مجموعه آثار زیرزمینی سامن، آثاری منحصر به فرد است که در بخش اعظم محدوده مرکزی شهر و در زیر خیابان‌ها و منازل و ساختمان‌های اداری به صورت دست کن در بستری از سنگ گرانیت ایجاد شده است.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه همدان، عمق متوسط آثار بین سه تا 5.5 متر متغیر است. گستره آثار افزون بر سه هکتار و در حال حاضر فضاهای شناسایی شده در محدوده حدود یک هکتار قرار گرفته است.

به علت تنوع فضاهای شناسایی شده از جهت ساختار ظاهری، مجموعه آثار به سه دسته اتاق‌ها، سالن‌ها و راهروها نامگذاری شده‌اند. تاکنون 20 اتاق، چهار سالن و پنج راهرو شناسایی شده است.

استقرار در دوره‌های مختلف تاریخی تداوم داشته و بنا به ضرورت امر در مقاطع مختلف زمانی به عنوان نیایشگاه، گوردخمه و پناهگاه (مخفیگاه) مورد استفاده بوده است. از ویژگی‌های منحصر به فرد مجموعه وجود اسکلت‌های انسانی و بقایای استخوانی انسانی و حیوانی متعدد در کف اتاق‌ها است که در کنار آن‌ها ظروف سفالی متعدد و دیگر لوازم و اشیاء سفالی و ... به چشم می‌خورد. در مجاورت دیواره‌های اتاق‌ها و سالن‌ها سکوهای یکپارچه‌ای از سنگ تراشیده شده که احتمالا به منظور قراردادن اجساد و یا هدایا و نذورات کاربرد داشته‌اند.

همچنین در بدنه دیواره‌های فضاها، حفره‌های کوچکی ایجاد شده که برای قراردادن پیه سوزها و دیگر لوازم روشنایی بوده‌اند، موید این امر دودزدگی بالای حفره‌ها است.

این مجموعه دارای ورودی‌های متعددی است که به صورت پله از سنگ بستر تراشیده شده‌اند و ورود و خروج افراد را میسر می‌ساختند، در سقف تعدادی فضاهای دریچه‌ای برای تهویه و تامین نور تعبیه شده است. در بررسی و مطالعات صورت گرفته برای مجموعه آثار زیرزمینی شهر سامن هیچ مشابهی در کشور پهناور ایران و حتی در منطقه خاورمیانه نمی‌توان یافت و چه بسا در تمامی جهان بی‌همتا باشد.

بنابراین جا دارد که ضمن تمرکز بر مطالعات باستان‌شناسی روی اطلاعات بسیار ارزنده نهفته در سایت سامن که اکثر آن‌ها پس از گذشت قرن‌ها هنوز بکر و دست نخورده باقی مانده است، سازمان میراث فرهنگی با تهیه طرح‌های حفاظت و مرمت، نورپردازی و طرح ساماندهی و احیا نسبت به ایجاد سایت موزه‌ای موفق اقدام کنند. بی شک این امر می‌تواند یکی از منحصر به فرد ترین جاذبه‌های تاریخی را رقم بزند و علاقمندان به تاریخ و فرهنگ و هنر ایرانی را به سوی منبع اطلاعاتی جذاب و دیدنی رهنمون سازد.

در نتیجه کاوش‌های باستان‌شناسی که سال 1387 به سرپرستی "علی خاکسار" از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی استان همدان انجام گرفت نتایج بسیار در خور توجهی حاصل شد.

هیأت کاوش‌های سامن که متشکل از کارشناسان رشته‌های مختلف به ویژه باستان‌شناسی، انسان‌شناسی و مرمت و حفاظت بود و توانست بخش اعظم فضاهای شناسایایی شده را کاوش کند.

نتایج بررسی‌ها و پژوهش‌ها به زودی منتشر خواهد شد. همچنین به علت اهمیت سایت، از مواد فرهنگی موجود نمونه‌های متعددی برای انجام آزمایش‌های Dating و DNA برداشت شده است. نتایج این آزمایش‌ها در تحلیل داده‌های سایت و اظهار نظر پیرامون قدمت سایت، گونه‌های نژادی، سنین و بیماری‌های احتمالی اقوام ساکن، علل مرگ و میر و سیر تحولات حادث شده بسیار نتیجه‌بخش خواهد بود.

اکنون با آغاز پنجمین مرحله کاوش شهر زیرزمینی سامن، امید است ضمن نگاه ویژه به این اثر تاریخ ارزشمند شهرستان ملایر تدابیر لازم برای جلوگیری از فرسایش آن و زمینه سازی برای ثبت جهانی این اثر توسط مسئولان استانی اندیشیده شود.

نتایج چهار فصل کاوشگری در شهر زیرزمینی سامن

سرپرست تیم کاوشگری شهر زیرزمینی سامن با اشاره به انجام چهار فصل کاوشگری در این مجموعه گفت: در فصل اول شناسایی فضاها، پیگردها، معبرها، کریدورهای ارتباطی فضاهای زیرزمینی، پاکسازی و تخلیه آوار و رسوبات ورودی‌ها به فضاها انجام شد.

علی خاکسار افزود: در فصل دوم کاوش‌ها فضاهای پاکسازی شده و کاوش لایه ‌ای تاریخی موجود در کف فضاها ادامه یافت و اقدامات شناسایی انجام شد.

وی به دستیابی به اطلاعاتی از جمله وجود تدفین‌های پابرجا از دوره‌های تاریخی در تعداد زیادی از فضاها اشاره و اظهار کرد: همزمان انجام مطالعات انسان‌شناسی بر روی این بقایا و مستندسازی مجموعه انجام شد.

وی در خصوص فصل سوم کاوش‌ها نیز گفت: مجددا در این فصل کاوش فضاها و پیگردها را برای دستیابی به فضاهای جدید انجام دادیم که خوشبختانه تعداد بسیار زیادی فضای جدید شناسایی شد.

وی افزود: همچنین از آنجا که فصل گذشته کاوش‌ها در چند نقطه صورت گرفته بود بنابراین یکی از اولویت‌های اصلی ما ایجاد ارتباط بین این فضاها و کارگاه بود.

خاکسار تصریح کرد: در فصل چهارم اقدامات کاوشگری ما با هدف مطالعه و بازنگری کاوش‌های پیشین و نتایج به دست آمده همزمان با طرح ساماندهی، حفاظت و مرمت مجموعه انجام شد.

وی خاطرنشان کرد: این طرح شامل شش آیتم طرح حفاظت، مرمت و تثبیت اسکلت‌های انسانی موجود، ساختارهای سنگی موجود، طراحی و ساخت ویترین برای اشیا و اسکلت‌های به دست آمده، نورپردازی مجموعه، احیا و ساماندهی ورودی‌ها بود.

محدوده خیابان اصلی شهر سامن پیاده‌رو شود

وی ادامه داد: آیتم ششم نیز طرح فرادستی است مبنی بر اینکه به علت قرارگرفتن بخش اعظمی از فضای شهر زیرزمینی سامن زیر خیابان اصلی شهر و عبور وسایط نقلیه سبک و سنگین از روی آن ممکن است این شهر تخریب شود بنابراین باید با همکاری شهرداری و سایر دستگاه‌ها محدوده خیابان اصلی به پیاده رو تبدیل شود.

سرپرست تیم کاوشگری شهر زیرزمینی سامن اظهار کرد: در فصل پنجم همزمان با آغاز کاوش‌ها بحث مرمت و حفاظت از اسکلت‌های انسانی آغاز شده و کاوش‌های این فصل با مجموعه‌ای از متخصصان حوزه مرمت آثار باستانی استان انجام می‌شود و سه ماه به طول می‌انجامد.

وی یادآور شد: در کاوش‌ها علاوه بر کشف فضاهای جدید دو کارگاه جدید نیز در شهر زیرزمینی باز شده است و همچنان در پروژه به فضاهای جدید برخورد می‌کنند.

به گفته خاکسار، مساحت بافت تاریخی شهر سامن 15 هکتار و این شهر زیرزمینی متعلق به دوره اشکانیان است، در اغلب این وسعت شناسایی شده و همچنان در حال کاوش هستند.

انتهای پیام