک و به هر انحرافی از این الگو توجه کند، همچنین در سن پایین ازدواج کند و باردار شود و شیردهی داشته باشند، این موارد تا اندازه‌ای جلوی سرطان رحم و تخمدان را می‌گیرد.

در سرطان دهانه رحم یک ویروس به نام "اچ وی" عامل بیماری است، این ویروس متاسفانه در هر ارتباط جنسی تا 75 درصد ممکن است از فردی که ناقل بیماری است منتقل شود، این ویروس در بدن فرد تا دو سال می‌ماند. اگر فرد نقص ایمنی نداشته باشد یا تغذیه مناسبی داشته باشد، ویروس از بین می‌رود، اما اگر نقص ایمنی داشته باشد، به اچ آی وی مبتلا باشد یا کمبود ویتامین آ و دی داشته باشد، ویروس پاکسازی نمی‌شود و تبدیل به سرطان می‌شود. این ویروس در مردان و زنان می‌تواند وجود داشته باشد و در مردان هم می‌تواند منجر به سرطان اندام‌های تناسلی شود. اما اگر افراد چند شریک جنسی داشته باشد، احتمال ابتلا به بیماری در آن‌ها بیشتر است. واکسنی برای این بیماری وجود دارد و از 9 سالگی می‌توان این واکسن را برای دختران و پسران زد. این واکسن را تا 18 و حتی 26 سال هم می‌توان زد. اما زنان مجرد تا هر سنی می‌توانند این واکسن را بزنند. این واکسن 3 دوره دارد که تحت پوشش بیمه هم نیست و حدود 1.5 تا 2 میلیون هزینه دارد. اگر کسی هم مایل به دریافت آن باشد می‌تواند به متخصص زنان مراجعه کند و از داروخانه 13 آبان آن را تهیه کند.

این واکسن البته در بسیاری از کشورها به صورت رایگان برای بچه‌ها تلقیح می‌شود، اما الان اگر به پدر و مادری بگوییم این واکسن را بزنند، فکر می‌کنند ضروری نیست. متخصصان انکولوژی برای فراگیر شدن و یا تحت پوشش کردن این بیمه تلاش کرده‌اند، اما تا کنون این اتفاق نیفتاده است.

ایسنا: ابتلا به سرطان متاسفانه همراه با استرس و غم زیادی است که به هر حال از بیماران به شما هم منتقل می‌شود با این احساسات چطور بر خورد می‌کنید؟

دکتر شیخ حسنی: ما به هر حال مراحل مختلفی را گذرانده‌ایم، من در دروان رزیدنتی وقتی بیمار جوانی را می‌دیدم که مبتلا به سرطان است، تا چند روز افسرده بودم، اما حالا برایم پذیرفتن این شرایط راحت‌تر است. اما در کنار این موضوع، درک ما از شرایط بیمار هم بالاتر رفته است. یعنی بیشتر خودمان را با مریض نزدیک می‌بینیم و با او همذات‌پنداری می‌کنیم. در بیمارستان‌های دولتی به دلیل حجم بالای مراجعه خیلی برای مشاوره با مریض یا دادن آرامش به مریض واقعا وقتی نداریم. همینکه به کارهای درمان بیماران برسیم، خیلی خوب است. چنان حجم مراجعه زیاد است که استرس مریض‌ها هم چندبرابر می‌شود، و کسی هم برای آرامش دادن به بیمار نیست. باید مراکز بیشتری ایجاد شود تا حجم این بیماران کم شود و ما وقت بیشتری در مراجعه‌ها داشته باشیم.

چیزی که از نظر من بسیار ضروریست وجود یک تیم روانپزشکی در کنار بخش ماست که با هم در این زمینه کار کنیم، خصوصا برای زنان که استرس بیشتری را هم تحمل می‌کنند، آن‌ها مادر هستند و نگران وضعیت فرزند خود هستند و حتی برای گذراندن دوران شیمی‌درمانی خودشان هم نمی‌آیند و می‌گویند فرزند ما تنهاست. اگر این مشاوره‌ها به خانواده‌ها داده شود، تحمل بیماری ساده‌تر می‌شود. چون سرطان بیماری‌ای نیست که تنها با یک عمل خوب شود. حتی بیماری که خوب می‌شود باید سه ماه یکبار مراجعه کند و ما می‌بینم وقتی بیماری برای چکاپ هم مراجعه می‌کند چه فشار و بار روانی را متحمل می‌شود.برای همین وجود یک روانشناس در کنار ما می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.

چگونگی برخورد با چنین موضوعاتی خود یک مبحث روانشناسی است و افرادی با چنین شرایطی نیاز به برخورد ویژه‌ای دارند. من خودم را هرگز نمی‌توانم حتی برای یک ساعت جای یک بیمار مبتلا به کنسر بگذارم. وقتی بیمار مبتلا به کنسری را می‌بینم که مثلا آرایش می‌کند و زندگی معمولی‌اش را دارد واقعا خوشحال می‌شوم و می‌گویم کاش من هم مثل او اینقدر قوی باشم. نحوه برخورد با این افراد و کمک به آن‌ها که بتوانند با سیستم جدید زندگی‌شان ارتباط برقرار کنند، در تخصص ما نیست. اما می‌توانست در تخصص ما باشد که ما دوره‌هایی را در این زمینه بگذرانیم و این نحوه برخورد را بیاموزیم و به بیمارمان هم یاد بدهیم. اما متاسفانه در دوره‌های تحصیل ما چنین چیزی را نیاموخته‌ایم و هرچه را می‌دانیم سینه سینه است و تجربه استادن‌مان است که به ما منتقل شده، اینکه چطور به بیمار آرامش بدهیم و چطور اطلاعات درست را به او منتقل کنیم؛ چون ما اصلا نباید به بیمار دروغ بگوییم و او را امیدوار کنیم. اما روانشناسان دوره‌های تخصصی در این زمینه دارند و باید ما از فارغ‌التحصیل‌های زیادی که در رشته روانشناسی داریم استفاده کنیم تا بیماران و خانواده آن‌ها بتوانند با شرایط جدید کنار بیایند.

خانواده‌های زیادی هستند که از ما می‌خواهند به بیمارشان دروغ بگوییم و پشت سر مریض دست تکان می‌دهند که به او بگویید یک توده معمولی دارد، اما همانطور که ما حق نداریم به هیچ کس دروغ بگوییم، نمی‌توانیم به بیمار امیدواری بیش از اندازه بدهیم. این خیانت به بیمار است؛ چون ممکن است او بیماری‌اش را جدی نگیرد و به دنبال درمان نباشد. این حق مریض است که بداند بیماری‌اش چیست و چه راه‌هایی برای درمانش وجود دارد، باید جوری به او اطلاع‌رسانی کنیم که آرامشش برهم نخورد اما با واقعیت بیماری‌اش مواجه شود و درمانش را پیگیری کند.

نصیری: مریض‌های سرطانی و شیمی‌درمانی ما بر خلاف تصوری که هست بسیار قوی هستند، وقتی آدم فکر کند مرگش نزدیک است، انگار بهتر معنی زندگی را می‌فهمد، من ممکن است قدر زندگی را ندانم و بنالم، اما آن‌ها می‌دانند چطور از لحظات زندگی‌شان بهره ببرند. گاهی خود من از آن‌ها انرژی می‌گیرم. وقتی اوضاع بر وفق مرادم نیست، بچه‌ام را ندیده‌ام و غصه می‌خورم، آن‌ها را که ویزیت می‌کنم از آن‌ها امید می‌گیرم. هفته گذشته به خانواده یک دختر 20 ساله‌ که کمتر از یک سال بود که بیماری‌اش تشخیص داده شده بود، گفتیم که او را ببرند خانه و بگذارند که مرگ شیرینی را تجربه کند. این دختر را مادرش بعد از سال‌ها نازایی به دنیا آورده بود. ما این را یاد گرفته‌ایم که بتوانیم چنین چیزی را به خانواده‌ی بیمار بگوییم. دختر هم از خانواده‌اش حتی قوی‌تر بود، چیزهایی را که دوست داشت از آن‌ها می‌خواست. اینکه دوست دارد چه افرادی را ببیند و غیره. او تومور بدخیم و نادری در درون رحمش داشت و کاملا شانس در این بیماری تاثیر داشت. این دختر بسیار زیبا بود و قوی، فکر می‌کنم تا همین حالا هم دیگر در قید حیات نباشد. ما بیمار دیگری هم داشتیم که یک نوزاد 4 ماهه داشت و سرطان درجه چهار تخمدان داشت، به من می‌گفت کاش تا دو سالگی فرزندم زنده بمانم تا او را به فرزند بزرگترم بسپارم. همین که او برای بزرگ کردن فرزندانش امید دارد، بسیار خوشایند است.

ایسنا: سیستم پزشکی در کشور حالت آزاردهنده‌ای پیدا کرده، چه در بیمارستان‌های دولتی و چه در مراجعه با پزشک‌های متخصص وقت مناسبی برای بیماران گذاشته نمی‌شود، روند‌های درمان و تاثیرات داروها درست برای بیماران توضیح داده نمی‌شود و به نظر می‌رسد که ما از نظر اخلاق پزشکی گاهی دچار مشکل هستیم. این را خود شما چقدر حس می‌کنید؟

دکتر شیخ‌حسنی: در بیمارستان‌های دولتی و آموزشی که بزرگترین مشکل ما مراجعان زیاد است، درباره بیمارستان‌ها یا مطب‌های خصوصی هم باید بگویم که هر کسی در هر صنفی ممکن است کارش را درست انجام ندهد، اما در زمینه پزشکی اینکه این روزها زیاد حرف زده می‌شود شاید دلیلش این است که چون موضوع مورد بحث جان آدم‌هاست اگر کسی کارش را درست انجام ندهد، بیشتر به نظر می‌رسد و پررنگ تر است وگرنه همه جامعه پزشکی اخلاق را زیر پا نمی‌گذارند. اما اینکه می‌گویید وقت کافی نمی‌گذارند درست است، اما دلیل آن مراجعان زیاد است. این برای ما هم آزاردهنده است که نمی‌توانیم وقت کافی برای بیمار خود بگذاریم. ما در روند کار گر‌وهای آموزشی را هم همراه خود داریم و این کار را سخت‌تر می‌کند.

ایسنا: سطح دانش پزشکی در زمینه آنکولوژی در ایران چگونه است؟ آیا پیش آمده شما به بیماری پیشنهاد بدهید که روند درمانش را خارج از ایران دنبال کند؟

دکتر شیخ‌حسنی: ما از نظر سطح پزشکی موقعیت خوبی داریم و استادان برجسته‌ای داریم که از نظر دانش به روز هستند. از نظر امکانات هم مشکلی نیست. اما ما می‌توانستیم تجهیزاتی داشته باشیم که عوارض عمل را برای بیماران مبتلا به سرطان کم کنیم ، وگرنه سطح علمی ما بسیار خوب است و استادانی داریم که در حال بالا بردن هر روزه دانش خودشان هستند و من اگر روزی خدای نکرده کسی از نزدیکانم مبتلا به این بیماری باشد با خیال راحت به آن‌ها می‌سپارم.

ایسنا - آزاده شمس

انتهای پیام